Συναντώ τη Λήδα Σάνταλα στο Shantom, τον πολυχώρο που δηµιούργησε το 2003 στο Χαλάνδρι για να στεγάσει τα µαθήµατα των τεχνών που αγαπά.
Προτού αρχίσει να µιλάει µε έχει ήδη κερδίσει µε το φωτεινό της χαµόγελο. Αρχίζουµε την κουβέντα στο καθιστικό µε τα ινδικά ριχτάρια και σιγά σιγά ξεδιπλώνεται η αφήγησή της, η οποία περικλείει εµπειρίες για δέκα ζωές. Η Αθήνα του Αττίκ, της Ιλυας Λιβυκού και του Τσαρούχη. Η Γαλλία στον απόηχο των κινηµάτων. Η πολύχρωµη Ινδία και οι ψίθυροι της βαθιάς Αφρικής. Ολα αυτά µαζί και πολλά άλλα είναι η Λήδα Σάνταλα. Ακολουθεί η αφήγησή της σε πρώτο πρόσωπο.
∆υο γονείς ερωτευµένοι µε τη ζωή
Ο πατέρας µου, ο Βάσος Σεϊτανίδης, ο οποίος έφυγε πολύ νωρίς από τη ζωή, ήταν τενόρος στη Μάντρα του Αττίκ και συγχρόνως συµµετείχε στα Ασπρα Πουλιά, την µπάντα του Κωστή Μπέζου που ήταν γνωστός και ως Α. Κωστής. Αυτοί ήταν οι δύο πολύ σηµαντικοί χώροι µεταξύ του 1925 και του 1940 όπου το ελληνικό τραγούδι σηµείωνε άνθηση, γιατί και ο Αττίκ αλλά κυρίως ο Α. Κωστής εµπνέονταν πολύ από τον σουρεαλισµό. Αργότερα ο πατέρας µου ανέπτυξε δικό του στιλ, ήταν σανσονιέ, όπως έλεγε ο ίδιος, και έφτιαχνε παρλάτες γιατί ήταν και ηθοποιός.
Ξεκίνησε από το Τζάκι –από εκεί βγήκε και η Μούσχουρη– και στη συνέχεια εµφανιζόταν για χρόνια στην Παλιά Αθήνα, στο Γκριν Παρκ και στην Αίγλη στο Ζάππειο, όπου µου άρεσε να πηγαίνω γιατί είχε ωραία παγωτά. Η µανούλα µου, η Σµάρω Στεφανίδου, ήταν κυρίως θεατρική ηθοποιός και µεγάλωσε µε πολύ σηµαντικούς καλλιτέχνες, µε όλους τους µεγάλους της εποχής. Ο Χορν, η Λαµπέτη, ο Τσιφόρος, ο Τσαρούχης, ο Ρίτσος ήταν σαν συγγενείς µας. Συµπαθούσα πολύ τον ∆ηµήτρη Χορν, ο οποίος µου έκανε πολλά δώρα, και αγαπούσα και την Ιλυα Λιβυκού. Τον Λογοθετίδη δεν τον αγαπούσα πολύ γιατί έπαιρνε τη µαµά και πήγαιναν τουρνέ. Ξέρεις, όταν είσαι παιδί βλέπεις τα πράγµατα αλλιώς.
Η µητέρα µου ήταν υπέροχος άνθρωπος, πολύ προοδευτική. Είχε έρθει µε την οικογένειά της στην Αθήνα από τη Σµύρνη. Είχε ζήσει την καταστροφή, αλλά δεν µιλούσε γι’ αυτό. ∆εν το είχαµε συζητήσει ποτέ. Το ανακάλυψα µόνη µου. ∆εν µίλαγε ποτέ για το παρελθόν, ήταν άνθρωπος θετικός που πάντα κοιτούσε µπροστά. Εδώ που είµαστε αυτήν τη στιγµή και το σπιτάκι πλάι ήταν το οικόπεδο που πήρε ως αποζηµίωση η γιαγιά µου όταν ήρθε από τη Σµύρνη µε µια βάρκα µαζί µε τις δυο κόρες και τους γονείς της. Τα άλλα δύο αδέρφια της µαµάς µου ήταν στη Γαλλία τότε και γλίτωσαν.
