Λίγο πριν από την κατάθεσή της στη δίκη του Πέτρου Φιλιππίδη η ηθοποιός μίλησε στο Docville για την κακοποίηση, τη νέα εποχή στο θέατρο και τα κενά στη νομοθεσία για τα θύματα
Συνάντησα τη Λένα Δροσάκη στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν με αφορμή την παράσταση «Photograph 51» λίγες μέρες προτού καταθέσει στη δίκη του Πέτρου Φιλιππίδη για όλα όσα βίωσε από τη στιγμή που γνώρισε τον ηθοποιό το 2007 στα γυρίσματα της σειράς «Λάκης ο γλυκούλης». Από τα πρώτα λεπτά της κουβέντας μας ήταν εμφανής η αγωνία που είχε για τη συγκεκριμένη υπόθεση, καθώς είχε γραφτεί εσφαλμένα στα ΜΜΕ ότι θα έδινε κατάθεση την ημέρα που συναντηθήκαμε και το τηλέφωνό της δεν είχε σταματήσει να χτυπάει. Η Λένα Δροσάκη φορτίζεται κάθε φορά που μιλάει για την κακοποίηση και το #MeToο. Απολύτως λογικό. Ζει και η ίδια τον επανατραυματισμό που υφίσταται ένα θύμα έμφυλης βίας και κακοποίησης με την κατάθεσή του στο δικαστήριο.
Η Λ. Δροσάκη ήταν μια από τις πρώτες ηθοποιούς, μαζί με την Πηνελόπη Αναστασοπούλου και την Αννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους, οι οποίες κατήγγειλαν επωνύμως στο ΣΕΗ τον Πέτρο Φιλιππίδη. Ακολούθησε το σαρωτικό κίνημα #MeToo στο ελληνικό θέατρο και όχι μόνο. «Πρέπει να αλλάξει η νομοθεσία. Δεν ξέρω πώς αλλιώς να το πω και πόσες φορές» μου είπε επανειλημμένα και με ένταση κατά τη διάρκεια της συνέντευξης. Παρόλο που οι άνθρωποι με εξουσία και «πλάτες» συχνά τυγχάνουν πιο ευνοϊκής μεταχείρισης από τους θεσμούς –ας θυμηθούμε την υπόθεση του Δημήτρη Λιγνάδη, ο οποίος καταδικάστηκε πρωτόδικα για βιασμούς ανηλίκων αλλά αφέθηκε ελεύθερος–, η Λ. Δροσάκη περιμένει από τη Δικαιοσύνη να σταθεί στο πλευρό των θυμάτων για να «καθαρίσει» ο χώρος, να αναπνεύσουν τα θύματα.
Συγκλονιστική κατάθεση στο δικαστήριο
Οταν τη ρώτησα πώς αισθάνεται ως μια από τις πρώτες γυναίκες που κατήγγειλαν κακοποίηση και σεξουαλική παρενόχληση στο θέατρο μου απάντησε ότι πιστεύει πως έβαλε μόνο ένα μικρό λιθαράκι. Ομως η κατάθεσή της στο δικαστήριο ήταν συγκλονιστική. Το γεγονός ότι αρκετές φορές ξέσπασε σε κλάματα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας φανερώνει δύναμη και γενναιότητα. Σύμφωνα με την περιγραφή της, με τον Πέτρο Φιλιππίδη γνωρίστηκαν το 2007, όταν είχε πάει με φίλες της σε γυρίσματα τηλεοπτικής σειράς. Από τότε ο ηθοποιός άρχισε να της τηλεφωνεί συστηματικά και να την παρενοχλεί. «Κάποια στιγμή στα τηλέφωνα» περιγράφει «κατάλαβα ότι ο κατηγορούμενος αυνανιζόταν. Ρώταγα “ποιος είναι, ποιος είναι;” και μου απαντούσε “έχω κ…ι, θέλω να σε χ…ω”. Ρώταγα ποιος είναι και έλεγε “ο Πέτρος”. Του έλεγα “κ. Φιλιππίδη, σας παρακαλώ”. Θα μου πείτε γιατί δεν το έκλεινα… Δεν είχα αυτό το σθένος να το κάνω, ένιωθα ότι πρέπει