«Τι να κάνω όταν πονάω;» Αυτή είναι η πιο συχνή ερώτηση των λιθιασικών ασθενών και η απάντηση είναι μία. «Να πάτε στον ειδικό ιατρό» χωρίς χρονοτριβή. Ακόμα και όταν ο πόνος δεν είναι ο οξύς, ανυπόφορος πόνος που ξέρουμε ως κολικό αλλά είναι ήπιος και υποφερτός.
Γιατί και στα ζητήματα της λιθίασης του ουροποιητικού, όσο πιο έγκαιρα πάει κανείς στον ιατρό τόσο λιγότερες οι επιπλοκές και τόσο το καλύτερο για την υγεία του, τονίζει ο δρ Κωνσταντίνος Παίδαρος Χειρουργός – Ουρολόγος, MD, FEBU Διευθυντής Ενδοσκοπικής και Ελάχιστα Επεμβατικής Ουρολογίας, Διευθυντής Τμήματος Λιθίασης Metropolitan Hospital.
Τι ονομάζουμε λιθίαση του ουροποιητικού
Ορίζεται ως η παρουσία ενός ή περισσοτέρων λίθων σε οποιοδήποτε σημείο της αποχετευτικής μοίρας του ουροποιητικού. Οι λίθοι μπορεί να βρίσκονται στους νεφρούς, στους ουρητήρες (τα σωληνάκια που μεταφέρουν τα ούρα από τους νεφρούς προς την ουροδόχο κύστη), στην ίδια την ουροδόχο κύστη ή και στην ουρήθρα.
Το μέγεθος των λίθων ποικίλει από λίγα χιλιοστά ως και αρκετά εκατοστά. Υπάρχουν και λίθοι που καταλαμβάνουν ολόκληρο το αποχετευτικό σύστημα του νεφρού, την πύελο και τους κάλυκες, σχηματίζοντας εκμαγείο και ονομάζονται «κοραλλιογενείς λίθοι».
Πού οφείλεται ο σχηματισμός των λίθων;
Ο σχηματισμός των λίθων οφείλεται στην αυξημένη συγκέντρωση στα ούρα κάποιων ουσιών, γεγονός που επιτρέπει την συγκρυστάλλωση των ουσιών αυτών και την αύξηση του μεγέθους του λίθου. Η αυξημένη συγκέντρωση μπορεί να οφείλεται είτε σε μειωμένη ποσότητα ούρων όπως π.χ. σε πλημμελή λήψη υγρών είτε σε αυξημένη απέκκριση των ουσιών αυτών στα ούρα λόγω κάποιων παθολογικών καταστάσεων.
Ανάλογα με τις ουσίες από τις οποίες αποτελούνται οι λίθοι διακρίνονται κυρίως σε:
- λίθους από ασβέστιο οξαλικό ή φωσφορικό: είναι οι συχνότεροι
- λίθους από κυστίνη: σε άτομα που πάσχουν από κυστινουρία
- λίθους από στρουβίτη ή φλεγμονώδεις λίθους: σε άτομα που πάσχουν από επανειλημμένες λοιμώξεις του ουροποιητικού, κυρίως γυναίκες
- λίθους από ουρικό οξύ: πολύ σκληροί λίθοι που δεν απεικονίζονται συνήθως στις απλές ακτινογραφίες. Συχνοί σε άτομα που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία, κυρίως άντρες.
Προδιαθεσικοί παράγοντες
Ηλικία – Φύλο: Η λιθίαση απαντά συχνότερα σε άντρες και σε ηλικίες μεταξύ 20 και 60 ετών.
Κληρονομικότητα: Περίπου το 25% των ασθενών με λιθίαση αναφέρει ιστορικό λιθίασης στο στενό οικογενειακό περιβάλλον.
Παθολογικές καταστάσεις: Η πιθανότητα δημιουργίας ουρολιθίασης αυξάνεται γενικά σε οποιαδήποτε κατάσταση κατά την οποία έχουμε είτε μειωμένη ροή ούρων είτε αυξημένη απέκκριση στα ούρα διαφόρων ουσιών που ευνοούν το σχηματισμό λίθων:
- πλημμελής λήψη υγρών και αφυδάτωση
- συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού που δημιουργούν μερική ή πλήρη απόφραξη της ροής των ούρων
- αποφρακτικές νόσοι του ουροποιητικού όπως η υπερπλασία προστάτη
- αύξηση στο αίμα και στα ούρα ουσιών όπως το ασβέστιο (ασβεστιουρία), το ουρικό οξύ (υπερουριχαιμία) και η κυστίνη (κυστινουρία)
- παθήσεις του θυρεοειδούς και κυρίως των παραθυρεοειδών αδένων
- λήψη σκευασμάτων ασβεστίου π.χ. σε οστεοπόρωση, και χημειοθεραπευτικών φαρμάκων.
