Οξύτατες αντιδράσεις προκάλεσαν οι κυβερνητικές επανατοποθετήσεις για τη Συνθήκη της Λωζάννης μια μέρα μετά την Πρωτοχρονιά μέσω του βουλευτή της ΝΔ και πρώην υπουργού. Τι λένε διεθνολόγοι και ειδικοί επιστήμονες
Δεν είναι ούτε κεραυνός εν αιθρία ούτε «ανορθογραφία» στην πολιτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη οι επανατοποθετήσεις για τη Συνθήκη της Λωζάννης, όπως εκφράστηκαν από τον βουλευτή και πρώην υπουργό Αγγελο Συρίγο, ο οποίος είναι μάλιστα και αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Στο λυκαυγές του 2024, λίγους μήνες μετά την επάνοδο στον κυβερνητικό θώκο, η ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη διαμορφώνει την αντιλαϊκή πολιτική της εμβαπτίζοντάς τη στη θολούρα επιλογών που πατάνε από την ακροδεξιά ατζέντα ως τον νεοφιλελεύθερο οικονομισμό. Τις επιλογές Μητσοτάκη αναφορικά και με την εξωτερική πολιτική της χώρας, την προσέγγιση Τουρκίας – Ελλάδας, τα οικονομικά σχέδια «επενδύσεων» στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο ως την προοπτική συνδιαχείρισης τις «δονούν» τα κελεύσματα ΗΠΑ, ΕΕ αλλά και του εντόπιου κεφαλαίου. Κι αυτό σε μια περίοδο δραματικών διεθνών εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή και με τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας.
Διαβάστε επίσης
Κασσελάκης: Ο Μητσοτάκης να διαγράψει τον Συρίγο, αλλιώς αποδεικνύει ότι είναι ο «λαγός» του
Μια μέρα μετά την Πρωτοχρονιά προκάλεσε αντιδράσεις η δημόσια τοποθέτηση του Αγγ. Συρίγου στον τηλεοπτικό Σκάι για τη Συνθήκη της Λωζάννης: «Το 97% όλων αυτών στο σήμερα δεν έχει καμιά αξία […] τα μόνα που έχουν αξία στο σήμερα είναι αυτά που ορίζουν σύνορα της Τουρκίας έναντι των γειτονικών χωρών […] δεν λέω να την ξαναδούμε […] η συνθήκη έχει τελειώσει, είναι ένα ιστορικό κείμενο […] να σας δώσω ένα παράδειγμα: η συνθήκη λέει τι πρέπει να γίνει με την ανταλλαγή αιχμαλώτων. Εχει καμιά σημασία στο σήμερα; Είναι παρωχημένο». Είναι παρωχημένα και άλλα της συνθήκης, είπε, όπως για νεκροταφεία στην Τουρκία ή για το είδος οπλισμού, τα οποία δεν έχουν καμιά αξία στο σήμερα και δεν συζητούνται.
Ο ίδιος, ο οποίος αναφερόμενος το 2020 στη συνθήκη την αποκάλεσε «ιερή», μίλησε εκ των υστέρων για παρερμηνεία από… ακροδεξιά τρολ και διευκρίνισε ότι δεν κάνει λόγο για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης.
Σφοδρή ήταν η πολιτική επίθεση για το ζήτημα κατά της κυβέρνησης της ΝΔ που εξαπέλυσαν τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ και το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ όσο και το ΚΚΕ που χαρακτήρισαν επικίνδυνες τις δηλώσεις του «γαλάζιου» βουλευτή. Ο ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ διά του προέδρου του Στέφανου Κασσελάκη και της εκπροσώπου Τύπου του κόμματος Δώρας Αυγέρη επισήμανε ότι τέτοιου είδους δηλώσεις αφήνουν περιθώρια για εκμετάλλευση από την Τουρκία και αποπροσανατολίζουν τον ελληνοτουρκικό διάλογο «από τον στόχο της προσφυγής στη Χάγη για υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, ανοίγοντας από τηλεοπτική εκπομπή ένα θέμα που δεν είναι και δεν πρέπει να είναι στην ατζέντα».
