Μια συζήτηση με τον γνωστό τραγουδοποιό για όσα αντιφατικά και οξύμωρα συμβαίνουν στον χώρο του πολιτισμού
Οι ακυρώσεις συναυλιών και πολιτιστικών εκδηλώσεων αλλά και ο αντιφατικός χαρακτήρας των κυβερνητικών µέτρων σε σχέση µε τη διαχείριση της πανδηµίας έχουν παγώσει τους ανθρώπους του καλλιτεχνικού χώρου, οι οποίοι αναζητούν τρόπους για να αντιµετωπίσουν την πρωτόγνωρη κατάσταση. Με αφορµή την ακύρωση της συναυλίας του Κωστή Μαραβέγια στο Αλσος, µιλήσαµε µαζί του για την αµηχανία της περιόδου που διανύουµε, τη συναυλιακή εµπειρία µε µέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, αλλά και την παράλογη διαχείριση επιµέρους ζητηµάτων από την πλευρά της πολιτείας.
Ας ξεκινήσουµε από την εµπειρία της νέας πραγµατικότητας που ζούµε. Πώς είναι για έναν καλλιτέχνη να αποστασιοποιείται από τη σκηνή και το συλλογικό βίωµα;
Η κατάσταση που έχει διαµορφωθεί µου θυµίζει τις σχέσεις από απόσταση. Σαν κάποιος να µεταναστεύει και να αναγκάζεσαι να έχεις επαφή µαζί του µόνο από ψηφιακά µέσα, µόνο από µια εικόνα που δεν θυµίζει σε τίποτε πλησίασµα και εγγύτητα. Είναι πρωτόγνωρο και περίεργο συναίσθηµα όχι µόνο για την καθηµερινότητά µας αλλά και πάνω στη σκηνή. Η εικόνα που έχω από τις συναυλίες είναι η δηµιουργία µιας κοινότητας που φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά συναισθηµατικά, ψυχικά και σωµατικά. Αυτό το καλοκαίρι πρόλαβα να κάνω µόνο δύο συναυλίες, ο κόσµος ήταν καθισµένος και φορούσε µάσκες, δεν µπορούσε να σηκωθεί και να εκδηλώσει τα συναισθήµατά του. Προφανώς µε επηρεάζει αυτή η αλλόκοτη πραγµατικότητα, αισθάνοµαι ότι ζω σε µια νέα εποχή που δεν µπορώ να φανταστώ πώς θα αποτυπωθεί. Η οικονοµική κρίση που βιώσαµε ήταν πολύ έντονη, αλλά δεν ήταν τόσο συγχρονισµένη µε τον υπόλοιπο κόσµο και υπήρχε µέσα µου ελπίδα και φως ότι θα έρθουν καλύτερες µέρες. Αυτό που συνέβη τώρα ήταν σαν να έσβησε ξαφνικά ο διακόπτης, να πέσαµε στο σκοτάδι και να ψάχνουµε ακόµη τον τρόπο για να ανάψουµε ένα φως.
Οι ακυρώσεις συναυλιών και πολιτιστικών εκδηλώσεων έχουν προκαλέσει αρκετές διαµαρτυρίες στον καλλιτεχνικό κόσµο, ενώ ακυρώθηκε και η δική σου συναυλία στο Αλσος. Ποια είναι η γνώµη σου για τα κυβερνητικά µέτρα;
Αισθάνοµαι ότι η κυβέρνηση είδε τις φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν από κάποιες συναυλίες λαϊκών τραγουδιστών και θεώρησε ότι κάπου εκεί χάθηκε η µπάλα. ∆εν είναι όµως αυτή η σωστή τακτική, δηλαδή «πονάει κεφάλι, κόψει κεφάλι». Σε µια φωτογραφία παίζει ρόλο και η οπτική γωνία και ο τρόπος που έχει τραβηχτεί. Θεωρώ ότι θα έπρεπε πρώτα να διεξαχθούν πιο αυστηροί έλεγχοι και να γίνουν συστάσεις και µετά να περάσουµε σε τόσο ριζικές λύσεις. Οπως έγραψε στο Facebook και ο Φοίβος ∆εληβοριάς, είναι οξύµωρο στον ίδιο ακριβώς χώρο µε τα ίδια αυστηρά µέτρα, την ίδια θερµοµέτρηση και τα ίδια καθίσµατα να γίνονται κάποιες εκδηλώσεις και να απαγορεύονται κάποιες άλλες. Το πρόβληµά µου αυτήν τη στιγµή είναι κυρίως ψυχολογικό και όχι βιοποριστικό. Επειδή όµως ζω στη γειτονιά του Μετς και συναναστρέφοµαι µε πολλούς µουσικούς και καλλιτέχνες σε καθηµερινή βάση, γνωρίζω ότι για τους περισσότερους τίθεται πλέον σοβαρό ζήτηµα επιβίωσης. Ο Μαραβέγιας δεν θα παίξει, αλλά µε τις δουλειές που έχει κάνει στο παρελθόν τα έχει κουµαντάρει και µπορεί να τη βγάλει και φέτος. Τι θα γίνει όµως µε τους υπόλοιπους;
