Η καθηγήτρια στο τμήμα ΕΜΜΕ του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών γράφει για το new age «Sex and the city» και πώς ενσωματώνει στο lifestyle τις καινούργιες ηθικές και αισθητικές αντιλήψεις.
Στις περισσότερες δυτικές κοινωνίες ο γενικός πληθυσµός γερνάει, πράγµα που συνεπάγεται ότι αυξάνεται και το ποσοστό των µεγαλύτερων σε ηλικία γυναικών. Παρ’ όλα αυτά οι γυναίκες σε ηλικία µεγαλύτερη των 40 –δηλαδή γυναίκες µέσης ηλικίας– είτε απουσιάζουν είτε υπο-αντιπροσωπεύονται στην ευρύτερη δηµοφιλή κουλτούρα, η οποία εστιάζει την προσοχή της αποκλειστικά στις νέες γυναίκες (στα 20 ή τα 30).
Τα τελευταία χρόνια σε αγγλοσαξονικό πλαίσιο συντελείται αλλαγή στην τηλεοπτική και κινηµατογραφική βιοµηχανία, καθώς υπάρχουν περισσότεροι και πιο διαφορετικοί ρόλοι για γυναίκες µεγαλύτερης ηλικίας, πράγµα που αρκετές/οι ερευνήτριες/ές και σχολιάστριες/ές αποδίδουν στον αυξανόµενο αριθµό γυναικών σεναριογράφων, παραγωγών και σκηνοθετών, όπως και στον ερχοµό της platform TV.
Νέες γυναίκες µόνες… γεµάτες αντιφάσεις
Η σειρά «And just like that…» (AJLT) ανήκει σε αυτή την κατηγορία τηλεοπτικού περιεχοµένου που δίνει αυξηµένη ορατότητα σε γυναίκες µέσης ηλικίας. Στον απόηχο του µεταφεµινιστικού κύµατος που δηµιούργησε και εξέφρασε η αρχική σειρά «Sex and the city» (SATC) και της αυστηρής κριτικής που τη συνόδευσε µέχρι τις µέρες µας, το AJLT φαίνεται να έχει διδαχτεί από τα λάθη του SATC.
Μια από τις βασικές κριτικές που ασκήθηκαν στο SATC αφορούσε τον τρόπο µε τον οποίο η σειρά ναι µεν αναγνώριζε και απενοχοποιούσε τη γυναικεία επιθυµία, σεξουαλικότητα, αυτοδιάθεση και αυτονοµία, αλλά το έκανε µόνο για µια τετράδα µορφωµένων, επαγγελµατιών, εύπορων, λευκών, (υπερ)κοµψών, ετεροκανονιστικών, νέων γυναικών που ζούσαν στο Upper East Side Manhattan και είχαν τη δυνατότητα να ψωνίζουν τα Manolo τους, να πίνουν Cosmopolitans, να πηγαίνουν στα «it» clubs και restos της πόλης, να εναλλάσσουν ερωτικούς συντρόφους και να µοιράζονται όλες αυτές τις εµπειρίες γύρω από ένα brunch. Κατά τούτο, το SATC µιλούσε µόνο για µια µικρή µερίδα της αµερικανικής κοινωνίας, η οποία ήταν σε θέση να µετέχει στη lifestyle κουλτούρα της πόλης µε έναν τρόπο που το µεγαλύτερο ποσοστό των Αφροαµερικανίδων και ισπανόφωνων γυναικών, όπως και λευκών γυναικών από χαµηλά κοινωνικά στρώµατα, δεν µπορούσε. Επιπλέον, το ότι το SATC αφορούσε τη σεξουαλική και προσωπική ζωή τεσσάρων νέων και ετεροκανονιστικών γυναικών, τρεις εκ των οποίων καταλήγουν σε ένα πλαίσιο παραδοσιακής και «αποδεκτής» θηλυκότητας –ως σύζυγοι, αλλά και ως µητέρες για τη Μιράντα και τη Σάρλοτ–, «ακύρωνε» την απελευθερωτική διάσταση της σειράς για πολλές/ούς σχολιάστριες/ές.
Η ακαταµάχητη γοητεία των γκρίζων µαλλιών
Ερχεται λοιπόν 20 χρόνια αργότερα το AJLT, λίγο «σοφότερο» και πιο «ειδοποιηµένο» από τον προκάτοχό του, φέροντας ξανά κοντά µας τις τρεις από τις τέσσερις φιλενάδες. Το AJLT θέλει να µιλήσει τη γλώσσα του σήµερα, τη γλώσσα της συµπερίληψης, µε άνισα αποτελέσµατα κάποιες φορές. Για παράδειγµα, η σειρά προσπαθεί να ενσωµατώσει την queer κουλτούρα µέσα από τον χαρακτήρα της µη-δυαδικής (non binary) Che/Σάρα Ραµίρεζ, ενώ δείχνει την αµφιθυµία των 50χρονων απέναντι στην ψηφιακή κουλτούρα: από τον τρόπο που αντιµετωπίζει η Κάρι/SJP το podcast µε την Che µέχρι την «πάλη» της µε το τεχνολογικό gadget που κουδουνίζει στο νέο της διαµέρισµα, η σχέση µε την τεχνολογία είναι αµήχανη.
