Ποιητής και δηµοσιογράφος. Ο Κώστας Καναβούρης, ένας άνθρωπος µε πόδια στη γη και µυαλό στο υπερκόσµιο, καταφέρνει να µετουσιώσει τη ζωή σε ποίηση-σηµείο αναφοράς. Συναντηθήκαµε ένα πρωί µε αφορµή την κυκλοφορία της νέας του συλλογής «Αποθήκη καταλοίπων ηδονής».
Γιατί έχουµε ανάγκη την ποίηση;
Ο άνθρωπος δεν είναι καµωµένος για την ποίηση, είναι ο ίδιος ποίηση. Πρόσφατα διάβαζα τα «Ακτοσηµεία» του Σεν Τζον Περς που κυκλοφόρησαν πάλι από τον Ικαρο. Εκτός από τα ποιήµατα, το βιβλίο περιλαµβάνει και την οµιλία αποδοχής του Νόµπελ Λογοτεχνίας του Περς, στην οποία κάνει λόγο για την ποίηση ως εγγενές συστατικό του ανθρώπου. Η ποιητική αξίωση είναι αυτό που δικαιώνει τον άνθρωπο. Γι’ αυτό και έχουµε ποίηση παντού και πάντοτε, γι’ αυτό η ποίηση δεν θα σταµατήσει να γράφεται ποτέ. Θυµάµαι τον Νίκο Καρούζο όταν του λέγανε ότι κάποιος είναι ποιητής. Ρωτούσε πάντα «της γραφόµενης ποίησης;» εννοώντας ότι η ποίηση είναι παντού. Αν ρίξεις µια µατιά γύρω σου, δεν βλέπεις ένα άυλο σύµπαν αλλά έναν κόσµο γεµάτο ποιήµατα. Μέχρι το τέλος του κόσµου θα υπάρχουν ποιήµατα που δεν θα προλάβουν να γραφτούν γιατί είναι τόσο πολλά.
Υπάρχουν κι εκείνοι που λένε ότι δεν την καταλαβαίνουν.
Αυτά είναι προβλήµατα µιας ελλιπούς παιδείας και µιας αντιποιητικά επιβαλλόµενης ζωής.
Αφορµή για την ποιητική σας συλλογή ήταν η ζωή του Γιόζεφ Σνέλερ. Ποιος ήταν;
Ηταν από τους βαριά ψυχασθενείς οι οποίοι εξοντώθηκαν µέσα στα ψυχιατρεία της ναζιστικής Γερµανίας, στο πλαίσιο του προγράµµατος κάθαρσης της µη αποδοτικής ζωής. Εξοντώθηκαν 100.000 άνθρωποι, µεταξύ των οποίων 5.000 παιδιά. Φαντάζεστε τη θηριωδία του ναζισµού που θεωρεί τη ζωή κάποιων κατώτερη από άλλων. Ενώ η ποίηση κατοικεί ακόµη και στο πιο ρηµαγµένο µυαλό κι αυτό είναι που δικαιώνει τον άνθρωπο. Θυµάµαι τον Αριστοµένη Προβελέγγιο, τον µεγάλο πολεοδόµο και άνθρωπο, που µου έλεγε ότι ο κώδικας της οµορφιάς είναι συµπαντικός κώδικας τον οποίο µπορεί να τον συλλάβει και το πιο ελάχιστο µυρµήγκι, πόσο µάλλον ο άνθρωπος.
Τα ποιήµατά σας αφορούν το πάσχον σώµα.
Ο πατέρας µου, ο οποίος ήταν άθεος, έλεγε ότι ο άνθρωπος από την ώρα που θα γεννηθεί µέχρι την ώρα που θα πεθάνει πονάει. Και ο άνθρωπος –κι εδώ είναι στην ουσία το µεγαλείο του Σνέλερ– είναι µια αποθήκη όπου συσσωρεύονται ο πόνος, ο κόπος, η χαρά, η λύπη. Προερχόµαστε όλοι από µια κορυφαία στιγµή χαράς του ανθρώπινου σώµατος και είµαστε µια κιβωτός που εκτός από χαρά κουβαλάει πολύ πόνο, ειδικά όταν αρχίζει η φθορά.
Πιο πολύ µας φοβίζει ο πόνος ή ο θάνατος;
Φοβόµαστε τον θάνατο, το άγνωστο και τον αποχωρισµό. Αν το καλοσκεφτείτε, καµία θρησκεία δεν µπόρεσε να παρηγορήσει τον άνθρωπο. Μόνο η ποίηση τον παρηγορεί, γιατί είναι απαρηγόρητη η ίδια. Και οι ποιητές είναι απαρηγόρητοι παρηγορητές του κόσµου, όπως έλεγε ο Ρίτσος. Καµία θρησκεία δεν κατάφερε να πείσει τον άνθρωπο ότι θα ξανασυναντηθεί µε τους αγαπηµένους του σε µια µέλλουσα ζωή. Αλλιώς δεν θα υπήρχε πένθος. Το ότι σε όλες τις θρησκείες υπάρχει θρήνος σηµαίνει ότι βαθιά µέσα του το ανθρώπινο ον ξέρει ότι οδεύει προς το τίποτε και προς το πουθενά.
Το πένθος είναι που µας συντρίβει;
Λέει ο Αναγνωστάκης ότι η αγάπη είναι ο φόβος που µας ενώνει µε τους άλλους. Αυτός ο φόβος λέγεται πένθος.
∆εν υπάρχει πάντα η ελπίδα της ίασης;
Φυσικά. Και ίαση υπάρχει µέχρι τον επόµενο πόνο και ελπίδα ίασης υπάρχει, αλλιώς δεν θα µπορούσαµε να ζήσουµε. Η ίαση είναι ο άλλος. Ο άλλος είναι αυτός που µας παρηγορεί, µας θωπεύει και µας γιατρεύει. Κι εµείς είµαστε ο άλλος για κάποιον άλλον. Γι’ αυτό πιστεύω ότι κανείς δεν δικαιούται να επαίρεται. Γιατί καµία δραστηριότητα όσο κορυφαία κι αν είναι δεν θα ήταν τέτοια αν γύρω της δεν υπήρχαν όλες οι υπόλοιπες δραστηριότητες. Εχετε σκεφτεί ποτέ τη σχετικοποίηση του χρόνου;
∆ηλαδή;
Πόσα δισεκατοµµύρια κόσµο έχει η ανθρωπότητα; Κάτι παραπάνω από επτά; Αρα το κάθε εικοσιτετράωρο είναι επτά δισεκατοµµύρια βιωµένα εικοσιτετράωρα. Φαντάζεστε πόσα εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια είναι κάθε εικοσιτετράωρο βιωµένου χρόνου; Κι εµείς τι είµαστε; Ενα εικοσιτετράωρο µέσα σε αυτά τα εκατοντάδες εκατοµµύρια χρόνια βιωµένα κάθε ώρα, κάθε στιγµή. Φαντάζεστε τι γίνεται σε αυτά τα εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια της κάθε στιγµής µας; Τι ανταλλάσσεται, πόσες αγάπες, πόσοι έρωτες, πόσος πόνος, πόση σφαγή;
Γιατί δυσκολευόµαστε να δούµε τη µεγάλη εικόνα;
Γιατί είναι πολύ δύσκολη διαδικασία ο εαυτός εν κατόπτρω. Θέλει κόπο, θάρρος και γενναιότητα. Μην ξεχνάτε ότι ο πιο ανίκητος εχθρός µας είναι ο ίδιος µας ο εαυτός. Τον κουβαλάµε µέσα µας και δεν µπορούµε να τον νικήσουµε. Γι’ αυτό φοβόµαστε να κοιτάξουµε τον καθρέφτη µας και να οµολογήσουµε πράγµατα.
INFΟ
Η ποιητική συλλογή του Κώστα Καναβούρη «Αποθήκη καταλοίπων ηδονής» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μελάνι
