Μια περιβαλλοντική διαμάχη δεκαετίας στη Λεμεσό της Κύπρου εγείρει ερωτήματα σχετικά με την υποψηφιότητα του Κώστα Καδή για επίτροπος της ΕΕ.
Στις 5 Φεβρουαρίου 2023, περίπου ένα μήνα πριν αντικατασταθεί ο Κώστας Καδής ως υπουργός Περιβάλλοντος της Κύπρου, μια έκθεση έφτασε στο γραφείο του.
Έλεγε ότι η κυβέρνηση ήταν υπεύθυνη για την επί χρόνια παράνομη απόρριψη αποβλήτων στη νότια περιοχή της Λεμεσού, μέσω ενός έργου επεξεργασίας αποβλήτων που πληρώθηκε από την ΕΕ.
Τα ευρήματα αυτά ακολουθούν τώρα τον Καδή στις Βρυξέλλες, όπου ελπίζει να γίνει ο επόμενος Επίτροπος της Ευρώπης για τους ωκεανούς και την αλιεία, αλλά πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσει ένα κοινοβουλευτικό ξεκαθάρισμα.
Το 2015, η Ευρωπαϊκή Ένωση χορήγησε στην Κύπρο πάνω από 46 εκατομμύρια ευρώ για την κατασκευή μιας δημόσιας εγκατάστασης επεξεργασίας αποβλήτων στο χωριό Πεντάκωμο, η οποία θα διαχωρίζει και θα ανακυκλώνει τα απόβλητα που συλλέγονται τοπικά και θα χρησιμοποιεί μέρος αυτών για την παραγωγή καυσίμων. Τα χρήματα είχαν δοθεί με τον όρο ότι η κυπριακή κυβέρνηση θα έβρισκε αγοραστές για τα καύσιμα.
Όμως το καύσιμο αυτό δεν πωλήθηκε ποτέ και θάφτηκε, κατά παράβαση της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από τότε που άρχισε να λειτουργεί η μονάδα.
Σύμφωνα με την έκθεση, την οποία είδε το POLITICO, η κυβέρνηση της Κύπρου γνώριζε ότι τα απόβλητα δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή του κατάλληλου τύπου καυσίμου πριν από την έναρξη του έργου, αλλά υπέγραψε συμφωνία με την ΕΕ ούτως ή άλλως.
«Οι εμπλεκόμενες κρατικές υπηρεσίες δεν έχουν συμμορφωθεί με τις δεσμεύσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή […] που τελικά [οδήγησαν] στην ταφή» περίπου του 60% των αποβλήτων, αναφέρεται.
Και ενώ ο Καδής δεν συμμετείχε όταν ξεκίνησε το έργο, η απόρριψη των αποβλήτων συνεχίστηκε υπό την επίβλεψή του επί πέντε χρόνια, όταν ήταν επικεφαλής του υπουργείου Περιβάλλοντος.
Τώρα, τα ερωτήματα σχετικά με το τι γνώριζε και πότε επανέρχονται στην επιφάνεια, καθώς οι επικριτές αμφισβητούν τη νομιμότητα του Καδής να κατέχει μία από τις κορυφαίες θέσεις εργασίας στις Βρυξέλλες.
Congratulations, Costas Kadis, from Cyprus 🇨🇾, Commissioner-designate for Fisheries and Oceans.
We shape Europe.
🇪🇺 #EPP4EU @CostasKadis pic.twitter.com/4VOywzDOqL
— EPP Group (@EPPGroup) September 26, 2024
«Ο Καδής ήταν υπεύθυνος για το [Πεντάκωμο] για πέντε χρόνια. Δεν καταλαβαίνω λοιπόν πώς μπορεί κάποιος να τον εμπιστευτεί ως επίτροπο», δήλωσε η Έφη Ξάνθου, γενική γραμματέας της ΜΚΟ Οικολογικό Κίνημα Κύπρου και πρώην αναπληρώτρια πρόεδρος των Οικολόγων Πράσινων Κύπρου.