Διατροφικές συνήθειες: Δίαιτα πλούσια σε ασβέστιο, οξαλικά, κορεσμένα λίπη, πρωτεΐνες, γλυκόζη και βιταμίνη C αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης ουρολιθίασης
Λιθίαση και διατροφή
Πολύ μεγάλη συζήτηση γίνεται σε αυτό το πεδίο χωρίς σαφή συμπεράσματα. Οι ουσίες που συμμετέχουν στο σχηματισμό των λίθων αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της διατροφής μας και δεν μπορούν να αποκλειστούν από αυτήν. Όλοι οι μελετητές συμφωνούν ότι η επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού μειώνει τις πιθανότητες χωρίς όμως να αποκλείει το σχηματισμό λίθου. Επιβαρυντικά φαίνεται να επιδρούν οι αμιγώς πρωτεϊνικές δίαιτες, τα ζωικά λίπη, η ζάχαρη και το πολύ αλάτι. Η δίαιτα που προτείνεται σε κάθε λιθιασικό ασθενή πρέπει να είναι εξατομικευμένη σύμφωνα με τις ανάγκες του καθώς και με τη σύσταση του λίθου. Σε κάθε περίπτωση μια ισορροπημένη διατροφή σε συνδυασμό με σωματική άσκηση και διατήρηση κανονικού σωματικού βάρους αποτελούν κοινό παρονομαστή στην αντιμετώπιση της λιθίασης.
Κολικός του νεφρού: Πώς προκαλείται
Όταν λίθος οποιουδήποτε μεγέθους βρεθεί σε τέτοιο σημείο ώστε να προκαλέσει μερική ή πλήρη απόφραξη της ομαλής ροής των ούρων τότε η απότομη αύξηση της πίεσης εντός της ουροφόρου οδού προκαλεί τα χαρακτηριστικά και πολύ έντονα συμπτώματα που ονομάζουμε κολικό του νεφρού. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν λίθος του νεφρού κατέλθει εντός του ουρητήρα και ενσφηνωθεί σε κάποιο σημείο της διαδρομής. Η απόφραξη με τη σειρά της προκαλεί διάταση του συστοίχου νεφρού-ουρητήρα την επονομαζόμενη «υδρονέφρωση».
Συμπτώματα:
- έντονος πόνος στη νεφρική χώρα με εξάρσεις και υφέσεις ο οποίος μπορεί να αντανακλά στο σύστοιχο πλάγιο της κοιλιακής χώρας μέχρι τα έξω γεννητικά όργανα
- εφίδρωση, ναυτία και έμετος
- συχνουρία ή αίσθημα αδυναμίας προς ούρηση
- αιματουρία
- πυρετός και κακουχία
- διακοπτόμενη ούρηση σε λιθίαση της ουροδόχου κύστης.
Ο κολικός του νεφρού είναι συνήθως μια έντονη κατάσταση που οδηγεί τον ασθενή να αναζητήσει ιατρική βοήθεια.
Σε κάποιες περιπτώσεις νεφρολιθίασης δεν εμφανίζονται τα χαρακτηριστικά συμπτώματα του κολικού αλλά κάποιες άτυπες ενοχλήσεις στη νεφρική χώρα σε αραιά διαστήματα, στις οποίες οι ασθενείς δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία. Έχουμε περιπτώσεις όπου ο λίθος προλαβαίνει να λάβει μεγάλες διαστάσεις πριν δώσει ιδιαίτερα συμπτώματα. Γι’ αυτό κάθε ενόχληση στη νεφρική χώρα -έντονη ή ήπια- χρήζει διερεύνησης από τον Ουρολόγο.
