Ο Κώστας Τουρνάς είναι ροκ σταρ όσο κι αν δεν του αρέσει ο όρος. Από την κίνησή του στον χώρο µέχρι το ντύσιµο και τον τρόπο σκέψης του νιώθεις ότι έχεις απέναντί σου έναν άνθρωπο που εκπέµπει λάµψη.
Όχι µε τον θορυβώδη τρόπο του σταρ σίστεµ που δανείζεται φως από τους γύρω προβολείς, αλλά µε τον τρόπο του καλλιτέχνη που, χωρίς να δηλώνει συνεχώς την παρουσία του, καταφέρνει να διατηρεί και να ανανεώνει για σχεδόν µισό αιώνα τη σχέση του µε το κοινό. Συναντηθήκαµε ένα απόγευµα στο στούντιό του στην Ανω Κυψέλη, µε αφορµή τις εµφανίσεις του στο Κύτταρο.
Θα ήθελα να ξεκινήσουµε µ’ εσάς σε ηλικία πέντε χρόνων να τραγουδάτε τα «Ηλιοβασιλέµατα» στο σπίτι σας στην Τρίπολη.
«Ηλιοβασιλέµατα γεµάτα αναµνήσεις». Τώρα τι αναµνήσεις θα µπορούσα να έχω στα πέντε µου ποιος ξέρει; Το τραγούδι µού είχε εντυπωθεί µάλλον γιατί στην Τρίπολη όπου ζούσαµε ο ήλιος δεν έπεφτε σε κάνα µακρινό ορίζοντα θαλάσσης αλλά πίσω από τα βουνά. Ηταν λοιπόν ένα απόγευµα που έλειπαν για λίγη ώρα όλοι από το σπίτι. Θυµάµαι έντονα ακόµη και σήµερα µια περίεργη αίσθηση αυτοδιάθεσης. Με αυτήν τη χαρά ανέβηκα σε ένα µπαλκονάκι στο πίσω µέρος του σπιτιού που έβλεπε στα βουνά και τραγούδαγα µε οίστρο.
Ακούγατε τότε λαϊκή µουσική από το ραδιόφωνο;
Υπήρξε περίοδος που το κρατικό και µοναδικό µας ραδιόφωνο δεν έπαιζε λαϊκά. Ο Χιώτης όµως –που µάλλον θεωρούνταν πιο ελαφρύς– παιζόταν κανονικά.
∆εχτήκατε τα πρώτα µουσικά ερεθίσµατα από τους δασκάλους που νοίκιαζαν δωµάτια στο σπίτι σας;
Ακριβώς. Ηταν φοιτητές της Ακαδηµίας Τριπόλεως, στην οποία το µάθηµα της µουσικής ήταν υποχρεωτικό. Μαζί µε τη θεωρία έπρεπε να µάθουν και ένα όργανο. Στο ισόγειο του σπιτιού µας τότε νοίκιαζαν δωµάτια τουλάχιστον επτά άτοµα και έτσι ήµουν µες στη µουσική όλη µέρα. Οταν δε έβγαζαν να παίξουν µαντολίνο που ήταν στα µέτρα µου άρχιζαν τα γλέντια.
Το σχολείο σας καταπίεζε;
Καθόλου, το διασκέδαζα το σχολείο. Στα χρόνια της εφηβείας όµως ήταν τόση η αγάπη για την κιθάρα που έκανα κοπάνες για να παίζω.
Πότε γράψατε το πρώτο σας τραγούδι;
Στα δεκαπέντε µου και είχε ιταλικούς στίχους. ∆εν ήξερα τι έκανα, ούτε ιταλικά ήξερα. Καταλάβαινα δύο τρεις φράσεις και αυτές χρησιµοποιούσα. Σαν αυτό που λέµε: «Τι θα φάµε; Ο,τι έχουµε».
Πού πρωτοεµφανιστήκατε ως Poll;
Η πρώτη ανεπίσηµη εµφάνιση έγινε στο Πεντάγωνο, στον λόχο διαβιβάσεων, όσο ακόµη υπηρετούσα τη θητεία µου. Πήραµε µέρος στην εκδήλωση του λόχου για τον εορτασµό του Πάσχα, τον Απρίλιο του 1971, λίγες µέρες προτού απολυθώ.