να το κάνω μέχρι το τέλος». Αλλά είναι η φράση «αν δεν μου κάτσεις, δεν θα περάσεις» που προκαλεί πραγματική ανατριχίλα. Θυμήθηκε μάλιστα με λεπτομέρειες τη μέρα που θα έδινε εξετάσεις, όταν τον είδε μπροστά της στα σκαλιά του θεάτρου και την απείλησε ότι θα κοπεί αν δεν υπέκυπτε στις διαθέσεις του. «Θυμάμαι μόνο να βρίσκομαι στη σκηνή και εκείνη τη στιγμή να μπαίνει μέσα και να πηγαίνει προς την κριτική επιτροπή. Φιλιά, αγκαλιές, εγώ είχα παγώσει, τα είχα χάσει. Και μετά φεύγοντας θυμάμαι αυτή την κίνηση σαν να μου λέει:
“Σ’ το είπα, έχω αυτήν τη δύναμη να μην περάσεις”. Δεν πέρασα, προφανώς και τα έχασα» αποκάλυψε στην κατάθεσή της. Στη συνέχεια η μάρτυρας ρωτήθηκε από την έδρα για την παράσταση «Εγκλημα στο Οριεντ Εξπρές» που ανέβηκε το 2018 και για την οποία είχε καταθέσει νωρίτερα και η Κάτια Δανδουλάκη. Η Λένα Δροσάκη περιέγραψε το φρικτό κλίμα εκφοβισμού που έζησε, τις απειλές ότι δεν θα ξαναβρεί ποτέ δουλειά στο θέατρο, τα αδικαιολόγητα ξεσπάσματα θυμού απέναντι σε όσες και όσους μιλούσαν μαζί της, με αποτέλεσμα η Κ. Δανδουλάκη να τερματίσει τη συνεργασία της με τον Πέτρο Φιλιππίδη. Η διαδικασία της κατάθεσης βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη τη στιγμή που γραφόταν το παρόν κείμενο και μάλιστα την ίδια ώρα γινόταν γνωστό ότι ο Πέτρος Φιλιππίδης κινήθηκε μες στο δικαστήριο προς τη Λένα Δροσάκη διαμαρτυρόμενος ότι τα λόγια της «προκαλούν την οξύθυμη πλευρά του χαρακτήρα του».
Ακολουθεί η συζήτησή μας με αφορμή την παράσταση «Photograph 51», την κακοποίηση και το νέο τοπίο στο ελληνικό θέατρο.
Ησουν μια από τις πρώτες γυναίκες που κατήγγειλαν στο ΣΕΗ τον Πέτρο Φιλιππίδη και βρέθηκες ως μάρτυρας κατηγορίας και στη δίκη. Αυτές οι καταγγελίες άνοιξαν τον δρόμο για να σπάσει ο κύκλος της σιωπής για τα θύματα.
Δεν νιώθω ότι τράβηξα μια ολόκληρη κατάσταση μπροστά, πιστεύω ότι έβαλα μόνο ένα μικρό λιθαράκι. Πριν από λίγο συζητούσαμε στο θέατρο την υπόθεση της Κιβωτού του Κόσμου και μας έπιασε ανατριχίλα. Ο κόσμος πλέον μιλάει. Αυτό είναι το πιο σημαντικό.
Μιλάνε ακόμη και τα παιδιά, που είναι πιο ευάλωτα και φοβισμένα. Δεν θέλω να σταματήσει όλο αυτό. Θέλω να σταματήσει η κακοποίηση. Είναι επιτακτική ανάγκη να βάλουμε όρια και να δημιουργήσουμε ελεγκτικούς φορείς. Να μην είμαστε πια ξέφραγο αμπέλι.
«Θέλω να σταματήσει η κακοποίηση. Είναι επιτακτική ανάγκη να βάλουμε όρια και να δημιουργήσουμε ελεγκτικούς φορείς. Να μην είμαστε πια ξέφραγο αμπέλι»
«Αν δεν μου κάτσεις, δεν θα περάσεις» απείλησε ο Πέτρος Φιλιππίδης τη Λένα Δροσάκη, όπως είπε στην κατάθεσή της
Σε φοβίζει η τροπή που μπορεί να πάρει η υπόθεση στο δικαστήριο; Μην ξεχνάμε την περίπτωση Λιγνάδη, ο οποίος αποφυλακίστηκε (μέχρι το εφετείο) παρότι κρίθηκε ένοχος.