Οι εικόνες συνωστισµού στα µέσα µαζικής µεταφοράς αλλά και σε άλλους δηµόσιους χώρους δείχνουν ότι υπάρχει σύγχυση και επιλεκτική αντιµετώπιση στη λήψη µέτρων;
Το πρόβληµα δεν βρίσκεται µόνο στις εικόνες που είδαµε στο µετρό. Να µιλήσουµε για τα καζίνα που είναι ανοιχτά όλο αυτό το διάστηµα; Να µιλήσουµε για ένα µεγάλο µέρος της εκκλησίας που αρνείται τη µετάδοση του κορονοϊού στους χώρους της ενώ η πολιτεία παρακολουθεί αµήχανη και σε πλήρη αδράνεια; Να µιλήσουµε για το απαράδεκτο γεγονός που πολιτικοί, που θα έπρεπε να τηρούν έστω τους τύπους, κοινωνούν εν µέσω γενικών µέτρων µπροστά σε φωτογραφικούς φακούς; Ενα ατελείωτο αλαλούµ υψηλόβαθµης ανευθυνότητας που υπονοµεύει την προηγούµενη «ατοµική ευθύνη». Η γνώµη µου είναι ότι δεν µπορούµε να συζητήσουµε για σοβαρή αντιµετώπιση της πανδηµίας µε τέτοιους όρους. Εµείς ζητάµε να υπάρχει δικαιοσύνη που να σέβεται τη δηµόσια υγεία. Αλλά να υπάρχει και µια λογική συνέχεια στο πώς θα προστατέψουµε τη δηµόσια υγεία. Αυτό µου φαίνεται ότι έχει χαθεί.
Είπες ότι για αρκετούς καλλιτέχνες υπάρχει ζήτηµα επιβίωσης. Ποια είναι η δική σου οπτική; Πιστεύεις ότι ήταν αρκετό το επίδοµα που δόθηκε στα τέλη Μαρτίου;
Οι ιστορίες που ακούω είναι πάρα πολλές. Ενας καλός µου φίλος και συνεργάτης εργάζεται πλέον ως σερβιτόρος σε χώρο εστίασης, ενώ άλλοι κάνουν ντελίβερι µε µηχανάκια. Αναγκαστικά προσαρµόζεσαι στη νέα κατάσταση σε προσωπικό επίπεδο και αναζητάς τις κατάλληλες συνθήκες για να βοηθηθείς όχι πλέον µε θεσµικό τρόπο αλλά ως κοινότητα. Αυτό που εισέπραξα από αρκετούς συναδέλφους µου ήταν ότι δεν στάθηκε αρκετό το επίδοµα που δόθηκε στην αρχή της πανδηµίας. Αναµφισβήτητα πρόσφερε µια µικρή ανακούφιση εκείνη την περίοδο, αλλά σε συνθήκες παρατεταµένης ανεργίας πρέπει να βρεθούν κι άλλες λύσεις. ∆εν είµαι γνώστης των οικονοµικών της πολιτείας, δεν ξέρω αν µπορούν να δώσουν παραπάνω χρήµατα, αλλά τουλάχιστον θα µπορούσαν να µην ακυρώσουν εκδηλώσεις που ήταν προγραµµατισµένες για το επόµενο διάστηµα. Ακόµη και οι µικρές πρωτοβουλίες, τα µικρά καλλιτεχνικά εγχειρήµατα, έχουν ιδιαίτερη σηµασία και βαρύτητα. Εχω φίλους που παίζουν χωρίς µικρόφωνα σε ταβερνάκια για να βγάλουν το µεροκάµατό τους. Αυτοί είναι τα µεγαλύτερα θύµατα, οι άνθρωποι που δεν φαίνονται. Κάποιοι µπορεί να νοµίζουν ότι οι καλλιτέχνες θησαυρίζουν. Η πραγµατικότητα όµως είναι εντελώς διαφορετική και οι περισσότεροι δεν έχουν άλλο τρόπο να βιοποριστούν.
Σύµφωνα µε τα επίσηµα στοιχεία η πτώση των εσόδων στον χώρο του πολιτισµού άγγιξε πρωτοφανή νούµερα. Είναι οι καλλιτέχνες από τους πρώτους που βίωσαν την ύφεση;
Φέτος το καλοκαίρι πραγµατοποίησα µόνο δύο συναυλίες ενώ τα προηγούµενα χρόνια έκανα τουλάχιστον τριάντα τους αντίστοιχους µήνες. Κράτησα την ίδια οµάδα µε την οποία πορεύοµαι όλα αυτά τα χρόνια, παρά τις αντικειµενικές δυσκολίες. Σε κάποιες περιπτώσεις µου πρότειναν να παίξω µόνο µε δύο µουσικούς, αλλά αρνήθηκα γιατί ήταν πολύ άδικο για τους υπόλοιπους. Σκέφτοµαι διαρκώς πώς θα µπορούσαµε να αντιδράσουµε σε όλα αυτά και τι να κάνουµε µέχρι το επόµενο καλοκαίρι. ∆εν υπάρχει κανένα λεφτόδεντρο για να τραβάµε χρήµατα. Το πρόβληµα αντικειµενικά θα είναι πολύ µεγάλο αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση.
