Ο Λάσλο με όλα του τα βιβλία αλλά ιδίως με το τελευταίο δείχνει ότι το μυθιστόρημα μπορεί να είναι συνάμα φιλοσοφικό πόνημα, υπερσύγχρονο ψυχογράφημα, μουσική σύνθεση μεγάλης πνοής, εικαστική εγκατάσταση.
Το θέλησαν οι συμπτώσεις να συναναστραφώ την τρομερή τριάδα της Ουγγαρίας: Μπέλα, Μιχάλι, Λάσλο. Θαυμάζω την κινηματογραφική προσφορά του Ταρ, τη μουσική δωρεά του Βιγκ, το λογοτεχνικό χάρισμα του Κρασναχορκάι. Συνέβη να συμποσιαστούμε, να συζητήσουμε, να αγκαλιαστούμε, να τραγουδήσουμε. Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο!
Κι έρχεται τώρα ο Λάσλο με το «Herscht 07769» να αναστατώσει την ψυχονοητική μας ιδιοσυστασία, να ευρύνει την αντίληψή μας για τη συγγραφή, να μας θυμίσει τι κατόρθωσε να κάνει ο Ντοστογέφσκι σκάβοντας στα ορυχεία της ψυχής, να μας δείξει πώς μπορείς να κάνεις υψηλή λογοτεχνία από το χθαμαλό, πώς να είσαι απόλυτα τρυφερός ανατέμνοντας τη βαναυσότητα, πώς να φιλάς στα χείλη το αποτρόπαιο για να το ξορκίσεις. Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο!
Ο Λάσλο με όλα του τα βιβλία αλλά ιδίως με το «Herscht 07769» δείχνει ότι το μυθιστόρημα μπορεί να είναι συνάμα φιλοσοφικό πόνημα, υπερσύγχρονο ψυχογράφημα, μουσική σύνθεση μεγάλης πνοής, εικαστική εγκατάσταση, εκκρεμές ανάμεσα στο απόλυτα σοβαρό και το σπαρταριστά αστείο, καταβύθιση στην άβυσσο, σήμα κινδύνου, βραχνή επείγουσα προσευχή. Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο!
Κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο αποσυνάγωγος, παρίας, κοινωνικά μετέωρος, διανοητικά διαταραγμένος, ψυχικά ασταθής, σωματικά γιγαντιαίος, ηλικιακά νεαρότατος Φλόριαν Χερστ. Είναι ένα παιδί που «μολονότι εκπληκτικά έξυπνο και δεκτικό, στην πραγματικότητα δεν καταλάβαινε τίποτα, απλά τα μετέτρεπε όλα στο δικό του ιδιόμορφο σύστημα». Ενα παιδί που τα όσα του λέει ο εκκεντρικός φυσικός και μετεωρολόγος Αντριαν Κόλερ για την πρωταρχική έκρηξη που γέννησε το σύμπαν και για το ότι το σύμπαν βασίζεται ακριβώς στο ανεξήγητο γεγονός ότι δίπλα σε κάθε 1 δισεκατομμύριο μόρια ύλης δημιουργούνται πάντα 1 δισεκατομμύριο μόρια αντιύλης και αλληλοεξαλείφονται, αλλά αίφνης παρουσιάζεται ένα πρώτο μόριο ύλης ενώ δεν παρουσιάζεται –ποιος ξέρει γιατί– ένα πρώτο μόριο αντιύλης και αυτό το πρώτο μόριο ύλης δημιουργεί την ύπαρξη και λόγω αυτού υπάρχει το σύμπαν το ταράζουν. Το ενδεχόμενο να αφανιστεί το σύμπαν ανά πάσα στιγμή κατακυριεύει τον νου του και σπεύδει να κοινοποιήσει την ταραχή του. Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο!
