Το καλοκαίρι που πέρασε, οι Συντηρητικοί ανάγκασαν, με μια χιονοστιβάδα παραιτήσεων, να διώξουν τον Μπόρις Τζόνσον από το τιμόνι του κόμματος και την πρωθυπουργία. Οι Τόριδες έχουν αποδείξει ότι δεν φοβούνται να αποπέμψουν έναν ηγέτη όταν διακυβεύεται η παραμονή στην εξουσία. Δεν φοβήθηκαν ακόμα μπροστά και στη Σιδηρά κυρία, τη Μάργκαρετ Θάτσερ, θα διστάσουν εμπρός στο κακέκτυπό της, τη Λιζ Τρας;
Παρά τις ταραχώδεις τελευταίες δέκα μέρες, η κατάσταση στην οικονομία της χώρας δεν θεωρείται –ακόμα- χωρίς ελπίδα ανάκαμψης, όμως η ανερμάτιστη συμπεριφορά της νέας κυβέρνησης έχει πυροδοτήσει από τώρα τα πιθανά σενάρια για την αποπομπή της Τρας, που αν εξωθηθεί από την πρωθυπουργική οικία, θα είναι η πιο βραχύβια ένοικος της Ντάουνινγκ Στριτ.
Το πλαίσιο: Οικονομικά ατοπήματα ή ιδεολογική αγκύλωση;
Η κυβέρνηση προχώρησε στην ανακοίνωση μέτρων για την οικονομία την Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου, που ένας καλοπροαίρετος θα τα χαρακτήριζε οικονομικά ατοπήματα, ενώ κάποιος κακοπροαίρετος μέτρα ενός κολλημένου, νεοφιλελέ νού.
Η βρετανική οικονομία βιώνει μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις της μεταπολεμικής ιστορίας της. Η ενεργειακή κρίση και ο πληθωρισμός έχουν εξανεμίσει τα λαϊκά εισοδήματα. Η νέα πρωθυπουργός, θέλοντας να τονώσει την καταναλωτική ζήτηση, πήρε το νεοφιλελεύθερο μονοπάτι: αντί να ενισχύσει τα χαμηλά εισοδήματα προτίμησε να καταργήσει τον φόρο 45% στα υψηλά εισοδήματα, θέλοντας να ενισχύσει την οικονομία «από τα πάνω». Αν και δεν ήταν άμεσα κατανοητό από πού θα χρηματοδοτείτο, η κίνηση αυτή θα άφηνε ένα δημοσιονομικό κενό, αφού το κράτος θα έχανε έσοδα. Έτσι, οι αγορές κατάλαβαν ότι η Τρας θα προχωρούσε σε εκτεταμένο δανεισμό και πίεσαν τα βρετανικά ομόλογα προς τα πάνω, ενώ η λίρα έφτασε σε ιστορικά χαμηλά. Η Τράπεζα της Αγγλίας αναγκάστηκε να επέμβει με αγορές ομολόγων της τάξης των 65 δισεκατομμυρίων λιρών για να σταθεροποιήσει τα ομόλογα.
Μετά την αναστροφή της Τρας, η οποία πήρε πίσω την κατάργηση του φόρου στους πλούσιους, η αγορά έδειξε να ηρεμεί. Αυτό που δεν πήρε πίσω όμως η Τρας είναι το γεγονός πως οι προϋπολογισμοί για τα επιδόματα, όπως παρουσιάστηκαν στον μίνι-προϋπολογισμό, δεν έχουν προσαρμοστεί για να «ισοφαρίσουν» τον πληθωρισμό. Έτσι, σε πραγματικούς όρους, τα επιδόματα μειώνονται σε μια εποχή που οι τράπεζες τροφίμων στη Βρετανία ανακοινώνουν τραγική αύξηση στη ζήτηση βοήθειας.
