Το έλλειμμα 212.000 κατοικιών στην Ελλάδα, ο θάνατος του ΟΕΚ και η… στεγαστική πολιτική της ΝΔ προς όφελος των τραπεζών και των εργολάβων.
Οταν τα εγχώρια μέσα ενημέρωσης γράφουν κάθε τρεις μήνες ότι οι τιμές στα ακίνητα και τα ενοίκια αυξήθηκαν επιπλέον 10% σε σχέση με πέρυσι, ο «Economist» βάζει την Αθήνα στη λίστα των ευρωπαϊκών πόλεων με τα πιο ακριβά νοίκια συγκριτικά με τους μισθούς και το ΔΝΤ υπαινίσσεται ότι υπάρχει φούσκα στα ελληνικά ακίνητα, καταλαβαίνουμε πως το πρόβλημα της ακριβής στέγης έχει κακοφορμίσει.
Σύμφωνα με μελέτη της Τράπεζας Πειραιώς λείπουν κατοικίες. Και αυτό επειδή όταν το 2012 επιβλήθηκαν με τα μνημόνια φόροι στην κατοχή ακινήτων (ΕΙΤΗΔΔΕ, ΕΝΦΙΑ κ.ά.) μέσα σε συνθήκες κατάρρευσης των εισοδημάτων, το μέγεθος του σοκ οδήγησε σε κάθετη πτώση τόσο τις τιμές των ακινήτων όσο και την οικοδομική δραστηριότητα. Κατά συνέπεια στη δεκαετία 2012-22 η έκδοση οικοδομικών αδειών έφτασε στο απόλυτο ιστορικό ναδίρ, με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχει έλλειμμα 212.000 κατοικιών στην αγορά σε σχέση με τη ζήτηση. Αυτό το έλλειμμα αυξάνει τις τιμές σε ακίνητα και ενοίκια – τάση που θα ενισχύεται μέχρι η διαφαινόμενη αύξηση της οικοδομής και των επενδύσεων σε ακίνητα να οδηγήσει στην ισορροπία των τιμών σε νέα επίπεδα. Συμπέρασμα: όσοι έπιασαν δεύτερη δουλειά για να πληρώσουν το νοίκι θα πιάσουν και τρίτη…
Κομβικό γεγονός, το οποίο η μελέτη της Τράπεζας Πειραιώς πάντως δεν αποτιμά, είναι ο ξαφνικός θάνατος του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ) την ίδια χρονιά με τη βύθιση των οικοδομικών αδειών. Ο μοναδικός φορέας κοινωνικής στέγης στην Ελλάδα με το τεράστιο έργο (έφτιαξε 50.000 κατοικίες για ισάριθμα νοικοκυριά μέσα σε 55 χρόνια, ήτοι περίπου 9.000 κατοικίες τον χρόνο, παρείχε δάνεια αγοράς, ανέγερσης ή επισκευής σε άλλα 340.000 νοικοκυριά, επιδότηση επιτοκίου σε 85.000 και επιδότηση ενοικίου σε 900.000) καταργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2012 βάσει όρου του δεύτερου μνημονίου. «Η κατάργηση του ΟΕΚ θα σημάνει το τέλος της οικονομικά προσιτής κατοικίας για τα νοικοκυριά στην Ελλάδα» προειδοποιούσε ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνεταιριστικής και Κοινωνικής Κατοικίας (CECODHAS Housing Europe) Βιτ Βάνιτσεκ σε επιστολή του προς τον τότε αρμόδιο υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Γιώργο Κουτρουμάνη, με την οποία τον καλούσε να πάρει πίσω την απόφαση της κυβέρνησης. Σήμερα αποδεικνύεται πόσο δίκιο είχε.
Η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου ποτέ δεν εξήγησε γιατί κατήργησε τον ΟΕΚ. Ούτε διέψευσε τις καταγγελίες εργαζομένων και ΓΣΕΕ ότι το έκανε για να πάρει τα ποσά από τις εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών που εισέπραττε το ΙΚΑ για λογαριασμό του αλλά δεν τα απέδιδε.