Από το 2010 που έφυγε η Σµάρω µε έπιασε µια διάθεση να κοιτάξω πίσω. Τότε έπρεπε να αδειάσω το σπίτι της µανούλας µου, βρήκα γράµµατα και πράγµατα από τα παλιά που κρατούσε, δεµένα µε κόκκινες κορδελίτσες, γιατί πίστευε ότι τα πράγµατα έχουν ψυχή και τα στόλιζε. Βρήκα και ερωτικά γράµµατα που της είχε στείλει ο µπαµπάς µου και συγκινήθηκα πολύ. Ηταν δυο άνθρωποι ερωτευµένοι µε τη ζωή.
Η σχέση µε τη φιλοσοφία και την Ινδία
Πιστεύω ότι γεννήθηκα µε τον χορό. Ως παιδί φορούσα τα ρούχα και τα αρώµατα της µαµάς µου και έδινα παραστάσεις στον δρόµο. Ηξερα πού είχε το Chanel No 5 και πήγαινα και έβαζα. Έκανα µαθήµατα χορού, πέρασα στο µπαλέτο κι έπειτα στον σύγχρονο. Όταν πέθανε ο µπαµπάς τα σταµάτησα όλα. Τότε έπεσα µε τα µούτρα στο διάβασµα. Εκείνη την εποχή διάβασα όλους τους δυτικούς φιλοσόφους, τον Σπινόζα, τον Χέγκελ, τον Καντ, τον Νίτσε. Αυτοί ωστόσο που µε γαλήνεψαν ήταν οι Ινδοί φιλόσοφοι.
Η ινδική φιλοσοφία ανάγει τα πάντα στην ενότητα. ∆ιδάσκει ότι η πραγµατική φύση της ύπαρξης είναι πέρα από τον φαινοµενικό κόσµο και αποτελεί µέρος ενός ενιαίου πεδίου το οποίο δεν υπόκειται στους νόµους του τρισδιάστατου. Στην ινδική φιλοσοφία δεν υπάρχει χώρος, χρόνος, ούτε αντιθέσεις, δυαδισµός δηλαδή. Και οδηγεί στην κάθαρση, δηλαδή σου δίνει µια προοπτική η οποία έχει καλό τέλος, όχι σε µια άλλη ζωή αλλά σε αυτήν.
Ο ένας αδερφός της µητέρας µου, εκείνος που επέζησε, είχε σπουδάσει στη Γαλλία και εργαζόταν ως χηµικός, αλλά η µεγάλη αγάπη του ήταν η φιλοσοφία. Ο Κώστας Στεφανίδης είχε µεταφράσει πολλά ινδικά βιβλία και ακόµη και σήµερα η µοναδική µετάφραση της «Ραµάγιανα» είναι η δική του, στην καθαρεύουσα.
Αργότερα έφυγα για να σπουδάσω στο Παρίσι, στη Σορβόννη. Εκεί, στον απόηχο των κινηµάτων, βρήκα απαντήσεις σε όλες µου τις ανησυχίες. Ηταν µια στιγµή µεγάλης αναθεώρησης που µε οδήγησε στο µεγάλο ψάξιµο και άρχισα πλέον να νιώθω ο εαυτός µου. Παράλληλα µε τη φιλολογία ασχολήθηκα µε την εθνολογία, την ανθρωπολογία, έκανα χορό και έπειτα από τέσσερα πέντε χρόνια, όταν συνάντησα τον ινδικό χορό και χτύπησε η καρδιά µου, αποφάσισα να πάω στην Ινδία.