Η κατάσταση αυτή έχει προκαλέσει τρομερή δυσαρέσκεια τόσο στην κοινωνία όσο και μέσα στο κόμμα. Δημοσκοπήσεις δίνουν το Συντηρητικό κόμμα να υπολείπεται του Εργατικού μέχρι και με 33 ποσοστιαίες μονάδες! Μέσα σε αυτή τη συγκυρία, ο βρετανικός Τύπος εξετάζει τα διαφορετικά σενάρια απομάκρυνσης της Τρας από την εξουσία.
NEW: Labour have a 25pt lead in latest Sevanta/ComRes poll.@ChrisHopkins92: “If this played out at a General Election, the Conservative Party could be pretty much wiped out.
“Labour would have such a commanding lead it could put the Conservatives out of power for generations.” pic.twitter.com/BTopD6ERaw— Harry Horton (@harry_horton) October 3, 2022
Κομματική πρόταση μομφής
Η πιο συνήθης πρακτική είναι εκείνη που ακολουθήθηκε και για τον Μπόρις Τζόνσον, δηλαδή το 15% της κοινοβουλευτικής ομάδας, που αυτή τη στιγμή είναι 54 βουλευτές, να στείλουν επιστολή στην «Επιτροπή 1922» του κόμματος με την οποία να αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους από τον επικεφαλής του κόμματος. Αν γίνει αυτό, ενεργοποιείται ψηφοφορία για την απομάκρυνση του αρχηγού του κόμματος. Ακόμα και αν επιβιώσει της ψηφοφορίας, αν δεν έχει ικανό αριθμό βουλευτών με το μέρος της, το πιθανότερο είναι ότι θα παραιτηθεί, όπως έπραξε ο Τζόνσον και η Θάτσερ πριν από αυτή. Υπάρχουν αναφορές ότι ήδη έχουν σταλεί οι πρώτες επιστολές στον επικεφαλής της Επιτροπής, Γκρέιαμ Μπρέιντι.
Ασφάλεια για ένα χρόνο
Παρόλα αυτά, υπάρχει μια άλλη πρόβλεψη στο καταστατικό του κόμματος, που αναφέρει ότι κανένας ηγέτης του κόμματος που έχει επιβιώσει μια κούρσα για την αρχηγία δεν μπορεί να απομακρυνθεί για έναν χρόνο. Μερικοί Τόριδες ισχυρίζονται ότι ο κανόνας αυτός έχει εφαρμογή και στους νεοεκλεγέντες ηγέτες, γεγονός που αποδέχεται και ο επικεφαλής της Επιτροπής 1922, Γκρέιαμ Μπρέιντι.
Αυτό το γεγονός, από την άλλη πλευρά, δε σημαίνει ότι η Τρας δεν θα συσσωρεύει οργή με τις ενέργειές της στο τιμόνι της χώρας, και ότι οι βουλευτές που τη στήριξαν για να γίνει αρχηγός του κόμματος και πρωθυπουργός. Οι βουλευτές, μετά το φιάσκο Τζόνσον, έχουν εκφράσει ανοιχτά την πρόθεση να αλλάξουν τους κανόνες για την αποπομπή ενός αρχηγού. Για να γίνει αυτό, τα μέλη της εκτελεστικού οργάνου της Επιτροπής 1922 θα πρέπει να συμφωνήσουν ότι η κατάσταση έχει δυσκολέψει τόσο που η αλλαγή των κανόνων δικαιολογείται. Το όργανο έχει εκλεγεί πρόσφατα, και τα νέα μέλη του δεν είναι ακόμα γνωστό τι γνώμη έχουν για μια ενδεχόμενη αλλαγή. Όμως, με την οργή να συσσωρεύεται, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει τίποτα.
Οι άλλες επιλογές
Εκτός από τα παραπάνω, η Τρας μπορεί να έρθει αντιμέτωπη με μια σειρά παραιτήσεων, που να μην της επιτρέπουν να συνεχίσει στο τιμόνι της χώρας. Επίσης, μπορεί να χάσει την πρωθυπουργία σε γενικές εκλογές που δεν αναμένονται πριν από τα τέλη του 2024.
