Η φαμίλια του πρωθυπουργού, με προεξάρχουσα τη σύζυγο, κρατάει σημαίνοντα ρόλο στην άσκηση της εξουσίας
Στο διαχρονικό ερώτημα που κατατρύχει τη δεξιά παράταξη «Ποιος κυβερνά αυτό τον τόπο;» οι παροικούντες τη «γαλάζια» Ιερουσαλήμ απαντούν με φυσικότητα και αρκετό χιούμορ: «Μα, η Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη», η οποία από την αρχή της διακυβέρνησης επιδεικνύει συμπεριφορά πρώτης κυρίας παρότι στην Ελλάδα έχουμε ακόμη προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία και όχι προεδρική και φυσικά δεν υπάρχει αντίστοιχο πρωτόκολλο.
Πέρα όμως από το χιουμοριστικό της υπόθεσης, ο πρωθυπουργός εισάγει νέα ήθη υπερπροβάλλοντας την οικογένειά του ή, όπως σχολιάζουν και μέσα στο κόμμα του, διαχειρίζεται την εξουσία ως οικογενειακή υπόθεση. Το τελευταίο «κρούσμα» ήταν η παρουσία της πεθεράς του Ηβης Γόντικα στην επίσημη επίσκεψη στην Αίγυπτο και τη συνάντηση με τον πρόεδρο της χώρας Αλ Σίσι. Φυσικά πρωτόκολλο που να προβλέπει μετακίνηση και παρουσία της πεθεράς του επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί σε κανένα κράτος. Στο ερώτημα «Με ποια ιδιότητα μετείχε η Ηβη Γόντικα;» το Μέγαρο Μαξίμου απαντά: «Με την ιδιότητα της γεννημένης στην Αλεξάνδρεια Ελληνίδας που διατηρεί σχέσεις με την ελληνική κοινότητα και στηρίζει τη δράση της. Ο Σίσι γνώριζε από τις συζητήσεις με τον πρωθυπουργό για την ειδική σχέση της με την Αίγυπτο και είχε εκφράσει την επιθυμία να τη γνωρίσει στην επίσκεψη αυτή».
Η σύζυγος γράφει ιστορία…
Εκείνη όμως που γράφει ιστορία, δείχνοντας ότι ο πρωθυπουργός ασκεί τη διακυβέρνηση σαν να είναι ιδιωτική ή έστω οικογενειακή υπόθεση, είναι η Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη. Είχε προκαλέσει ισχυρές εντυπώσεις η παρουσία της στη συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο του 2019. Η κ. Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη είχε καθίσει στα επίσημα έδρανα της ελληνικής αντιπροσωπείας κατά τη διάρκεια της ομιλίας του πρωθυπουργού. Μόλις ένα μήνα νωρίτερα είχε κάνει «εντυπωσιακή εμφάνιση», όπως φρόντισαν να προβάλουν τα φιλικά μέσα ενημέρωσης, παρά τω πλευρώ του πρωθυπουργού στην επίσημη επίσκεψη στο Μέγαρο των Ηλυσίων. Από εκεί ξεκίνησαν τα δημοσιεύματα για τη «λαμπερή και υπέρκομψη Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη που κλέβει τις εντυπώσεις σε κάθε της παρουσία». Ηταν επίσης και στο… φωτο-οπορτιούνιτι με το ζεύγος Τραμπ κατά τη δεξίωση –στο περιθώριο της συνέλευσης του ΟΗΕ– στον φερώνυμο πύργο στη Νέα Υόρκη.
Συνόδευσε όμως τον πρωθυπουργό στην επόμενη (κανονική) συνάντηση όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης, απαντώντας στη φιλοφρόνηση του τότε προέδρου των ΗΠΑ, ανέφερε ότι «στην Ελλάδα δεν υπάρχει πρωτόκολλο πρώτης κυρίας». Φαίνεται ότι ο Ντόναλντ Τραμπ τους έβαλε ιδέες. Η κ. Γκραμπόφσκι πρόσφατα, όπως ενημερώθηκε το κοινό από ειδικό περιοδικό, έκανε και την αλλαγή της εσωτερικής διακόσμησης του Μεγάρου Μαξίμου. Μόνο που το Μέγαρο Μαξίμου λειτουργεί ως κυβερνητικό κέντρο και γραφείο του πρωθυπουργού και όχι ως προεδρική κατοικία. Ενας αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων με τη βοήθεια ενός ειδικού ιστορικού θα ήταν πιο κατάλληλος για μια προσαρμογή του κυβερνητικού μεγάρου στην εποχή, εάν κρινόταν απαραίτητο. Ο δε πρωθυπουργός το μόνο που της είπε ήταν να φροντίσει να μην έχει κόστος, αφήνοντας το ερώτημα «ποιος πληρώνει;» να πλανάται. Πάντως για τις προηγούμενες συζύγους πρωθυπουργών –π.χ. του Κώστα Καραμανλή– και μόνο η τυχαία παρουσία τους στο Μαξίμου αποτελούσε είδηση.