Η ενόχληση του Αγγ. Συρίγου έγινε ακόμη πιο εμφανής, καθώς μέσω του προσωπικού λογαριασμού του στο Facebook απάντησε στον Στέφ. Κασσελάκη με ειρωνική διάθεση. «Καλωσορίζω πάντως τη χρήση του όρου “πατριωτική αριστερά”» έγραψε μεταξύ άλλων ο πρώην υπουργός.
Σκληρή ήταν και η τοποθέτηση της Χαριλάου Τρικούπη διά του Δημήτρη Μάντζου, κοινοβουλευτικού εκπροσώπου και υπεύθυνου Κοινοβουλευτικού Τομέα Ευθύνης Εξωτερικών του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ: «Την ώρα που ο Τούρκος υπουργός Αμυνας δεν διστάζει να επαναλάβει το αντίθετο στο διεθνές δίκαιο αναθεωρητικό αφήγημα περί “Γαλάζιας Πατρίδας”, το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται η Ελλάδα είναι αμφίσημες δηλώσεις, όπως οι πρόσφατες του κ. Συρίγου».
Και μεταξύ άλλων σημείωσε: «Θα έπρεπε να είναι σαφές σε όλους –και κυρίως στους βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας– ότι οι δημόσιες τοποθετήσεις τους μπορούν να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από την τουρκική πλευρά προς τον σκοπό προώθησης των ανιστόρητων και παράνομων αιτιάσεών της. Η ευφορία που δημιούργησε στην κυβέρνηση η “Διακήρυξη των Αθηνών” δεν δικαιολογεί κινήσεις και δηλώσεις με άγνοια κινδύνου».
Οσο για τον Περισσό, διά του βουλευτή του ΚΚΕ Νίκου Παπαναστάση σκιαγραφήθηκε ως επικίνδυνη η συζήτηση για τη Συνθήκη της Λωζάννης που ανοίγει η κυβέρνηση της ΝΔ, η οποία «δεν είναι ξεκομμένη από τις συνολικότερες εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, όπου ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ δημιουργούν κλίμα συνδιαχείρισης του Αιγαίου».
Το Documento επικοινώνησε με διεθνολόγους και ειδικούς επιστήμονες που τοποθετούνται, με επίκεντρο τις δηλώσεις Συρίγου, σχετικά με τις επιπτώσεις και όσα μπορεί να αναδειχτούν προοπτικά για τη Συνθήκη της Λωζάννης.
Σωτήρης Ρούσσος
Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Θρησκείας στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
«Ρίσκο και επικινδυνότητα για τα ελληνικά συμφέροντα»
Το βασικό ζήτημα είναι ότι η Συνθήκη της Λωζάννης δεν είναι μια απλή διμερής συνθήκη αλλά μια διεθνής συνθήκη που περιλαμβάνει πολλές χώρες, μια συνθήκη ειρήνης από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με πολλά συμβαλλόμενα μέρη όπως π.χ. η Ιαπωνία. Η αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης δεν γίνεται αλά καρτ επί άρθρων ή μεταξύ δυο μερών, αλλά με αλλαγές στο σύνολό της και αφού ζητηθεί η γνώμη και άλλων χωρών που θα κινηθούν με βάση το συμφέρον τους.
Οταν αμφισβητήσει κάποιο μέρος της, π.χ. άρθρα σχετικά με τη στρατιωτικοποίηση των νησιών ή το είδος του οπλισμού στα νησιά ανατολικού Αιγαίου κ.ά., δεν μπορεί να υπάρξει διμερής διευθέτηση αλλά ανοίγει συνολικά ζήτημα αναθεώρησης της συνθήκης. Ετσι, δεν μπορεί να ελεγχθεί το «παιχνίδι» με ανοιχτό το ενδεχόμενο δυσμενών εξελίξεων για την Ελλάδα. Οπως λέει και η παροιμία, «λαγός τη φτέρη έσειε, κακό της κεφαλής του»…
Για οποιονδήποτε λόγο κι αν τίθεται ζήτημα από την ελληνική πλευρά σχετικά με τη Συνθήκη της Λωζάννης εμπεριέχει στοιχείο ρίσκου και επικινδυνότητας για τα ελληνικά συμφέροντα.