Σύμφωνα με τελευταία έγγραφη ενημέρωση (Σεπτέμβριος 2011) του τότε υπουργού Κοινωνικής Ασφάλισης Γ. Κουτρουμάνη, η οφειλή του ΙΚΑ προς τον ΟΕΚ μέχρι τις 31.12.2010 ήταν 2,018 δισ. ευρώ σε λογιστική βάση ή 1,646 δισ. ευρώ σε ταμειακή βάση – επειδή πολλοί εργοδότες δεν είχαν καταβάλει εισφορές. Από αυτά τα χρήματα το δημόσιο είχε καταβάλει στον ΟΕΚ για το 2010 «έναντι» ποσό 355,7 εκατ. ευρώ, επομένως έμενε ταμειακή οφειλή 1,291 δισ. ευρώ.
Με τον ξαφνικό θάνατο του ΟΕΚ το 1,291 δισ. ευρώ χάθηκε στον «κουβά» του ΙΚΑ. Αλλο ένα 1,2 δισ. ευρώ ήταν το ποσό που όφειλαν οι δικαιούχοι των δανείων του ΟΕΚ –έμειναν στον αέρα με την κατάργησή του– στον οργανισμό.
Τα επιπλέον χαμένα ποσά από τις εισφορές
Το Documento υπολόγισε ακόμη από στοιχεία που πήρε από κύκλους εργαζομένων του πρώην ΟΕΚ ότι στον «κουβά» του ΙΚΑ χάθηκε επιπλέον ποσό τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ ή 250 εκατ. ετησίως για τα έτη 2011-12, κατά τα οποία το ΙΚΑ συνέχισε να εισπράττει εισφορές από εργοδότες και εργαζόμενους, και τουλάχιστον 800 εκατ. ευρώ ή 200 εκατ. ευρώ ετησίως για την τετραετία 2013-16, κατά την οποία το ΙΚΑ εισέπραττε εισφορές από εργαζόμενους. Τέλος, χάθηκαν άλλα 450 εκατ. ευρώ που ήταν τα αποθεματικά του ΟΕΚ.
Επρεπε να φτάσουμε στο 2017 για να αρχίσει ο ΕΦΚΑ να αποδίδει βάσει του ιδρυτικού νόμου του κάθε χρόνο το σύνολο των εισπραττομένων εισφορών υπέρ ΟΕΚ στον ΟΑΕΔ, δηλαδή ποσό περί τα 250 δισ. ευρώ ως το 2021 (χρονιά κατά την οποία η ΝΔ κατήργησε τις εισφορές υπέρ ΟΕΚ για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα), και περί τα 100 εκατ. ευρώ από τις εισφορές που πληρώνουν ακόμη μόνο οι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα από το 2022. Το 2017 ξεκίνησαν επίσης οι επιστροφές κεφαλαίου και δόσεων οφειλών εργατικών κατοικιών, όταν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ άρχισε να λύνει τις εκκρεμότητες του ΟΕΚ και προώθησε τις διαδικασίες για την κοστολόγηση 35.000 εργατικών κατοικιών του οργανισμού σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές της τάξης των 300 ευρώ το τ.μ. ώστε να περάσουν στα νοικοκυριά-δικαιούχους, ενώ έδωσε οριζόντιο κούρεμα 40% επιδότησης ενοικίου προς 62.000 δικαιούχους για τα στεγαστικά δάνεια που είχαν χορηγηθεί από τράπεζες – εφαρμόζοντας δηλαδή πολιτικές με έντονο κοινωνικό πρόσημο, τις οποίες ποτέ δεν επικοινώνησε.
Συνδικαλιστικοί κύκλοι δήλωσαν στο Documento ότι κατά πάσα πιθανότητα από αυτά τα χρήματα που άρχισαν να εισρέουν στα ταμεία του ΟΑΕΔ, διαδόχου του ΟΕΚ, από το 2017 και εξής σχηματίστηκαν τα αποθεματικά ύψους 1,5 δισ. ευρώ τα οποία κατά δήλωση του Σπύρου Πρωτοψάλτη στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής υπάρχουν στη ΔΥΠΑ. Δηλαδή με τις προσθέσεις προκύπτει ότι με τις κυβερνητικές πολιτικές της πενταετίας 2012-17 ο ΟΕΚ έχασε αποθεματικά ύψους 3 δισ. ευρώ αλλά και πολλές από τις 221 ιδιόκτητες οικοπεδικές εκτάσεις συνολικής έκτασης 5.233 στρεμμάτων σε 45 νομούς της χώρας που διέθετε το 2012, τις οποίες του είχαν παραχωρήσει δήμοι κι εκκλησίες για να αναγείρει εργατικές κατοικίες αλλά τις πήραν πίσω ύστερα από δέκα χρόνια αδράνειας.