∆εν ήταν δύσκολο να τραγουδάτε µέσα σε στρατόπεδο στην καρδιά της χούντας το «Ηλιε µου»;
Τίποτε δεν ήταν εύκολο, ούτε η δηµόσια εµφάνιση ούτε η ηχογράφηση, γιατί το τραγούδι πέρασε από λογοκρισία. «Τι είναι αυτό; Τι λες εδώ; Γιατί λες ότι τα πουλιά κοροϊδεύουν τα κλουβιά;» άκουσα όταν πέρασα από το κτίριο της Ρηγίλλης. «Ξέρετε, τα πουλιά όταν ελευθερώνονται κοιτάνε περιφρονητικά τα κλουβιά γιατί γλιτώσανε» έλεγα κάτι αηδίες εκεί πέρα.
Έπειτα από αυτό είχατε δεύτερες σκέψεις για τους επόµενους στίχους;
Καµιά φορά περνάει µια φευγαλέα σκέψη και γλιτώνεις µια λέξη που µπορεί να είναι πολύ αιχµηρή. Αυτό όµως συµβαίνει σε όλη µου τη ζωή, δεν ήταν λόγω των ειδικών συνθηκών της εποχής εκείνης.
Η επταετία ήταν αφορµή για να αποκτήσετε πολιτική συνείδηση;
Στα χρόνια της χούντας ενοχλούµουν ιδιωτικοκοινωνικά, όχι πολιτικά. ∆εν είχα συνείδηση, παρόλο που δεχόµουν ενοχλήσεις του τύπου «σταµάτα εσύ που έχεις µακριά µαλλιά», «θα σου κόψουµε τις καµπάνες». ∆εν είχα όµως εντρυφήσει στην πολιτική σκέψη. Είχα να λύσω πρακτικά θέµατα, γιατί τότε η οικογένειά µου καταστράφηκε οικονοµικά και έπρεπε να δουλέψω, οπότε όλο αυτό φάνταζε λίγο πολυτέλεια.
Αργότερα;
Εχω διαβάσει πάρα πολύ σε ό,τι αφορά την πολιτική σκέψη, όµως έχω διαβάσει δεκαπλά πάνω σε αυτό που θα λέγαµε κοινωνική και φιλοσοφική σκέψη. Ο,τι αφορά δηλαδή τον άνθρωπο, το λειτουργικό του, τη σκέψη του, την ψυχή του, την περιορισµένη του αντίληψη. Μέσα στα χρόνια ανακάλυψα ότι δεν µε ενδιέφερε τόσο η λύση ενός προβλήµατος αλλά οι λόγοι που οδήγησαν µια κατάσταση στο αδιέξοδο. Ανακάλυψα µε µεγάλη βοήθεια από πολλούς ανθρώπους ότι για µεγάλο µέρος της δυστυχίας µας ευθύνεται ο νους µας, για τον µηχανισµό του οποίου δεν γνωρίζουµε τίποτε και γι’ αυτό δεν µπορούµε να του ασκήσουµε κανέναν έλεγχο. Σπάνια στρεφόµαστε εναντίον του εαυτού µας ή τον υποπτευόµαστε για όσα δεν κάνει καλά.
∆ηλαδή δεν ισχύει ότι η κόλαση είναι οι άλλοι;
Οχι. Η κόλαση είναι το κεφάλι µας.
Ναι, αλλά δεν ζούµε µόνοι στον κόσµο.
Κανέναν ρόλο δεν παίζει αυτό.
∆ηλαδή όλα ξεκινάνε από µας;
Ακριβώς. Κάποτε έλεγα σαν σχήµα λόγου, χωρίς να είναι οντολογικά ορθό, ότι ένας ολόκληρος κόσµος χτίστηκε για να τον απολαύσουµε ή για να πάθουµε. Είναι στο χέρι µας.
Και µε τους άλλους τι κάνουµε;
Ο απέναντι δεν µπορεί να λειτουργεί σύµφωνα µε τις δικές µας επιταγές, έχει όµως δικαίωµα να υπάρχει. Αν επεµβαίνει πάνω σου, απόφυγέ τον, αν έρθει και σε στριµώξει στη γωνία – ε, τότε µάλλον είναι µοιραίο και θα το πάθεις. Αν όµως υποπτευθώ ότι κάτι δεν κάνω εγώ καλά και αρχίσω να µε βλέπω πιο καθαρά, τότε µπαίνω στη διαδικασία της αυτογνωσίας και αυτή µε τη σειρά της οδηγεί σε έναν βαθµό στην ετερογνωσία.
Πώς µπορεί όµως να συνυπάρξει εκείνος που έχει κατακτήσει την αυτογνωσία µε τον άλλον που επιτίθεται σε πρόσφυγες;
∆εν µπορούν, γι’ αυτό γίνεται ό,τι γίνεται. ∆εν είναι λύση όµως να φερθώ ανάλογα, γιατί γίνοµαι ίδιος. Το ζητούµενο είναι να αντλήσει κανείς από τον εαυτό του όλες εκείνες τις καλές ποιότητες χωρίς να φοβάται τι θα του συµβεί. Αλλωστε τα θηρία οσφραίνονται τον φόβο και επιτίθενται πιο εύκολα.
Εσείς δεν φοβάστε;
Κοιτάξτε, δεν µπορώ να µιλήσω πολύ λεβέντικα, αλλά δειλά δειλά λέω ότι δεν φοβάµαι. Το λέω µε µια µικρή επιφύλαξη, µε την έννοια ότι η κατανόηση είναι µεγάλο λυσάρι.
Μπορούµε να αποκτήσουµε έλεγχο της ζωής µας;
Οχι. Ολο το πρόβληµα ξεκινάει από αυτή την εντύπωση. Είµαι οπαδός του «µη σκέφτεσαι τι θα γίνει αύριο, µην ανακαλείς το παρελθόν, κατά το δυνατόν ζήσε στο ωραίον τώρα».
Μπορεί ένας καλλιτέχνης να γίνει πολιτικός;
Πολύ δύσκολα, σύµφωνα µε την προσωπική µου εµπειρία. Τουλάχιστον εγώ δεν µπορώ. Η πολιτική είναι άλλος νους. Κι εκεί βεβαίως υπάρχουν πλανηµένοι άνθρωποι που δεν κάνουν γι’ αυτό. Για µένα ο πολιτικός στην ιδανική του µορφή είναι κάποιος ο οποίος προσκαλείται από τους ανθρώπους –δεν τους προσκαλεί ο ίδιος– λόγω µιας πορείας και κάποιων ιδιοτήτων που έχει και µε στόχο να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους πολλούς. Οι καλύτερες περιπτώσεις που έχουµε δει µέχρι σήµερα ήταν κάποιοι εντολοδόχοι οι οποίοι γλίτωναν κάτι από το περίσσευµα και έδιναν στον κόσµο.
Ψηφίζετε;
Ψήφιζα µέχρι τις πρώτες εκλογές στις οποίες βγήκε ο ΣΥΡΙΖΑ.
Από το 1971 έως το 2000 βγάζατε δίσκο σχεδόν κάθε χρόνο.
Έγραφα περίπου εκατό τραγούδια τον χρόνο. Ακούγεται ίσως λίγο περίεργο, αλλά τα τραγούδια έβγαιναν από µέσα µου σχεδόν µόνα τους και έπρεπε να καταγραφούν. Εγραψα τα «Απέραντα χωράφια» σε µια ώρα ένα απόγευµα. Ολη αυτήν τη διαδικασία θα την περιέγραφα σαν λιµνάζοντα νερά που βρίσκουν διέξοδο.
Τα τελευταία χρόνια τι συµβαίνει;
Αλλαξε ο µηχανισµός παραγωγής και σοκαρίστηκα. Ολο αυτό που είχα µέσα µου πήρε τη µορφή κειµένου, το οποίο κατέγραψα και θέλω να µοιραστώ για να µην πάει χαµένο.
Θα εκδώσετε τα γραπτά σας;
Τα πεζά θα εκδοθούν µες στον χρόνο µαζί µε όλους τους στίχους.
INFΟ
Ο Κώστας Τουρνάς θα εμφανίζεται στο Κύτταρο Live Club στις 5 & 12/4 με την Ελπίδα και τον Λάκη Παπαδόπουλο και στις 19/4 με την Ελπίδα και τον Ρόμπερτ Ουίλιαμς