Η ηθοποιός και συγγραφέας Λένα Κιτσοπούλου μιλάει για τις αιχμηρές «Ερωτικές καρτ ποστάλ από την Ελλάδα» της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση.
Η συνέντευξη έγινε στις αρχές Μαρτίου λίγο πριν από το lockdown εξαιτίας του οποίου μεταφέρθηκε η παράσταση.
Εικόνες –στρεβλές και διαποτισµένες από το πνεύµα της εµπορευµατοποίησης– από το ελληνικό καλοκαίρι σαν ξεθωριασµένες καρτ ποστάλ. Η Λένα Κιτσοπούλου και ο Ανέστης Αζάς, µε σηµαντική προϋπηρεσία στο θέατρο-ντοκιµαντέρ, συνεργάζονται για να ιχνογραφήσουν τη σκοτεινή πλευρά του ελληνικού καλοκαιριού και να σχολιάσουν την πρόσληψή του από το εθνικό φαντασιακό.
Ποιο είναι το θέµα των καρτ ποστάλ που συνθέσατε από κοινού µε τον Ανέστη Αζά;
Οι καρτ ποστάλ είναι µικρά χαρτόνια µε γραµµατόσηµα τα οποία και πέντε λέξεις να έχουν επάνω τους αφηγούνται µια ανθρώπινη ιστορία. Επίσης συνήθως απεικονίζουν τοπία τουριστικά, δελεαστικές εικόνες ενός τόπου, είναι δηλαδή ένα είδος τουριστικού φυλλαδίου παλιότερης εποχής. Εδώ σε αυτή την παράσταση λέµε ιστορίες ανθρώπων µε φόντο πάντα το ελληνικό καλοκαίρι οι οποίες εµπεριέχουν και τη σκοτεινή πλευρά όλης αυτής της πολύ ειδυλλιακής βιτρίνας του καλοκαιριού και των διακοπών.
Ποια φόρµα ακολουθήσατε για να µεταφέρετε σκηνικά τις «Ερωτικές καρτ ποστάλ από την Ελλάδα»;
Η φόρµα της παράστασης είναι ακριβώς σαν πολλές καρτ ποστάλ που όµως βγήκαν από το ίδιο κουτί. Είναι αποσπασµατική, θα µπορούσε να πει κανείς ότι έχει και επιθεωρησιακό χαρακτήρα.
Ποια εποχή άρχισε να χτίζεται ο µύθος του καλοκαιριού και επιβλήθηκε η υποχρέωση σε κάθε µεσοαστό από τη ∆ύση να τον ζήσει τουλάχιστον µία φορά στη ζωή του για να αυτοπραγµατωθεί;
Εµείς παίρνουµε ως αφετηρία τη δική µας εφηβεία, τη δεκαετία του ’80, εµπειρίες και διηγήσεις ανθρώπων µεγαλύτερων από εµάς αλλά και νεότερων που παίζουν στην παράσταση. Σίγουρα η υστερία άρχισε να χτίζεται σιγά σιγά. Το ογδόντα που θυµάµαι εγώ ήδη ο µύθος της Μυκόνου ήταν στα φόρτε του. Η ταινία «Σίρλεϊ Βάλενταϊν», η οποία είναι αυτής της εποχής, µιλάει για µια µεσοαστή Αγγλίδα που «επαναστατεί» µε την απόφασή της να πάει µόνη της διακοπές στην Ελλάδα. Νοµίζω από το εβδοµήντα και µετά είναι πολύ έντονη η µετατροπή της έννοιας διακοπές σε πασαρέλα, σε επίδειξη µόδας –λόγω και της σεξουαλικής απελευθέρωσης–, σε εκπλήρωση οποιασδήποτε ερωτικής φαντασίωσης.