Η σύζυγος του πρωθυπουργού έχει απασχολήσει επανειλημμένως την επικαιρότητα με τις κοσμικές – επιχειρηματικές της εμφανίσεις ακόμη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Επίσης έχει απασχολήσει και με την οικονομική της δραστηριότητα. Ο πρωθυπουργός είχε πει στη Βουλή «χτυπήστε εμένα, μη χτυπάτε τη σύζυγό μου». Πράγματι η ελληνική πολιτική παράδοση θέλει τις οικογένειες και τις συζύγους να μένουν εκτός πολιτικής αντιπαράθεσης. Μόνο που και αυτό είναι απότοκο της δικής τους στάσης, καθώς μένουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Δεν ίσχυσε πάντως με τη δεύτερη σύζυγο του Ανδρέα Παπανδρέου Δήμητρα Λιάνη. Το αντίθετο, καθώς είχε γίνει στόχος της ΝΔ και των δεξιών εντύπων ακριβώς για να πλήξουν τον τότε πρωθυπουργό και το κόμμα του. Εν ολίγοις σε μια δημοκρατία κανείς δεν είναι υπεράνω ελέγχου, ούτε βέβαια οι σύζυγοι των αρχηγών. Η άποψη «μην ελέγχετε τη σύζυγο» θα προκαλούσε απλώς γέλια στην αμερικανική δημοσιογραφία γιατί αν την έπαιρναν σοβαρά, θα τη θεωρούσαν βαριά προσβολή στο επάγγελμα και το πολίτευμά τους. Αλλά εδώ είναι η Ελλάδα της οικογένειας Μητσοτάκη και των ΜΜΕ της λίστας Πέτσα…
Παιδιά, κουνιάδοι και λοιποί συγγενείς
Ο Κυρ. Μητσοτάκης όμως προβάλλει και τα άλλα μέλη της οικογένειάς του. Στην πρώτη επίσκεψη του τέως πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου στην Αθήνα το πρωθυπουργικό γραφείο είχε διανείμει φωτογραφία από τραπέζι στο οποίο συμμετείχε και ο γιος του πρωθυπουργού Κωνσταντίνος. Τον τελευταίο μήνα τα φιλικά μέσα ενημέρωσης προβάλλουν τις φωτογραφίες και το ειδύλλιο του Κων. Μητσοτάκη με την πρωταθλήτρια του τένις Μαρία Σάκκαρη. Ενδιαφέρον είχε και η πληροφορία που είχε διαψευστεί για «σύσκεψη κυβερνητικών στελεχών στην οποία είχε συμμετάσχει ο Γιώργος Παπαζήσης». Είναι «ο αγαπημένος ετεροθαλής αδελφός της κ. Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη», όπως μας πληροφορούν τα πάντα ενημερωμένα φιλοκυβερνητικά σάιτ.
Η πολιτική κληρονομιά της μεταπολίτευσης
Με την εν γένει στάση του το ζεύγος Μητσοτάκη ανατρέπει μια κληρονομιά που έχουν δημιουργήσει όλοι οι προηγούμενοι πρωθυπουργοί από το 1975 και μετά. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής της μεταπολίτευσης δεν είχε σύζυγο στο πλευρό του αφού είχε χωρίσει με την Αμαλία Μεγαπάνου από το 1972. Αλλά και προδικτατορικά οι παρουσίες τους ήταν μετρημένες, παρότι η Αμαλία Μεγαπάνου ήταν η επιτομή της αστικής κομψότητας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου επίσης φρόντισε να μην προκαλεί, τουλάχιστον με τη Μαργαρίτα Παπανδρέου, η οποία είχε αναπτύξει αυτόνομη δραστηριότητα κυρίως με την ΕΓΕ που είχε ιδρύσει – και, όπως συμφωνούν πολλοί, πρόσφερε σημαντική κοινωνική υπηρεσία στην εποχή της. Η Δήμ. Λιάνη είναι ξεχωριστό κεφάλαιο που στοίχισε στον τότε πρωθυπουργό και στο ΠΑΣΟΚ. Παροιμιώδης ήταν και η διακριτικότητα του ζεύγους Σημίτη και περιορισμένη στα απολύτως απαραίτητα η παρουσία της Δάφνης Σημίτη στο πλευρό του. Οσο για τις κόρες του, ήταν κάτι σαν είδηση όταν το κοινό πληροφορήθηκε κάποια στοιχεία για τη ζωή τους.