Θέμης Τζήμας
Δικηγόρος, διδάκτορας Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης του ΑΠΘ και μεταδιδακτορικός ερευνητής
«Ανοίγουν μια διαπραγμάτευση για τα πάντα»
Περιττεύει να εξηγήσει κανείς ότι στην πολιτική ο χρόνος και ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας μιλάει δεν είναι τυχαίοι, εκτός και αν μιλούμε για κάποιον προφανώς ανόητο. Δεν προκύπτει ότι ο κ. Συρίγος ανήκει στην τελευταία κατηγορία, άρα απομένει η κατηγορία του «λαγού». Ο κ. Συρίγος διέπραξε μέγιστο ολίσθημα τόσο ως διεθνολόγος όσο και ως βουλευτής. Αν μια συνθήκη περιλαμβάνει διατάξεις παρωχημένες, τότε υπάρχουν στο διεθνές δίκαιο τα εργαλεία επανερμηνείας της υπό το φως των νεότερων συνθηκών. Επομένως, από σκοπιάς διεθνούς δικαίου δεν υπήρχε κανένας λόγος να φέρει στο προσκήνιο αυτό το θέμα. Η αναθεώρηση και μάλιστα μιας πολυμερούς συνθήκης συνιστά επιπλέον διαδικασία για την οποία εξ ορισμού άπαξ και ανοίξει δεν μπορεί κανείς να εγγυηθεί τι θα συμπεριλάβει και πώς θα κλείσει. Επομένως, όταν ως βουλευτής το προτείνει και όταν η κυβέρνηση τον καλύπτει, ξέρουν ότι ανοίγουν μια διαπραγμάτευση η οποία μπορεί να συμπεριλάβει τα πάντα. Γιατί ανοίγει το θέμα τώρα;
Γιατί το απαιτούν οι ΗΠΑ και γιατί προηγήθηκε η διακήρυξη φιλίας των δύο κρατών, η οποία αφόπλισε τη χώρα από πλευράς επιχειρημάτων έναντι της Τουρκίας, διεθνώς. Γιατί ο κ. Συρίγος; Γιατί ο ίδιος αυτο-παρουσιαζόταν ως η «πατριωτική» (νεο-εθνικόφρων στην πραγματικότητα) φωνή στη Νέα Δημοκρατία. Αρα είναι και ο ιδεώδης «λαγός» του κ. Μητσοτάκη και του κ. Τσούνη.
Γιάννης Χουβαρδάς
hD (c) dιεθνολόγος, πολιτικός επιστήμονας
«Εξοικείωση με την προοπτική επώδυνων συμβιβασμών»
Είμαστε σε μια περίοδο που το διεθνές δίκαιο ξαναγράφεται. Η τοποθέτηση του Συρίγου για τη Συνθήκη της Λωζάννης είναι ένα «μασάζ» στην κοινωνία, ώστε να την εξοικειώσει με την προοπτική επώδυνων συμβιβασμών της χώρας μας αναφορικά με ζητήματα κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων. Προϊδεάζει για παζάρια και προλειαίνει το έδαφος για να βαπτιστεί το κρέας ψάρι. Οι επανατοποθετήσεις για τη Συνθήκη της Λωζάννης γίνονται με φόντο και τις διεθνείς εξελίξεις. Από τη μια πλευρά η κυβέρνηση της ΝΔ εξυπηρετεί τις ανάγκες των ΗΠΑ που επιδιώκουν να υπάρχει συνοχή στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ σε μια εποχή που πολλαπλασιάζονται οι εντάσεις (πόλεμος σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή). Από την άλλη πλευρά εξυπηρετεί ανάγκες της άρχουσας τάξης ώστε το ελληνικό κεφάλαιο να επωφεληθεί από τη συμμετοχή της χώρας μας στη νέα αρχιτεκτονική που φτιάχνουν ΝΑΤΟ – ΗΠΑ – ΕΕ από τα Βαλκάνια ως τη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο. Η Αθήνα έχει ασμένως ενδυθεί τον ρόλο του «σημαιοφόρου» συμμετέχοντας πρόθυμα στον στόχο της Δύσης να αναθερμάνει τη σχέση της με την Τουρκία – πιο αρμονική συμβίωση στο ΝΑΤΟ, προσέγγιση με ΕΕ και διατήρηση της Τουρκίας σε ευρωπαϊκή τροχιά. Κομβικό ρόλο παίζει η βελτίωση των σχέσεων Ελλάδας – Τουρκίας. Ετσι, η κυβερνητική ρητορική για τα ζητήματα της Συνθήκης της Λωζάννης κινούνται στο πλαίσιο επιδιώξεων για τη ρυμούλκηση της Τουρκίας μακριά από τη Ρωσία, σε συνδυασμό με τα δυνητικά οφέλη επιχειρηματικών ομίλων από ενεργειακά σχέδια στην ανατολική Μεσόγειο (αλλά και παντός είδους επενδύσεις, π.χ. τουρισμός). Η εξελισσόμενη ελληνοτουρκική προσέγγιση ευνοεί τα σχέδια αυτά αλλά και την προοπτική συνδιαχείρισης/συνεκμετάλλευσης του χώρου και του πλούτου σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η επιλογή γίνεται πάνω στη βάση της συλλογικής αναδιαμόρφωσης του πλαισίου συνύπαρξης των κρατών της ανατολικής Μεσογείου, πυρήνας του οποίου είναι η Συνθήκη της Λωζάννης. Κι όλα αυτά στο φόντο των νέων ισορροπιών ισχύος που διαμορφώνονται από το τέλος της δεκαετίας του 2000 και μετά.