«Τι να κάνω όταν πονάω;»
Η νεφρολιθίαση είναι πολύ συχνή πάθηση τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες. Πολλοί άνθρωποι έχουν στο περιβάλλον τους κάποιον που έχει περάσει κολικό. Αυτό, σε συνδυασμό με τα πολύ χαρακτηριστικά σημεία του πόνου, οδηγούν πολλούς στο να «θέτουν» μόνοι τους τη διάγνωση και να αντιμετωπίζουν τον πόνο εμπειρικά με παυσίπονα χωρίς καν να συμβουλευθούν κάποιον ειδικό ιατρό. Αυτό είναι βεβαίως μεγάλο λάθος, διότι σε πολλές περιπτώσεις αν μια «αθώα» νεφρολιθίαση υποεκτιμηθεί μπορεί να οδηγήσει σε βαριές καταστάσεις με σοβαρότατες συνέπειες. Πολλές μελέτες τα τελευταία χρόνια δείχνουν ότι η άμεση και έγκαιρη αντιμετώπιση της λιθίασης του ουροποιητικού μειώνει πάνω από 50% την πιθανότητα επιπλοκών και την εν γένει νοσηρότητα. Επομένως σε κάθε περίπτωση που έχουμε κάποιο από τα προαναφερθέντα συμπτώματα οφείλουμε να συμβουλευθούμε αμέσως τον Ουρολόγο.
Πώς τίθεται η διάγνωση;
Ιστορικό και κλινική εξέταση.
Απλή ακτινογραφία νεφρών-ουρητήρων-κύστης (ΝΟΚ): Μπορεί να μη μας διαφωτίσει ιδιαίτερα όταν ο λίθος είναι μικρός ή ακτινοδιαπερατός.
Υπερηχογράφημα ΝΟΚ: Ο υπέρηχος μπορεί να διαγνώσει λίθους μεγέθους μεγαλύτερου των 3mm που βρίσκονται στο νεφρό ή στο τελικό τμήμα του ουρητήρα. Ακόμα και αν δεν απεικονίζεται ο λίθος με τον υπέρηχο ελέγχουμε αν υπάρχει διάταση, δηλαδή το αποτέλεσμα της απόφραξης.
Αξονική τομογραφία κοιλίας: Είναι πλέον η εξέταση εκλογής. Αποκαλύπτει όλους τους λίθους κάθε μεγέθους σε οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού. Μας δίνει επίσης πολύτιμες πληροφορίες για την κατάσταση και τη λειτουργικότητα του νεφρού.
Εξετάσεις ούρων και αίματος: Ελέγχουμε την ανάπτυξη μικροβιακής λοίμωξης εντός του ουροποιητικού, η οποία πιθανόν να συνοδεύει τη λιθίαση και να επιβαρύνει την κλινική εικόνα.
Αντιμετώπιση
Μικροί λίθοι ως 3mm που δεν προκαλούν ιδιαίτερη απόφραξη και δεν συνοδεύονται από λοίμωξη μας δίνουν το περιθώριο της παρακολούθησης αναμένοντας την αυτόματη αποβολή τους.
Στις περιπτώσεις μεγαλυτέρων και ενσφηνωμένων λίθων που προκαλούν σημαντική απόφραξη και ιδιαίτερα όταν συνοδεύονται από λοίμωξη είναι επιβεβλημένη η επεμβατική άρση της απόφραξης. Στόχος είναι να αποφευχθούν μόνιμες βλάβες του νεφρού και να μειωθεί η εν γένει νοσηρότητα της πάθησης η οποία μπορεί να εξελιχθεί μέχρι και σε απειλητικό, για τη ζωή του ασθενούς, βαθμό.
Η άρση της απόφραξης επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση ουρητηρικού stent (double-j ή Pig Tail) κατά μήκος του αποφραγμένου ουρητήρα. Πρόκειται για ειδικό λεπτό stent το οποίο τοποθετείται δια της ουρήθρας υπό ακτινοσκόπηση. Η τοποθέτηση γίνεται εύκολα, εντός 10 λεπτών και δεν απαιτείται αναισθησία. Επιτυγχάνεται έτσι η άμεση άρση της απόφραξης του πάσχοντος νεφρού, αποσοβείται ο άμεσος κίνδυνος και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη μόνιμη θεραπεία που είναι τελικά η θραύση του λίθου
Εξελιγμένες τεχνικές ελάχιστα επεμβατικής θεραπείας
Εξωσωματική λιθοτριψία: Η κλασική μέθοδος. Πρόκειται για μη επεμβατική μέθοδο που γίνεται χωρίς αναισθησία. Το Metropolitan Hospital διαθέτει το πλέον εξελιγμένο μοντέλο εξωσωματικού λιθοτρίπτη της εταιρίας Dornier. Το μηχάνημα έχει τη δυνατότητα τρισδιάστατης ακτινοσκοπικής απεικόνισης του λίθου σε πραγματικό χρόνο, καθώς και απεικόνισης ακτινοδιαπερατών λίθων με τη βοήθεια υπερήχου. Η δέσμη του κρουστικού κύματος είναι περιορισμένη, ώστε να έχει τη βέλτιστη απόδοση επί του λίθου, χωρίς να τραυματίζει τους πέριξ ιστούς. Η American Urological Association Stone Guidelines Panel έχει αναγνωρίσει την εξωσωματική λιθοτριψία ως ενδεχομένως την πρώτη γραμμή θεραπείας για τους ουρητηρικούς λίθους, καθώς και για τους νεφρικούς λίθους που είναι μικρότεροι των 2 εκατοστών. Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου 45 λεπτά και ο ασθενής επανέρχεται άμεσα στην καθημερινή του δραστηριότητα.