Το POLITICO ρώτησε τον Καδή τι γνώριζε για το σκάνδαλο και αν προσπάθησε να το διορθώσει κατά τη διάρκεια της πενταετούς θητείας του, καθώς και για τις ενέργειές του μετά την παραλαβή της έκθεσης. Ο ίδιος αρνήθηκε να σχολιάσει.
Τα ζητήματα του εργοστασίου απορριμμάτων Πεντακοστού στη Λεμεσό δεν έχουν περάσει απαρατήρητα. Χιλιάδες τόνοι αδιαχώριστων οικιακών, ιατρικών, ακόμη και επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων που ρίχνονται στη χωματερή οδήγησαν σε μεγάλο οικολογικό σκάνδαλο στην περιοχή.
«Οι κοινότητες [που ζουν] γύρω από το εργοστάσιο το βρίσκουν αφόρητο», δήλωσε η Αναστασία Κοραή, πρόεδρος της περιβαλλοντικής οργάνωσης Φίλοι της Γης Κύπρου, αφηγούμενη ιστορίες τρόμου για τη δυσοσμία που προέρχεται από τους σωρούς απορριμμάτων που ψήνονται στον καυτό ήλιο όλο το καλοκαίρι.
Το σκάνδαλο ώθησε το υπουργικό συμβούλιο της κυπριακής κυβέρνησης – στο οποίο συμμετείχε και ο Καδής – να ξεκινήσει εσωτερική έρευνα το 2019.
Έκτοτε, το υπουργείο επιμένει ότι φταίνε οι εργολάβοι που διαχειρίζονταν την εγκατάσταση, παρόλο που οι εν λόγω εργολάβοι προειδοποίησαν επανειλημμένα την κυβέρνηση για τα συνεχιζόμενα προβλήματα στο εργοστάσιο.
Ο Καδής εγκατέλειψε το υπουργείο τον Μάρτιο του 2023, συνεχίζοντας την ακαδημαϊκή του καριέρα ως καθηγητής βιοποικιλότητας και αναπληρωτής πρόεδρος του Πανεπιστημιακού Συμβουλίου στο Πανεπιστήμιο Frederick – αλλά το Πεντάκωμο παραμένει πονοκέφαλος για το υπουργείο.
Ένα σκοτεινό σχέδιο
Όταν οι Βρυξέλλες συμφώνησαν να χρηματοδοτήσουν τη μονάδα επεξεργασίας αποβλήτων στο Πεντάκωμο, ο στόχος ήταν το έργο να συμβάλει στην «ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος» στη Λεμεσό και παράλληλα να «συμμορφωθεί με τη νομοθεσία της ΕΕ για τη διαχείριση των αποβλήτων».
Εκείνη την εποχή, το υπουργείο Εσωτερικών της Κύπρου – το οποίο ήταν τότε το αρμόδιο τμήμα για την πολιτική αποβλήτων της χώρας – κατέληξε σε συμφωνία με την Επιτροπή σχετικά με ένα σχέδιο για την καλύτερη διάθεση των στερεών οικιακών αποβλήτων.
Σύμφωνα με την αίτηση χρηματοδότησης, που περιήλθε στην κατοχή του POLITICO, το σχέδιο θα περιελάμβανε μια «μονάδα μηχανικής διαλογής» για την ανάκτηση ανακυκλώσιμων αντικειμένων στα απορρίμματα – όπως κουτιά γάλακτος ή πλαστικά μπουκάλια – και μια «μονάδα βιολογικής επεξεργασίας» για την παραγωγή δευτερογενούς εξευγενισμένου καυσίμου (SRF), ενός προϊόντος που μπορεί να καεί και να χρησιμοποιηθεί ως πηγή ενέργειας. Η αίτηση χρηματοδότησης αναφέρει επίσης ότι η κυπριακή κυβέρνηση συμφώνησε να «βρεθεί παραλήπτης» για το καύσιμο όταν ξεκινήσει η κατασκευή.