Υπήρξε διαβούλευση µε την πολιτεία;
Εµπιστεύοµαι τους ανθρώπους που µας εκπροσωπούν. Γνωρίζω ότι ο Φοίβος ∆εληβοριάς βρισκόταν διαρκώς σε συζητήσεις µε τους επίσηµους φορείς αλλά και µε εµάς τους µουσικούς για την πορεία της κατάστασης. Με τα πνευµατικά δικαιώµατα δυστυχώς το τοπίο παραµένει ακόµη θολό. Ας µην πιάσουµε τους ανθρώπους που είναι στιχουργοί και συνθέτες και έχουν υποστεί όλη αυτήν τη ζηµιά. Πρόκειται για χρόνιο πρόβληµα που ακόµη βρίσκεται στον αέρα. Εγώ νοµίζω ότι ο πολιτισµός πρέπει να προστατεύεται από την πολιτεία, το ίδιο και οι άνθρωποί του. Υπάρχουν χώρες στο εξωτερικό, όπως για παράδειγµα η Γαλλία, που έχουν εντελώς διαφορετική κοινωνική πολιτική απέναντι στους καλλιτέχνες. Η τέχνη είναι µεγάλη χαρά για την ψυχή και για τον άνθρωπο. Υπάρχει µια αίσθηση ότι οι τραγουδιστές και οι µουσικοί βγάζουν πολλά χρήµατα. Ζήσαµε κάποτε την πραγµατικότητα της νύχτας και του µπουζουκιού µε τα αµέτρητα λουλούδια και τα ατέλειωτα ποτά. Η πλειονότητα των µουσικών όµως έχουν αφιερώσει όλη τους τη ζωή για να σπουδάσουν, να εξασκηθούν και να τελειοποιήσουν την τέχνη τους. Και παραµένουν αόρατοι.
Πώς σκέφτεσαι ότι θα εξελιχθούν τα πράγµατα στο µέλλον;
Με πετυχαίνεις σε µια φάση που έχω στενοχωρηθεί πολύ µε όσα συµβαίνουν και είµαι αρκετά προβληµατισµένος. ∆εν µπορώ να πω όµως ότι είµαι απαισιόδοξος άνθρωπος συνολικά. Θέλω να ελπίζω ότι θα ξεπεράσουµε τον κορονοϊό και τη γενικότερη κρίση και θα καταφέρουµε να βγούµε από αυτά τα αδιέξοδα. Αυτό το διάστηµα είµαι στο στουντιάκι µου, γράφω και σβήνω. Προσπαθώ να αισθανθώ καλύτερα, αλλά η συναυλία, το χαµόγελο, οι απρόσµενες συναντήσεις µε φίλους είχαν γίνει τρόπος ζωής και αυτήν τη στιγµή έχει γκρεµιστεί ο κόσµος µας. Είναι σαν να έχουµε βγει σε πρώιµη συνταξιοδότηση. Τώρα είσαι εσύ και η µουσική σου. Το κοινό είναι εκεί αλλά δεν το βλέπεις. Αντλώ δύναµη από το δηµιουργικό κοµµάτι της µουσικής. Οποιος πει όµως ότι χάρηκε και απόλαυσε αυτές τις συναυλίες θα είναι ψεύτης. Η συναυλία είναι στιγµή ελευθερίας. Θες να τραγουδήσεις, να αγκαλιάσεις, να εκτονώσεις τα συναισθήµατά σου. Προσαρµοστήκαµε στις νέες συνθήκες, κάναµε εµφανίσεις µε όλα τα µέτρα ασφαλείας, πλέον όµως δεν έχουµε ούτε αυτό.
Τι θα έλεγες στον κόσµο που περιµένει µε αγωνία να πάρει ανάσα από τις συναυλίες;
Θα ζητούσα να βρει έναν τρόπο να στηρίξει τους µουσικούς. Και δεν εννοώ εµένα. Αυτούς που προσπαθούν να εξασφαλίσουν ένα µικρό εισόδηµα, αυτούς που ονειρεύονται να κάνουν τα δικά τους πρότζεκτ. Να ακούνε µουσική από τα ψηφιακά µέσα, να ενισχύουν οικονοµικά τις υπηρεσίες ψηφιακής µουσικής όπως το Spotify, να στέλνουν τα παιδιά τους, εφόσον έχουν την οικονοµική δυνατότητα, να κάνουν µαθήµατα µουσικής και φυσικά να φαντασιώνονται ότι θα τα πούµε το επόµενο καλοκαίρι.