Laser λιθοτριψία: Πρόκειται για την τελειότερη και πιο εξελιγμένη μέθοδο με ποσοστά επιτυχίας που αγγίζουν το 100%. Εκτελείται ενδοσκοπικά, δια της ουρήθρας και είναι αναίμακτη. Το Metropolitan Hospital διαθέτει τελευταίας τεχνολογίας ημιάκαμπτα και εύκαμπτα ουρητηροσκόπια υψηλής ευκρίνειας, τα οποία στα χέρια των έμπειρων χειρουργών του δίνουν τη δυνατότητα πρόσβασης ακόμα και στα πιο δύσκολα σημεία της αποχετευτικής μοίρας του ουροποιητικού. Η θραύση του λίθου γίνεται με τη χρήση του πλέον σύγχρονου μοντέλου Holmium Laser. Το μηχάνημα επιτρέπει, μέσω κατάλληλων ρυθμίσεων της έντασης και της συχνότητας του κύματος του laser, την αποτελεσματική θραύση του λίθου με ταυτόχρονη αποφυγή τραυματισμού των πέριξ ιστών. Ο ασθενής βγαίνει από το θεραπευτήριο την ίδια ημέρα και επανέρχεται άμεσα στις καθημερινές του δραστηριότητες και την εργασία του.
Διαδερμική mini λιθοτριψία: Εφαρμόζεται σε ευμεγέθεις και κοραλλιοειδείς λίθους. Η χρήση του mini νεφροσκοπίου με το οποίο είναι εξοπλισμένη η Κλινική Λιθίασης του Metropolitan Hospital επιτρέπει την ελάχιστα επεμβατική πρόσβαση στο εσωτερικό του νεφρού μέσω μικρής οπής στο δέρμα της οσφυϊκής χώρας. Έτσι επιτυγχάνεται η ελαχιστοποίηση του τραυματισμού των ιστών και του νεφρού και περιορίζεται στο ελάχιστο η οποιαδήποτε αιμορραγία. Δια του νεφροσκοπίου έχουμε τη δυνατότητα να εισαγάγουμε μεγαλύτερες ίνες laser και έτσι να επιτύχουμε τη γρήγορη και αποτελεσματική θραύση ακόμα και πολύ μεγάλων λίθων. Ο ασθενής κινητοποιείται άμεσα και επανέρχεται γρήγορα στις καθημερινές του δραστηριότητες.
Η επιλογή της μεθόδου λιθοτριψίας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες κυρίως όμως από το μέγεθος και τη θέση του λίθου. Η ανοικτή χειρουργική για την ουρολιθίαση έχει πλέον σχεδόν εγκαταλειφθεί. Η εξέλιξη της τεχνολογίας μας δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε περίπτωση λιθίασης εύκολα, γρήγορα, αναίμακτα και με απόλυτη ασφάλεια. Η επιβάρυνση του ασθενούς είναι ελάχιστη και η επάνοδός του στις καθημερινές δραστηριότητες άμεση. Προϋπόθεση, βεβαίως, αποτελεί η εξοικείωση του χειρουργού με την προηγμένη αυτή τεχνολογία που απαιτείται για την εκτέλεση λεπτών ενδοσκοπικών επεμβάσεων.
Κέντρο Λιθίασης Metropolitan Hospital
Στο Metropolitan Hospital λειτουργεί εξειδικευμένο Κέντρο Λιθίασης με εμπειρία αντιμετώπισης χιλιάδων περιστατικών. Το Κέντρο Λιθίασης υποστηρίζεται από τα πλέον σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, όπως εύκαμπτα ουρητηροσκόπια υψηλής ευκρίνειας, τελευταίας γενιάς, Holmium laser για ενδοσκοπική λιθοτριψία και σύγχρονο εξωσωματικό λιθοτρίπτη με δυνατότητα αποτελεσματικής και ανώδυνης εξωσωματικής λιθοτριψίας.