Μόλις εγκρίθηκε η χρηματοδότηση, το υπουργείο προκήρυξε διαγωνισμό και επέλεξε την κοινοπραξία Medcon & DB technologies, η οποία λειτούργησε το εργοστάσιο για επτά χρόνια.
Αλλά αμέσως μετά την έναρξη της λειτουργίας του το 2017, έγινε σαφές ότι τα απόβλητα που συλλέγονταν και μεταφέρονταν στο εργοστάσιο δεν ήταν κατάλληλα για την παραγωγή καυσίμων σύμφωνα με τις απαιτήσεις που προέβλεπε η σύμβαση.
«Ήταν αρκετά προφανές ότι το κύριο πρόβλημα ήταν η υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία των αστικών αποβλήτων που εισέρχονταν στη μηχανική επεξεργασία», δήλωσε ένας εμπειρογνώμονας που συμμετείχε στο έργο, ο οποίος διατηρούσε την ανωνυμία του για να μιλήσει ελεύθερα για θέματα που υπόκεινται σε ρήτρες εμπιστευτικότητας.
Οι συγκεκριμένες απαιτήσεις του έργου ήταν η παραγωγή δευτερογενούς εξευγενισμένου καυσίμου που περιείχε λιγότερο από 20 τοις εκατό υγρασία. Για να επιτευχθεί αυτό, τα απόβλητα που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του καυσίμου δεν μπορούν να έχουν επίπεδο υγρασίας άνω του 43 τοις εκατό.
Όταν όμως οι εργολάβοι εξέτασαν τα απόβλητα, διαπίστωσαν ότι η περιεκτικότητά τους σε υγρασία ξεπερνούσε το 50 τοις εκατό. «Δούλευα νυχθημερόν προσπαθώντας να καταλάβω τι πήγε στραβά», δήλωσε ο Λοΐζος Αυξεντίου, διευθύνων σύμβουλος της MDT Limassol Waste Management, της εταιρείας εκμετάλλευσης που συστάθηκε από τη Medcon για τη λειτουργία του εργοστασίου.
Οι εξετάσεις έδειξαν επίσης ότι τα απόβλητα περιείχαν θραύσματα βιομηχανικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων χημικών ουσιών και θραυσμάτων μετάλλων, γεγονός που καθιστούσε αδύνατη την επεξεργασία τους.
Κυβερνητική ευθύνη
Η κυπριακή κυβέρνηση έχει σταθερά αρνηθεί την ευθύνη για τα ζητήματα στο Πεντάκωμο.
Υπό τον Καδή, το Τμήμα Ανάπτυξης Υδάτων (WDD) του υπουργείου Περιβάλλοντος – το οποίο χειρίζεται τη διαχείριση των αποβλήτων από το 2017 – κατηγόρησε τη Medcon ότι δεν κατάφερε να παρασκευάσει το σωστό είδος καυσίμου.
Ο Γενικός Ελεγκτής – ο οποίος έκτοτε έχει απολυθεί – υπέβαλε καταγγελία στην OLAF, την υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης της ΕΕ, η οποία ξεκίνησε έρευνα κατά της Medcon & DB Technologies το 2020, οι λεπτομέρειες της οποίας δεν έχουν κοινοποιηθεί.
Τον Δεκέμβριο του 2023, η WDD ανέλαβε το εργοστάσιο, «λόγω της αδυναμίας του πρώην εργολάβου να παράγει δευτερογενές καύσιμο SRF/RDF, κατάλληλο για ανάκτηση ενέργειας, το οποίο κατέληξε να θάβεται στο κύτταρο», έγραψε το Εμπορικό Επιμελητήριο Λεμεσού σε ανακοίνωσή του για τη διαμάχη.