Πρέπει να αλλάξει η νομοθεσία. Δεν ξέρω πώς αλλιώς να το πω και πόσες φορές. Είναι σημαντικό να γίνουν διαμαρτυρίες και να οργανωθούν διαδηλώσεις με αυτό το αίτημα. Με όλα αυτά που ζούμε μου έρχονται καμιά φορά στο μυαλό οι στίχοι από το τραγούδι «Λίγα ψίχουλα αγάπης σου γυρεύω». Η νομοθεσία δυστυχώς λειτουργεί υπέρ των ισχυρών. Ζήσαμε φριχτές και επώδυνες καταστάσεις αυτά τα δύο χρόνια όσο βρισκόμασταν κλεισμένοι στο σπίτι μας. Αναγκαστήκαμε να αναμοχλεύσουμε τα παλιά μας τραύματα. Είναι δεδομένο ότι η διαδικασία της καταγγελίας και της παρουσίας σε ένα δικαστήριο δημιουργεί νέα τραύματα στα θύματα. Θα έπρεπε το κράτος και οι θεσμοί να παρέχουν μεγαλύτερη στήριξη. Ειδικά για τους ανθρώπους που είναι μόνοι τους και δεν έχουν πλάτες και στηρίγματα.
Επομένως οι ισχυροί αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τους θεσμούς;
Εσύ τι πιστεύεις (γέλια); Ελπίζω κι εύχομαι όμως να μη συμβαίνει αυτό.
Στον καλλιτεχνικό χώρο την περίοδο της καραντίνας ήρθαν στο φως αρκετές διεκδικήσεις για τα εργασιακά δικαιώματα και φυσικά κατατέθηκαν οι πρώτες καταγγελίες που άνοιξαν τη βεντάλια του #MeToo.
Οταν κυριαρχούν η αδράνεια και το σκοτάδι αναμοχλεύονται πράγματα μέσα μας, με τα οποία κάποια στιγμή πρέπει να έρθουμε αντιμέτωποι. Αυτό συνέβη και στον δικό μας κλάδο. Διεκδικήσαμε τα δικαιώματά μας, μάθαμε από την αρχή να θέτουμε όρια, υπήρξε ορατότητα σε όσα ζητήματα ανοίξαμε. Ο επαναπροσδιορισμός είναι το πιο σημαντικό κομμάτι για να προκύψει μια αλλαγή. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία είχαμε την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε ότι πολλά πράγματα ξεκινούν και εξαρτώνται από μας. Το θέατρο δεν έπαψε ποτέ να ανθεί. Πλέον κάνουμε τη δουλειά μας με μεγαλύτερη αγάπη και φροντίδα γιατί μας έλειψε, γιατί δεν ζούμε με εκπτώσεις και γιατί δουλεύουμε όλοι μαζί πιο αληθινά.
Πάμε τώρα στην παράσταση. Τι σε γοήτευσε στο έργο «Photograph 51» και στην ιστορία της Ρόζαλιντ Φράνκλιν;
Θέλω να ξεκινήσω από το γεγονός ότι το θέατρο πέρασε μια μεγάλη παύση την περίοδο της καραντίνας, επομένως υπάρχουν ακόμη μεγάλη λαχτάρα και δίψα για δυνατές και αληθινές ιστορίες. Προσωπικά έκανα άλλη μια παύση λόγω εγκυμοσύνης. Το έργο της Aννα
Zίγκλερ καταφέρνει να φωτίσει πολλά διαφορετικά θέματα. Μέσα από τα μάτια της ηρωίδας άρχισα να αντιλαμβάνομαι με διαφορετικό τρόπο τα μοτίβα και τη μεγάλη εικόνα που προκύπτουν από τις μεταξύ μας συνδέσεις. Σε αυτό το σημείο μπαίνει και το θέμα της αλληλεγγύης. Σου κρατάω το χέρι για να πας μπροστά ή σε αφήνω πίσω μόνο σου να μαραζώσεις; Δυστυχώς κάποιες φορές ξεχνάμε ότι ζούμε όλοι μαζί. Θεωρώ ότι οι αληθινές ιστορίες έχουν τη δυνατότητα να μας ξεκλειδώνουν λίγο παραπάνω. Η Ρόζαλιντ Φράνκλιν ήταν αφοσιωμένη και δοσμένη στο επιστημονικό της έργο σε ολόκληρη τη ζωή της. Το κοινωνικό πλαίσιο όμως δεν τη βοήθησε να ανθήσει.
Πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι πρόκειται για μια γυναίκα που κατάφερε να καινοτομήσει σε ένα κοινωνικά ανδροκρατούμενο περιβάλλον;
Φυσικά υπάρχει και αυτή η διάσταση στο έργο. Πρόκειται για αληθινή ιστορία που διαδραματίζεται τη δεκαετία του ’50. Εκείνη την εποχή οι γυναίκες επιστήμονες στον χώρο της έρευνας ήταν μετρημένες στα δάχτυλα. Σκέφτομαι ότι ευτυχώς έχουν αλλάξει αρκετά πράγματα από τότε, αλλά η μεγάλη εικόνα παραμένει προβληματική. Πότε έγινε για πρώτη φορά μια γυναίκα πρόεδρος της Δημοκρατίας στην Ελλάδα; Αξίζει να τα σκεφτούμε όλα αυτά από την αρχή.
Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε στο θέατρο πολλές παραστάσεις που βασίζονται σε αληθινές ιστορίες. Γιατί πιστεύεις ότι ο κόσμος τις αγκαλιάζει;
Νομίζω πως κάθε αληθινή αφήγηση μας αγγίζει και μας συγκινεί λίγο περισσότερο. Η αλήθεια έχει ένα φως που κάποιες φορές μας καίει και άλλες μας πονάει. Την έχουμε όμως ανάγκη για να επιβιώσουμε. Τα ψέματα δεν ανοίγουν παράθυρα και νέους δρόμους μέσα μας. Μας κλείνουν και μας εγκλωβίζουν αντί να μας απελευθερώνουν.
Ποιες είναι οι σκέψεις σου για τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν γύρω μας, για την ακρίβεια και τη γενικευμένη μαυρίλα που ζούμε;
Ζούμε σε αδιανόητη εποχή. Μόνο τρόμο αισθάνομαι με όλα όσα συμβαίνουν. Πιστεύω όμως πως υπάρχει ανάγκη να αποκαλυφθεί ό,τι πιο δύσοσμο και σάπιο υπάρχει στην κοινωνία προκειμένου να καθαρίσει το τοπίο. Οσο κρύβαμε την αλήθεια βάζαμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί. Μετά την μπόχα ελπίζω ότι θα προχωρήσουμε σε κάτι πιο φωτεινό. Με πιάνει το κεφάλι μου αν κάτσω να τα σκεφτώ όλα αυτά.
Ανήκεις σε μια νέα γενιά ανθρώπων που έχει βιώσει παρατεταμένες κρίσεις και έχει συνηθίσει να ζει σε ένα πλαίσιο επισφάλειας και κατακερματισμού. Σε έχει κουράσει η εποχή μας;
Νιώθω, ρε γαμώτο, ότι αδικηθήκαμε λίγο. Χάσαμε πολλά ωραία χρόνια με όλα όσα συνέβησαν. Θα έπρεπε να ζούμε λίγο πιο φωτεινά και ανέμελα. Δυστυχώς έπεσε σε μας ο κλήρος. Ας είμαστε τουλάχιστον δημιουργικοί για την επόμενη γενιά και για τα χρόνια που έρχονται. Αλλιώς δεν βρίσκω κανένα νόημα στη ζωή. Είναι ένας δύσκολος αγώνας επιβίωσης κι έχουμε απέναντί μας σάπιους και αδιανόητα βαθιά ριζωμένους θεσμούς. Πρέπει να δράσουμε ακαριαία και άμεσα για να μπει το μαχαίρι στο κόκαλο και να αλλάξει το τοπίο.
INF0 «Photograph 51» της Αννα Ζίγκλερ, σκηνοθεσία Τάκης Τζαμαργιάς, Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν – Υπόγειο, Πεσμαζόγλου 5. Από 28/11/22, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.00