Η πρώτη φορά που το κοινό ενημερώθηκε για τις κινήσεις συζύγου πρωθυπουργού ήταν για τη σύζυγο του Κ. Καραμανλή, τη Νατάσα Παζαΐτη, λόγω της επιμονής που έδειχνε το «Πρώτο Θέμα» για αντιπολιτευτικούς λόγους. Και αυτό παρότι ο πρωθυπουργός και η σύζυγός του ήταν εξαιρετικά προσεκτικοί και απέφευγαν τη δημοσιότητα. Η παρουσία της κ. Παζαΐτη όταν συνόδευε τον πρωθυπουργό περιοριζόταν στα προβλεπόμενα από το πρωτόκολλο. Στις διεθνείς επισκέψεις ακολουθούσε δικό της πρόγραμμα, αποφεύγοντας την προβολή. Διακριτική και περιορισμένη στο πρωτόκολλο ήταν και η παρουσία της συζύγου του πρώην πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου, Αντας, που επίσης δεν είχε απασχολήσει τα ΜΜΕ.
Την πιο «καραμανλική» συμπεριφορά, την πιο κοντινή στον ιδρυτή της ΝΔ, είχε ο επόμενος πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς. Η σύζυγός του δεν τον συνόδευε ούτε καν σε επίσημες αποστολές, ακόμη και όταν προβλεπόταν από το πρωτόκολλο. Η μόνη της φωτογραφία ήταν από την ιδιωτική επίσκεψη του Αντ. Σαμαρά στη Φλωρεντία κατόπιν πρόσκλησης του τότε πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι. Την παράδοση να μένουν οι σύζυγοι στα απαραίτητα τήρησε και ο πρώτος πρωθυπουργός της Αριστεράς ο Αλέξης Τσίπρας, παρότι τα ΜΜΕ του αντιΣΥΡΙΖΑ μετώπου (τα ίδια που τώρα σκίζονται όταν ασκείται κριτική στη Μ. Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη) την κυνηγούσαν σε κάθε της εμφάνιση για να βρουν ευκαιρία για σχολιασμό.
Πριν από τον Κυρ. Μητσοτάκη, ο μόνος πρωθυπουργός που είχε σπάσει την παράδοση ήταν ο πατέρας του Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Η Μαρίκα Μητσοτάκη είχε εμφανιστεί στα κυβερνητικά έδρανα της ολομέλειας της Βουλής, κάνοντας μάλιστα παρατηρήσεις, ενώ είναι γνωστό το επεισόδιο με τον τότε υπουργό Σταύρο Δήμα κατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψης στη Μόσχα.
Ο Κυρ. Μητσοτάκης έχει επιλέξει μια αμερικανικού τύπου προβολή και εμπλοκή της προσωπικής και οικογενειακής ζωής με την πολιτική. Ακόμη και τον Πίνατ έβαλε στο Μέγαρο Μαξίμου, ακολουθώντας τα κλισέ της εποχής για επίδειξη ευαισθησίας για τα αδέσποτα, φυσικά δίνοντας τη σχετική προβολή.
Το θέμα είναι ευρύτερο και υπάρχει και η άποψη «γιατί οι σύζυγοι να είναι στη σκιά των αντρών τους;». Η απάντηση είναι πολύ απλή: γιατί αφορά θεσμικούς ρόλους που προβλέπονται από το κυβερνητικό πρωτόκολλο και τα έθιμα που έχουν διαμορφωθεί. Το να αλλάξουν βέβαια είτε ρητώς είτε με τη σταδιακή διαμόρφωση μιας διαφορετικής εθιμικής συμπεριφοράς όπως κάνουν ο πρωθυπουργός και η σύζυγός του είναι προς συζήτηση.