Το POLITICO ρώτησε το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων αν αναλαμβάνει την ευθύνη για τα συνεχιζόμενα ζητήματα στο Πεντάκωμο και αν τα απόβλητα και τα καύσιμα εξακολουθούν να θάβονται παράνομα μέχρι σήμερα. Το Τμήμα δεν απάντησε.
Αλλά σύμφωνα με τις επιστολές που έστειλε η Medcon & DB Technologies στο WDD, τις οποίες έλαβε επίσης το POLITICO, η κυβέρνηση γνώριζε για την υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία πριν η εταιρεία ενταχθεί στο έργο.
«Είτε σκόπιμα είτε λόγω σοβαρής επαγγελματικής αμέλειας, τα στοιχεία αυτά δεν δόθηκαν στα ενδιαφερόμενα μέρη», έγραψε η εταιρεία σε επιστολή, με ημερομηνία Μάιος 2019.
Η επιστολή αναφέρεται σε μελέτη σύνθεσης που διεξήγαγε το Υπουργείο Εσωτερικών το 2011 – η οποία δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο του υπουργείου και έκτοτε αφαιρέθηκε – και η οποία έδειξε περιεκτικότητα σε υγρασία άνω του 68% στα απόβλητα που συλλέγονται στην περιοχή αυτή.
Η έκθεση της έρευνας υπογραμμίζει επίσης αυτό.
«Τα εισερχόμενα απόβλητα έχουν διαφορετικά φυσικοχημικά χαρακτηριστικά» από τα αναμενόμενα, τα οποία “φαίνεται να είναι πιο κοντά σε εκείνα που είναι εκ των προτέρων γνωστά από τον εργοδότη”, αναφέρεται.
Άλλοι λένε επίσης ότι η προϋπόθεση με την οποία προετοιμάστηκε ο διαγωνισμός από την κυβέρνηση ήταν λανθασμένη. «Πώς οποιοσδήποτε έμπειρος σύμβουλος θα μπορούσε είτε να θέσει αυτούς τους στόχους είτε να συμμορφωθεί με τους στόχους που τέθηκαν από την κυβέρνηση, πραγματικά δεν ξέρω», δήλωσε ο εμπειρογνώμονας που αναφέρθηκε προηγουμένως.
Η έκθεση επιβεβαιώνει επίσης ότι η κυβέρνηση παραβίασε το συμβόλαιό της με την ΕΕ, καθώς δεν υπέγραψε συμφωνίες παραλαβής για το καύσιμο.
«Η υπόσχεση της κυπριακής πλευράς για τη διενέργεια διαγωνισμού για τη διάθεση του SRF, […] δεν έγινε ποτέ», αναφέρεται.
Περιβαλλοντικά εγκλήματα
Τα τεχνικά ζητήματα και οι διαφωνίες μεταξύ του εργολάβου και του υπουργείου έχουν φέρει τη λειτουργία της μονάδας επεξεργασίας αποβλήτων σχεδόν σε αδιέξοδο. Τώρα, εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι αποβλήτων μαζί με όλα τα αχρησιμοποίητα καύσιμα πηγαίνουν κατευθείαν στη χωματερή.
Σύμφωνα με την οδηγία της ΕΕ για τους χώρους υγειονομικής ταφής και την οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα, την οποία υποχρεούνται να ακολουθούν οι χώρες μέλη, τα ανεπεξέργαστα απόβλητα δεν πρέπει να θάβονται και τα ανακυκλώσιμα απόβλητα πρέπει να συλλέγονται χωριστά. Οι εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων υπόκεινται επίσης σε περιορισμούς όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Στο Πεντάκωμο, «[σχεδόν] το 60% των αποβλήτων θάβεται κατά παράβαση του νόμου για τα απόβλητα και του νόμου για τις βιομηχανικές εκπομπές», αναφέρει η έκθεση, αναφερόμενη στην εγχώρια εκδοχή της κυπριακής νομοθεσίας της ΕΕ.