Και την κοινοποιεί γράφοντας αλλεπάλληλες επιστολές στην καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ για να λάβει μέτρα και αρχίζει έτσι μια περιπέτεια στην ασήμαντη κωμόπολη Κάνα της Θουριγγίας, ένας καταιγισμός γεγονότων στα οποία εμπλέκονται ελεεινοί νεοναζί υπό την ηγεσία ενός κρετίνου που ακούει στο όνομα Μπόσης, κάτοικοι της κωμόπολης που ζουν χαμοζωές, ημίτρελοι οργανοπαίκτες, ιδιοκτήτες καταγωγίων, τρακαδόροι, αλλόκοτοι ιατροί, διασαλευμένοι λάτρεις του Ιωάννη Σεβαστιανού Μπαχ, μυστηριώδεις γκραφιτάδες, λύκοι που αλωνίζουν τυφλοί εξαιτίας ενός βλακώδους πειράματος, ενώ όλα αυτά καταλήγουν σε ένα τρομερό κρεσέντο αλλεπάλληλων φόνων και εν συνεχεία σε μια πολυσέλιδη μονομαχία σε στυλ παλιού καλού ανοξείδωτου ασπρόμαυρου γουέστερν ανάμεσα στον Φλόριαν Χερστ και την ανισόρροπη νεοναζί Κάριν. Και εδώ η ιδιοφυΐα του Λάσλο γίνεται μια εναλλαγή πληθωρικών φρικιαστικών περιγραφών βίας και εξόχως μινιμαλιστικών περιγραφών θανάτων μες στα διάκενα της ιστορίας και της Ιστορίας. Το ξεπάστρεμα του νεοναζί Ούβε φερειπείν: «Ξαφνικά ο κόσμος σκοτείνιασε και μετά πια δεν ξάνοιξε ποτέ γι’ αυτόν» και της Κάριν: «Το επόμενο δευτερόλεπτο πλέον δεν ήταν δικό της, έτσι δεν άκουσε ούτε και το τρίξιμο, το φριχτό τρίξιμο του δικού της λαιμού όταν έσπαζε», μια γραφή που είναι ένα εύγλωττο κλείσιμο του ματιού στη σεκάνς του θανάτου στο «Επάγγελμα ρεπόρτερ» του Αντονιόνι. Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο!
Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, καίτοι ποιητής της καταστροφής, στοχαστής του ολέθρου, γράφει πάντα από τη μεριά του καλού, του αγαθού, υπό τη σκιά του πρίγκιπα Λεβ Νικολάεβιτς Μίσκιν κι έτσι διασώζει τον άνθρωπο, μάλλον την ανθρωπινότητα, και με το «Herscht 07769» (επίτευγμα η μετάφραση της Μανουέλας Μπέρκι) μας καλεί σε μια βιωματική ανάγνωση, σωματική, κυτταρική, κι ακόμη σε έναν αντι-αλτσχάιμερ οδηγό απόλυτης προσοχής και προσήλωσης στο βιβλίο του, καθόσον απαρτίζεται από 420 σελίδες δίχως ούτε μία τελεία πλην αυτής του τέλους και έστω μόνο μία λέξη αν παραλείψεις να διαβάσεις, χάνεις εντελώς το όλον – άλλη μια δωρεά/προσφορά αυτού του δημιουργού σ’ εμάς όλους που ζούμε σε συνθήκες διάσπασης της προσοχής και ψυχονοητικού ζάπινγκ: το ότι μας επαναφέρει στην αργή, λέξη προς λέξη, στοχαστική και άρα σημαίνουσα και σημαντική πράξη του διαβάσματος. Και είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτό. Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο!
FaceControl
Είναι εντυπωσιακή σύμπτωση: η Ιωάννα Αβραμίδου, λόγια και μεταφράστρια, έχει τα ίδια μάτια με τον Λάσλο: γαλάζια και βαθιά, μια σε κοιτάζουν κατάματα και μια γίνονται περισκόπιο που παρακολουθεί το κοινωνικό γίγνεσθαι. Εχει γυρίσει στα ελληνικά ζόρικα έργα, ποιητικά και φιλοσοφικά: Χάιντεγκερ, Τσέλαν, Μπένγιαμιν, Κάφκα. Στις τακτικές μας συναντήσεις συνομιλούμε για τρόπους και τροπές της λογοτεχνίας, για τον κινηματογράφο και τη μουσική, αλλά και για τη διατροφική ευλογία της ομελέτας με κυβάκια ντομάτας. Εχει μεταφράσει τρία από τα έξι έργα του Λάσλο που κυκλοφορούν στα ελληνικά: «Πόλεμος και πόλεμος», «Η μελαγχολία της αντίστασης», «Το τανγκό του Σατανά». Πάντα άρτια και εμπνευσμένα.