Επιπλέον η Κάρι/SJP φέρνει στο προσκήνιο την αγωνία πολλών γυναικών µέσης ηλικίας που βρίσκονται κάτω από συνεχή πίεση και προσδοκία να φαίνονται νεανικές (youthful) –έτσι ώστε να διατηρούν το «αισθησιακό τους κεφάλαιο» και να τις υπολογίζουν στην «οικονοµία της προσοχής» (attention economy)– όταν σκέφτεται αν θα πειραχτεί λιγάκι στο πρόσωπο ή όχι. Αναφέροµαι στη συνθήκη που οδηγεί πολλές γυναίκες σε διάφορα επίπεδα επεµβατικής αισθητικής σε πρόσωπο ή/και σώµα, στην προσπάθεια να παραµείνουν όχι νέες (διότι αυτό θα ήταν ψεύτικο) αλλά νεανικές, µε ένα τρόπο που να συµβαδίζει µε την πραγµατική τους ηλικία και να τους επιτρέπει να µεγαλώνουν µε χάρη (age gracefully).
Πρόκειται για µια άνιση συνθήκη δύο µέτρων και δύο σταθµών, µιας και η φθορά του χρόνου προσδίδει στον άντρα «σοφία, γοητεία και περισσότερο sex appeal», ενώ αφαιρεί γοητεία και sexiness από τη γυναίκα αντίστοιχης ηλικίας. Αν η γυναίκα-διασηµότητα έχει αποδεχτεί τη φθορά του χρόνου και δεν έχει «πειραχτεί», κατηγορείται ότι έχει αφεθεί – άρα υπολείπεται της αποδεκτής ιδεατής θηλυκότητας, η οποία απαιτεί από το άτοµο να επιτελεί µια άοκνη φροντίδα του εαυτού (care of the self). Αν έχει «πειραχτεί» περισσότερο απ’ όσο πρέπει, τότε γίνεται αντικείµενο χλευασµού και λύπησης επειδή δεν µπορεί να αποδεχτεί την αναπόφευκτη πραγµατικότητα. Ακόµη και αν λάβουµε υπόψη ότι το ελεγκτικό βλέµµα της νεοφιλελεύθερης αυτορρύθµισης αφορά πλέον και άντρες και γυναίκες, οι γυναίκες βρίσκονται σε δεινότερη θέση.
Το AJLT µας φέρνει αντιµέτωπες/ους µε µια νέα πραγµατικότητα στην οποία υπάρχουν ρυτίδες, διπλοσάγονα και γκρίζα µαλλιά. Μάλιστα, η απόφαση της µέχρι το 2012 bisexual και πλέον ανοιχτά queer Νίξον να µη βάψει τα µαλλιά της προκάλεσε µεγάλη συζήτηση και σχόλια, όπως και ο τρόπος µε τον οποίο η SJP αποδέχεται το γκρι στα µαλλιά της. Με αυτό τον τρόπο το AJLT αντηχεί την αντίληψη ότι τα 60 είναι τα νέα 40, διεκδικώντας σεξουαλικό κεφάλαιο για γυναίκες µέσης ηλικίας. Στην προσπάθειά του να διορθώσει τα λάθη του SATC και να αφουγκραστεί τη σηµερινή κοινωνία, το AJLT µπορεί να προσπαθεί πάρα πολύ, αφήνοντας περιθώρια για άσκηση σκληρής κριτικής. Παρά ταύτα καταφέρνει να φέρει στο προσκήνιο δύο πράγµατα που δεν βλέπουµε συχνά: α) Μια µορφωµένη, εύπορη και στιλάτη αφροαµερικανική κοινωνία, ισότιµη µε αυτήν της «λευκής» Αµερικής στους χαρακτήρες της Λίζα Τοντ Γουίξλεϊ και της µητέρας της και β) Γυναίκες µέσης ηλικίας πρωταγωνιστούν στην αφήγηση, ζώντας γεµάτη και χαρούµενη ζωή. Και τα δύο αυτά είναι σηµαντικά.
Η Λίζα Τσαλίκη είναι καθηγήτρια ΕΜΜΕ του ΕΚΠΑ.