Η χαμένη ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης
Κάπως έτσι φτάσαμε στο 2019 και ήρθε στην εξουσία ο Κυριάκος Μητσοτάκης που έβλεπε την κατοικία ως επενδυτικό προϊόν και να η Χρυσή Βίζα, να το Airbnb, οπότε η Ελλάδα μέσα σε δύο χρόνια από το 2021, βάσει στοιχείων της Eurostat, κατέληξε να έχει το υψηλότερο ποσοστό «υπερβολικής επιβάρυνσης του κόστους στέγασης» στην ΕΕ των 27, δείκτης που δηλώνει το κομμάτι του πληθυσμού που πληρώνει πάνω από το 40% του εισοδήματός του για στέγαση (ενοίκια, κόστος εξυπηρέτησης στεγαστικού δανείου, κόστος θέρμανσης, ηλεκτρικού ρεύματος κ.λπ.).
Το 2021, με το τέλος της πανδημίας, η κυβέρνηση της ΝΔ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης για να χρηματοδοτήσει προγράμματα κοινωνικής κατοικίας με προσιτό κόστος, όπως έκαναν τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη. Ομως δεν το έκανε.
Πέρασε έτσι ενάμισης χρόνος κατά τον οποίο το κόστος στέγασης (κατά τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ από τον Μάιο 2021 ως τον Μάιο 2022) σημείωσε εκρηκτική αύξηση κατά 36,1% ενώ οι μισθοί παρέμειναν καθηλωμένοι. Εκεί πια το πρόβλημα των ακριβών ενοικίων, σε συνδυασμό με την αδυναμία των νέων ανθρώπων να νοικιάσουν σπίτι, ανέβηκε πολύ στη δημόσια συζήτηση, οπότε η ΝΔ, οδεύοντας προς τις εκλογές του 2023, επέλεξε να εξαγγείλει –με τους απαραίτητους διθυραμβικούς τόνους – την «επιστροφή της στεγαστικής πολιτικής» στην Ελλάδα με στόχο ειδικά τους νέους.
Ο Σπ. Πρωτοψάλτης ανακάλυψε ξαφνικά ως διοικητής της ΔΥΠΑ τα αποθεματικά του πρώην ΟΕΚ κι ενώ επί έναν ολόκληρο χρόνο αρνιόταν να δεχτεί τους εκπροσώπους των εργαζομένων του καταργημένου οργανισμού που έχουν απομείνει στη ΔΥΠΑ και γνωρίζουν σε βάθος το έργο του, βάλθηκε να διαφημίζει τη νέα, σύγχρονη στεγαστική πολιτική Μητσοτάκη ως «υπόδειγμα αναβάθμισης του δημοσίου».
Ωφέλεια προς τραπεζίτες και ιδιώτες
Μια πολιτική που περιλαμβάνει μια ψευδεπίγραφη στεγαστική πολιτική προς όφελος των τραπεζών και των εργολάβων:
Το πρόγραμμα «Σπίτι μου» έτρεξε μέσα στις δύο διαδοχικές προεκλογικές περιόδους με σαφή στόχο να επηρεάσει την ψήφο των νέων υπέρ της ΝΔ. Βάσει των όρων του προγράμματος αυτού, 12.000 άτομα ή ζευγάρια ηλικίας 25-39 ετών πήραν χαμηλότοκο δάνειο για αγορά πρώτης κατοικίας, εκ των οποίων το 75% του ποσού ήταν άτοκο από τα αποθεματικά της ΔΥΠΑ και το υπόλοιπο 25% με επιτόκιο 6,5% από τις τράπεζες. Επισήμως φορέας υλοποίησης του προγράμματος ήταν η ΔΥΠΑ, η οποία έβαλε 750 εκατ. ευρώ, δηλαδή τα μισά αποθεματικά της, όμως τη διαχείριση του προγράμματος έκαναν αποκλειστικά οι τράπεζες.