Διονύσιος Σκλήρης
Διδάκτωρ Ελληνικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο της Σορβόννης Paris IV
«Επαναρυμούλκηση της Τουρκίας στο δυτικό στρατόπεδο με ανταλλάγματα από την Ελλάδα»
Η συζήτηση περί αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης συμβαίνει σε ένα περιβάλλον όπου το μέγιστο διακύβευμα είναι η επαναρυμούλκηση μιας επαμφοτερίζουσας Τουρκίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο δυτικό στρατόπεδο ενόψει των συγκρούσεων τόσο στην Ουκρανία όσο και στην Παλαιστίνη και εν γένει της διαπάλης ανάμεσα στη συλλογική Δύση και τις ευρασιατικές δυνάμεις. Μόνο που τα ανταλλάγματα γι’ αυτή την «επιστροφή του ασώτου» θα κληθεί να τα καταβάλει ο πιο αδύναμος και ο πιο βολικός παίκτης, δηλαδή η Ελλάδα. Γι’ αυτό και θα ήταν σώφρον η Ελλάδα να επιμείνει σε έναν καλώς εννοούμενο συντηρητισμό στα γεωπολιτικά ζητήματα, εφόσον το διεθνές περιβάλλον είναι εξαιρετικά δυσμενές και η τάση είναι ο κατευνασμός και η διευκόλυνση της Τουρκίας έως και ένα έμμεσο πλην σαφές παζάρι ανταλλαγμάτων μεταξύ Τουρκίας και Δύσης. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μια πολυμερή συνθήκη, όπως αυτή της Λωζάννης, η οποία εμπλέκει πλειάδα κρατών και έχει πολλές συνιστώσες. Οταν ανοίξει ένας παρόμοιος ασκός του Αιόλου μπορεί να περιμένει κανείς ότι δεν θα αλλάξουν σημεία προς μια κατεύθυνση επικαιροποίησης που ενδεχομένως να ευνοούσε την Ελλάδα, λ.χ. στα σχετικά με την αποστρατιωτικοποίηση των νήσων του ανατολικού Αιγαίου, αλλά, όλως αντιθέτως, προς μια κατεύθυνση που να την αδικεί. Γι’ αυτό και χρειάζονται εξαιρετική σωφροσύνη και άρνηση αναθεωρητισμού όταν στη διεθνή συγκυρία υπάρχει αναθεωρητισμός σε βάρος μας. Επιπλέον, το όραμα του Ερντογάν στο εσωτερικό της Τουρκίας είναι η αποκαθήλωση του Κεμάλ Ατατούρκ και γι’ αυτό δίνει ο ίδιος τεράστια σημασία σε μια αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης υπέρ της Τουρκίας, ώστε να φανεί σε συμβολικό επίπεδο καλύτερος του Κεμάλ Ατατούρκ. Αυτό συνιστά ένα σημαντικό επιπλέον λόγο ώστε να είναι η Ελλάδα δύσπιστη προς κάθε αναθεώρηση.