Επιπλέον, σύμφωνα με την έκθεση, η παράνομη υγειονομική ταφή γίνεται με εντολή του υπουργείου από το 2017, συμπεριλαμβανομένης της θητείας του Καδή ως υπουργού.
Παρόλο που ο Καδής δεν έγινε υπουργός μέχρι τον Μάρτιο του 2018, οι επικριτές του τον κατηγορούν ότι δεν έβαλε τέλος στην υγειονομική ταφή κατά τη διάρκεια της θητείας του.
«Το πρόβλημά μου με τον Καδή είναι ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου από το 2018 μέχρι το 2023 που ήταν υπουργός, δεν διόρθωσε τα προβλήματα», δήλωσε η κ. Ξανθού, προσθέτοντας ότι “ήταν ανίκανος να αναλάβει το πολιτικό ρίσκο” να θέσει τους κυβερνητικούς αξιωματούχους προ των ευθυνών τους για το σκάνδαλο αυτό.
Αυτό δεν είναι το πρώτο σκάνδαλο αποβλήτων που εκτυλίσσεται στην Κύπρο από τότε που εντάχθηκε στην ΕΕ το 2004 και έπρεπε να εφαρμόσει τους κανόνες της ΕΕ για τη διαχείριση των αποβλήτων.
Το 2010, η κυπριακή κυβέρνηση είχε συνάψει σύμβαση με την Enviroplan, μια ελληνική εταιρεία συμβούλων διαχείρισης αποβλήτων που συνεργαζόταν με την κυβέρνηση για τη δημιουργία μονάδας επεξεργασίας αποβλήτων στην Κωσή της Λάρνακας.
Η εγκατάσταση θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει μια μέθοδο βιολογικής επεξεργασίας που θα έπαιρνε την οργανική ύλη από τα απόβλητα και θα την επεξεργαζόταν για να φτιάξει κομπόστ. Αλλά τα χημικά επίπεδα των αποβλήτων ήταν τόσο υψηλά που το κομπόστ ήταν άχρηστο και στάλθηκε σε χωματερή.
Το 2016, περισσότεροι από δώδεκα κυβερνητικοί αξιωματούχοι και σύμβουλοι – ορισμένοι από τους οποίους συμμετείχαν επίσης στη σύνταξη του διαγωνισμού για το έργο Πεντάκωμο – καταδικάστηκαν για εγκλήματα όπως δωροδοκία, κλοπή, ξέπλυμα χρήματος και πλαστογραφία εγγράφων.
Πίσω στη Λεμεσό, η Medcon & JB Technologies έχει μηνύσει το κράτος και έχει ζητήσει επανειλημμένα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημοσιοποιήσει τα αποτελέσματα της έρευνας της OLAF.
Σύμφωνα με επιστολή που απέστειλε η υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης στην εταιρεία τον Δεκέμβριο του 2021, η OLAF απέστειλε τα συμπεράσματά της στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή «προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλιστεί η ανάκτηση των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών».
Τρία χρόνια μετά – καθώς ο Καδής ετοιμάζεται να εμφανιστεί ενώπιον των Ευρωβουλευτών, οι οποίοι έχουν τον τελικό λόγο για το αν θα γίνει Επίτροπος Ωκεανών της Ευρώπης – το ζήτημα δεν έχει ακόμη επιλυθεί.
Εν τω μεταξύ, η παράνομη υγειονομική ταφή στο Πεντάκωμο συνεχίζεται.
Πηγή: Politico
Διαβάστε επίσης:
«Persona non grata» για το Ισραήλ ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ – Του απαγορεύει την είσοδο στη χώρα
Έλληνας νεκρός από την επίθεση ενόπλων στο Τελ Αβίβ – Η ανακοίνωση του ΥΠΕΞ
Ο ΣΥΡΙΖΑ καλεί Χατζηδάκη στη Βουλή για τις τραπεζικές αυθαιρεσίες