Το πρόγραμμα «Ανακαινίζω – ενοικιάζω», προϋπολογισμού 50 εκατ. ευρώ, θα επιδοτήσει τις δαπάνες ανακαίνισης κατοικίας μέχρι 40% και ως τις 10.000 ευρώ ώστε να δοθεί για ενοικίαση για τρία χρόνια – χωρίς όμως καμία πρόβλεψη ότι το ανακαινισμένο με κρατικό χρήμα διαμέρισμα θα νοικιαστεί με χαμηλό ενοίκιο σε ευάλωτες ομάδες. Μιλάμε για πρόγραμμα-απαύγασμα της προχειρότητας καθώς, παρά τη διαρκή διαφήμισή του από Μητσοτάκη και Πρωτοψάλτη, η έναρξή του παίρνει συνεχώς αναβολές γιατί το υπουργείο Εργασίας απέρριψε τον προϋπολογισμό της ΔΥΠΑ επειδή χρησιμοποιεί κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης και όχι του πρώην ΟΕΚ. Πρόκειται ίσως για μοναδική περίπτωση που δημόσια υπηρεσία εξαγγέλλει και διαφημίζει ένα πρόγραμμα και ύστερα από τρεις μήνες ανακαλύπτει ότι δεν υπάρχει νομοθεσία που να εξασφαλίζει τη χρηματοδότησή του.
Το πρόγραμμα «Κοινωνική αντιπαροχή», βάσει του οποίου η ΔΥΠΑ θα «αξιοποιήσει» υποτίθεται την ακίνητη περιουσία –όση έχει απομείνει– του πρώην ΟΕΚ για οικιστικά προγράμματα, τα οποία όμως δεν θα μοιάζουν με τα «παλιομοδίτικα» προγράμματα του ΟΕΚ. Κατά τον Σπ. Πρωτοψάλτη γι’ αυτήν τη δουλειά υπάρχουν οι ΣΔΙΤ και οι ιδιώτες εργολάβοι. Οπότε το σχέδιο είναι να δοθούν τα οικόπεδα της ΔΥΠΑ σε εργολάβους να τα χτίσουν και είτε να πάρουν αυτοί το 30% των νέων οικοδομών και να δώσουν στη ΔΥΠΑ το υπόλοιπο 70% να το διαθέσει σε νέα ζευγάρια είτε να κρατήσουν την εκμετάλλευση των ακινήτων μέχρι να καλύψουν το κόστος και τα «επιθυμητά» κέρδη τους και να τα παραδώσουν αργότερα στη ΔΥΠΑ, υπό τον όρο ότι μέρος των κατοικιών θα διατίθεται με μειωμένο ενοίκιο σε ευάλωτες ομάδες.
Η «Κοινωνική αντιπαροχή» και το ενδιαφέρον για τα ακριβά φιλέτα
Σύμφωνα με δηλώσεις συνδικαλιστικών κύκλων στο Documento, το πιο πιθανό είναι ότι το πρόγραμμα «Κοινωνική αντιπαροχή» θα δρομολογηθεί επειδή το επιθυμούν κάποιοι ιδιώτες εργολάβοι με μεγάλο ενδιαφέρον για τα ακριβά φιλέτα που διαθέτει ακόμη η ΔΥΠΑ ως κληρονόμος του ΟΕΚ (π.χ. σε Κηφισιά, Λυκόβρυση, Θεσσαλονίκη), προκειμένου να κατασκευάσουν και να πουλήσουν σε υψηλές τιμές. Κανείς ιδιώτης δεν θα επιδείξει όμως το ίδιο ενδιαφέρον για τα δεκάδες άλλα οικόπεδα της ΔΥΠΑ που έχουν απομείνει, τα οποία αν μείνουν άχτιστα, σε λίγο καιρό θα χαθούν επιστρέφοντας στους αρχικούς δωρητές τους.
Η ψευδεπίγραφη αυτή στεγαστική πολιτική της ΝΔ –«παράδειγμα καινοτόμου δημόσιας πολιτικής» κατά Πρωτοψάλτη– θυσίασε ήδη τα μισά αποθεματικά του πρώην ΟΕΚ για να επιδοτήσει τα κέρδη των τραπεζών και πλέον έρχεται να καταργήσει οριστικά το στεγαστικό κομμάτι της ΔΥΠΑ, προωθώντας την παράδοση των τελευταίων οικοπέδων της σε ιδιώτες εργολάβους. Και το χειρότερο: εξαντλώντας έτσι ακόμη και τους τελευταίους πόρους του πρώην ΟΕΚ σε γη και χρήμα, υπονομεύει κάθε προοπτική για την άσκηση μιας πολιτικής κοινωνικής στέγης την οποία τόσο χρειάζεται η ελληνική κοινωνία.
Διαβάστε επίσης: Ξανά στο έλεος των servicers χιλιάδες δανειολήπτες μέσω κρυφής διάταξης από την κυβέρνηση Μητσοτάκη
Κρυφή τροπολογία Χατζηδάκη με χατίρια υπέρ των servicers στη Βουλή