Εµεινα στο Τσενάι πάνω από τέσσερα χρόνια, όπου σπούδασα ινδικό κλασικό χορό, τραγούδι, έκφραση, θεωρία, έκανα γιόγκα στις καλύτερες σχολές. Εκεί ήταν η σχολή του Κρισναµατσάρια, ενός γιόγκι µε πολύ σοβαρές γνώσεις πάνω στη γιόγκα. Ηταν µια υπέροχη στιγµή της ζωής µου παρότι ζούσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες, γιατί δεν είχα λεφτά και δεν µπορούσαν καν να µου στείλουν από την Ελλάδα, αλλά ούτε που µε ένοιαζε. Ζούσα σε καλύβες, στους 40 βαθµούς, µε έναν ανεµιστήρα που χάλαγε κάθε τόσο. Μαγείρευα σε ένα γκαζάκι κηροζίνης, δεν είχα ψυγείο αλλά ήµουν ευτυχισµένη.
Τότε απέκτησα και το όνοµα Σάνταλα. Όπως κι εδώ, είθισται να δίνεται στους ξένους ένα τοπικό όνοµα. Ο δάσκαλος του χορού µού βρήκε µερικά ονόµατα και τελικά έπειτα από έρευνα κατέληξα στο Σάνταλα. Σάντι θα πει ειρήνη – το δεύτερο όνοµά µου στα ελληνικά είναι Ειρήνη. Ταλ είναι ο ρυθµός, όλο µαζί σηµαίνει ειρηνικός ρυθµός. Μέχρι σήµερα πηγαινοέρχοµαι στην Ινδία. Η σχέση µου µαζί της δεν σταµάτησε ποτέ.
Τελετές µύησης στην αφρικανική ζούγκλα
Στη συνέχεια ταξίδεψα στην Αφρική, προκειµένου να γνωρίσω τον εκεί τρόπο οµαδικής ψυχοθεραπείας. Είχα µάθει ότι αυτό που έψαχνα υπήρχε κάπου στην κεντρική Αφρική, αλλά ήταν πολύ δύσκολο να το εντοπίσω εκείνη την εποχή γιατί δεν υπήρχαν ούτε χάρτες. Επειτα από τρεις µέρες µε την Αεροφλότ προσγειώθηκα στο Κονγκό, που ήταν κοµµουνιστικό κράτος. Εκεί είδα και την ουτοπία, γιατί κάποτε πίστεψα και στον Μαρξ και στον Λένιν, αλλά πλέον έβλεπα ότι στην εφαρµογή τους τα πράγµατα ήταν καταπιεστικά και ανυπόφορα. Από εκεί πέρασα στα βουνά της νότιας Γκαµπόν, όπου βρήκα πολλά πράγµατα για τον τρόπο µε τον οποίο οι ντόπιοι θεραπεύουν τα ψυχοσωµατικά, µόνο που δεν το λένε έτσι.
Η παράδοση των ντόπιων θέλει ο θεραπευόµενος να είναι ένας και οι θεραπευτές πολλοί. Η θεραπεία γίνεται µέσα από διάφορες µεθόδους, όπως για παράδειγµα µέσω της µουσικής που παίζουν οι Πυγµαίοι, και πρόκειται για κατάσταση ονειρική. Μοιάζει πολύ µε τα διονυσιακά µυστήρια. Ηµασταν οι πρώτοι λευκοί µαζί µε τον τότε συνοδοιπόρο µου και µέχρι σήµερα παραµένουµε οι µόνοι λευκοί που έχουν µυηθεί σε αυτό. Επρεπε να περάσουµε κάποια τεστ σωµατικά και άλλα ευφυΐας, στα οποία τα καταφέραµε.
Είχα τη σπάνια τιµή να µάθω τα µυστικά της µαύρης Αφρικής, τα οποία δεν γνωρίζουν ούτε οι ντόπιοι. Εµαθα τα µυστικά που κρύβονται στις γλώσσες, που υπάρχουν µέσα στη γλώσσα. Μόνο οι µυηµένοι καταλάβαιναν όλα τα επίπεδα. Οι ντόπιοι καταλάβαιναν µόνο αυτό που συζητιέται. Στο βάθος αυτού κρύβονταν απαντήσεις για την αλήθεια της ζούγκλας και την προέλευση του ανθρώπου.
Μέσα σε τρία χρόνια περάσαµε µε τα πόδια από το Κονγκό στην Γκαµπόν, από εκεί στο Καµερούν, στο Μπενίν και φτάσαµε µέχρι τη σηµερινή Μπουρκίνα Φάσο. Μείναµε στις καλύβες των Πυγµαίων, περάσαµε από πλεχτά γεφύρια και χοντρούς κορµούς που από κάτω βλέπαµε να τρέχουν ορµητικά τα ποτάµια. Κάτι κορµοί τεράστιοι µε ρίζες ακόµη πιο µεγάλες. Ενιωθα ότι η γη εκεί ήταν ιερή, γι’ αυτό περπατούσα χωρίς παπούτσια. ∆εν προλάβαµε να φτάσουµε στη Σενεγάλη, όπου ήθελα να κάνω µαθήµατα στη σχολή χορού του Μπεζάρ.
Στην Αφρική αναθεώρησα όλη την Ινδία. Αναγκάστηκα να πάω πιο βαθιά και να συνδέσω τα ηµισφαίρια του εγκεφάλου µου. Ηταν συγκλονιστική εµπειρία και άκρως τραυµατική η επιστροφή στο Παρίσι. ∆εν γινόταν αλλιώς όµως, µας είχαν τελειώσει τα λεφτά, αν και ζούσαµε µε ελάχιστα, στις καλύβες των οικογενειών της περιοχής.
Στο ίδιο χωριό της Γκαµπόν επέστρεψα το 2010 και η διαφορά ήταν τεράστια. Υπήρχε πολλή βία µεταξύ τους. Θεωρούσαν τους θεραπευτές επικίνδυνους. ∆εν µπορούσα πλέον να φύγω για πεζοπορία στη ζούγκλα, δεν ήταν πια ασφαλές. ∆εν µπορούσα καν να πάω µέχρι τη γωνία µόνη µου. Με τσεκούρια σκότωναν ο ένας τον άλλο. Μια µέρα ήρθε να µε δει ένας κύριος που µε ήξερε από παλιά. Την άλλη µέρα, έτσι ξαφνικά, πήρε το τσεκούρι και σκότωσε έναν άνθρωπο. Και πήγε φυλακή. Οσο ήµουν εκεί πήγαν φυλακή δέκα άνθρωποι και δεν καταλαβαίνω τι έχει συµβεί και έχουν αγριέψει. Πιστεύω ότι τους έχουν αγριέψει.
Ο χορός είναι λύτρωση
Νιώθω πολύ όµορφα όταν χορεύω. Πιστεύω ότι ο χορός είναι λύτρωση για τον άνθρωπο και µέσω αυτού µπορεί και ξεπερνάει το περιορισµένο εγώ του. Ο ινδικός κλασικός χορός από µόνος του φέρει προς τα έξω και µορφοποιεί ψυχικό υλικό, στο οποίο αν καταφέρεις να διεισδύσεις απελευθερώνεσαι.
Η γιόγκα δυστυχώς τα τελευταία χρόνια έχει αλλοιωθεί πολύ γιατί πέρασε στη µόδα κι έγινε εµπόριο. Είναι από τις αρχαιότερες φιλοσοφίες, που στόχο έχουν να δει ο άνθρωπος πιο βαθιά µέσα στον νου και στην ψυχή. Μέσα από τη γιόγκα µαθαίνουµε να αραιώνουµε τις σκέψεις µας. Κι όταν συνειδητοποιούµε τις σκέψεις µας, µας αποκαλύπτονται βαθύτερες στρώσεις εαυτού µέσα από τις οποίες έχουµε όχι πληροφορίες αλλά άµεσες απαντήσεις σε σχέση µε το ποιοι είµαστε.
INF0
Στο Shantom μπορεί κανείς να παρακολουθήσει μαθήματα κλασικής και ινδικής γιόγκα, πιλάτες, alternative dance fitness, χοροθεραπεία, πολεμικές τέχνες και παραστάσεις. Περισσότερες πληροφορίες στο www.shantala.gr.