Από ποια κοινωνικά στερεότυπα έχει συντεθεί η εθνική µας φαντασίωση του ανυπέρβλητου ελληνικού καλοκαιριού;
Σίγουρα έχουµε µια χώρα όµορφη για διακοπές όσον αφορά τα τοπία, τη θάλασσα, το κλίµα, τα νησιά. Πάνω σε όλα αυτά µπορεί άνετα να πατήσει ο εγωισµός του Ελληνα και να θεωρεί τη χώρα του τον ωραιότερο καλοκαιρινό προορισµό. Από εκεί και πέρα, όλα αυτά τα κακόγουστα στερεότυπα µε τα οποία η ελληνική κοινωνία και οικογένεια έχει αναθρέψει τα παιδιά της –του µάτσο, του καµακιού, του µπρουτάλ αρσενικού που υπόσχεται τουλάχιστον εκτόξευση πυραύλου στο διάστηµα, φυσικά πατώντας πάνω στο αντίστοιχο θηλυκό στερεότυπο, που κι αυτό επιµελώς έχει εκπαιδευτεί να περιµένει από τη µέρα που γεννιέται τον άντρα που θα τη σώσει από την τραγική της µοίρα που γεννήθηκε γυναίκα, άρα ανήµπορη, αδύναµη, ανίκανη και όλα τα σχετικά (εκτός αν ανήκει στην κατηγορία που θα επαναστατήσει και θα αυτονοµηθεί, οπότε σε αυτή την περίπτωση θεωρείται ή πουτάνα ή λεσβία ή ασέξουαλ)– έρχονται και βολεύουν την εµπορευµατοποίηση του ελληνικού καλοκαιριού, το οποίο πουλάει από ανοιχτήρια-πέη µέχρι σκηνοθέτες γάµων… οτιδήποτε τέλος πάντων µπορεί να ικανοποιήσει αυτό το όνειρο-κονσέρβα, φασόν, πατρόν, καρµπόν ή όπως θέλετε πείτε το.
Η Ελλάδα που «αγωνίζεται» αναστέλλοντας το δικαίωµα των προσφύγων στο άσυλο, που πυρπολεί εγκαταστάσεις δοµών αλληλεγγύης, που συµµετέχει στο κυνήγι «λαθραίων» ανθρώπων, που βαφτίζει την τερατωδία εθνική οµοψυχία απέναντι στην ασύµµετρη απειλή δεν έχει κάθε δικαίωµα να ξαποστάσει από τον «ευγενή» αγώνα της και να χαρεί τις ερωτικές χάρες και χαρές του ελληνικού καλοκαιριού;
Της Ελλάδας αυτής που περιγράφετε της αξίζει όλο αυτό που της συµβαίνει, όπως της αξίζουν και οι πολιτικοί που έχει.
Ποιες είναι οι ερωτικές χάρες που κρύβει το ελληνικό καλοκαίρι και για ποιον λόγο αυτές οι χάρες αρνούνται να κρυφτούν σε άλλα «εθνικά» καλοκαίρια;
Οπως συµβαίνει σε όλες τις υποανάπτυκτες χώρες, έτσι και στην Ελλάδα είναι έντονο το συναίσθηµα του εγωισµού. Στα σχολεία στο µάθηµα της Ιστορίας µαθαίνουµε µόνο πόσο πολύ τους έχουµε γαµήσει όλους και πόσο ο Ελληνας µόνο αντιστεκόταν απέναντι στην αδικία και µόνο επαναστατούσε και µόνο έθετε σε κίνδυνο τη ζωή του προκειµένου να υπερασπιστεί τις αξίες και τα πιστεύω του. Ετσι και το ελληνικό καλοκαίρι θεωρούµε ότι είναι και το πιο ερωτικό παγκοσµίως. Το ελληνικό καλοκαίρι έχει πάρα πολλές χάρες και πάρα πολλές οµορφιές, αλλά ο έρωτας δεν είναι υπόθεση καλοκαιριού ούτε υπόθεση της Ελλάδας. Ο έρωτας είναι υπόθεση των νέων ανθρώπων και µπορεί να συµβεί και σε ένα εργοστάσιο της βόρειας Γερµανίας µέσα στο καταχείµωνο.
Ποια είναι τα αρώµατα και ποιοι οι ήχοι που ταιριάζουν στο σύµπαν του και ποια τα κλισέ του ελληνικού καλοκαιριού που αγαπάµε να µισούµε;
Η Ελλάδα είναι πολύ όµορφη χώρα, αυτό είναι γεγονός, όπως επίσης είναι γεγονός ότι όλη αυτή η αναρχία της και το έλλειµµα νοµοθεσίας έχουν επιτρέψει να διασωθούν κάποιες ελευθερίες. Ακόµη και σήµερα µια ταβέρνα µπορεί να κλείνει αλλά να σου αφήσουν τα ποτήρια στο τραπέζι και να σου πουν «κάτσε εδώ όσο γουστάρεις, µέχρι το πρωί». Ενα γκαρσόνι ακόµη και σήµερα µπορεί να σηκώσει στα χέρια του ένα τραπέζι και να πάει να το ακουµπήσει πάνω στο κύµα, επειδή έτσι σου ’ρθε εκείνη την ώρα και επειδή θέλει να σε ικανοποιήσει. Συµβαίνουν τέτοιες µικρές οµορφιές εδώ στην Ελλάδα, οι οποίες είναι πολύ σοβαρές και σηµαντικές. Εγώ αγαπώ χιλιάδες τέτοια πράγµατα από τα ελληνικά καλοκαίρια µου, έχω χιλιάδες ωραίες µνήµες, είναι άπειρες οι οµορφιές και απεχθάνοµαι αυτή την εµπορευµατοποίηση, το ξεπούληµα, την ασυδοσία για το κέρδος, την εκµετάλλευση και την καταπόνηση των φυσικών τοπίων και των ανθρώπων για χάρη του χρήµατος, για χάρη της υπέρµετρης ανθρώπινης βλακείας που προσκυνάει το χρήµα, που φτάνει µέχρι το έγκληµα για λεφτά και εξουσία.
Σαν να µην έφτανε η «ασύµµετρη απειλή» των προσφύγων και της γεωπολιτικής τακτικής του Ερντογάν, µια νέα «ασύµµετρη απειλή», ο κορονοϊός, έρχεται να πλήξει βάναυσα την ειδυλλιακή εικόνα του καλοκαιριού στη χώρα; Πώς κρίνετε το γεγονός ότι µια επιδηµία θεωρείται ασύµµετρη απειλή και πώς βλέπετε την αντίδραση της κοσµικής και της θρησκευτικής εξουσίας, όπως και της κοινωνίας, απέναντί της;
Σε θέµατα παγκόσµιας οικονοµικής πολιτικής προσωπικά αδυνατώ να συλλάβω τον ιστό, τα κίνητρα, το τι συµβαίνει εσκεµµένα, από ποιους, αν όντως υπάρχουν πέντε άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη που καθορίζουν τα πάντα ή αν τελικά δεν υπάρχει τίποτε από όλα αυτά εκτός από την ηλιθιότητα του ανθρώπινου είδους ή τη σοφία του σύµπαντος που προσπαθεί απλώς να αφανίσει το είδος αυτό για να ησυχάσει. Οσον αφορά τον Ερντογάν, µιλάµε για έναν φασίστα, άρρωστο, επικίνδυνο ηγέτη, ο οποίος προφανώς έχει τεράστιο ταλέντο στην προπαγάνδα, και από την άλλη µεριά ο περίφηµος δηµοκρατικός κόσµος έχει παπάδες που για την αντιµετώπιση µιας πανδηµίας προτείνουν την κοινή χρήση ενός κουταλιού. Την ίδια στιγµή επιστήµονες και πολιτικοί βγαίνουν και στηρίζουν δηµόσια αυτή την εγκληµατική πρόταση. Παρατηρούµε δηλαδή και στις δύο πλευρές την ίδια ανηθικότητα και την ίδια επικινδυνότητα. Η διαφορά στον Ερντογάν είναι απλώς ότι του επιτρέπεται να κινείται πιο ελεύθερα.
Σύµφωνα µε πρόσφατη δηµοσκόπηση, το 81% των ερωτηθέντων δήλωσε σύµφωνο µε τη σκλήρυνση της γραµµής που ακολουθεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη στο «µεταναστευτικό». Πόσο ανθέλληνες είναι τέλος πάντων αυτοί που ανήκουν στο 19% και ποιο επιτίµιο πρέπει να τους επιβληθεί;
Για να είµαι ειλικρινής, προσωπικά το 19% µου φαίνεται τεράστιο ποσοστό. Εχω πολύ κακή γνώµη για το ανθρώπινο είδος και για τη χώρα µου. Είναι τραγικό πράγµα γενικά να περηφανεύεσαι για την εθνικότητά σου. Αν υπερασπίζεσαι π.χ. ως Ελληνας την εθνικότητά σου, πρέπει να ταχθείς υπέρ και των βασανιστών της χούντας, υπέρ του δράκου του Σέιχ Σου, υπέρ όλων αυτών των Ελλήνων που κακοποιούν καθηµερινά τα παιδιά τους, που βιάζουν, που σκοτώνουν κ.λπ. Αφού είναι Ελληνες.
Οποιοσδήποτε µισεί τους πρόσφυγες/µετανάστες αλλά αγαπάει τους Ελληνες –ή το ανάποδο– θα έπρεπε να κλείνεται τουλάχιστον σε ψυχιατρική κλινική. Είναι πολύ πολύπλοκο το προσφυγικό/µεταναστευτικό ζήτηµα και πολύ δύσκολο να αντιµετωπιστεί από µια χώρα όπως η δικιά µας. Ούτε είναι καλό τόσοι πρόσφυγες/µετανάστες να µπουν σε µια χώρα χωρίς υποδοµές, χωρίς τίποτε. Ούτε φυσικά µπορείς να κλείσεις την πόρτα σε έναν άνθρωπο που πεθαίνει και ζητάει βοήθεια. Η χώρα µας αυτήν τη στιγµή βρίσκεται σε αδιέξοδο.
INF0
Από τις 22 Οκτωβρίου στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση