Ο πανεπιστημιακός και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ μιλάει για τη δαμόκλειο σπάθη της 12ης Απριλίου και εξηγεί κόμπο κόμπο τον γόρδιο δεσμό της ιστορικά πρωτοφανούς διαδικασίας.
« Η πρωθυπουργός της Βρετανίας Τερέζα Μέι δεν έχει στα χέρια της μια συμφωνία αλλά μια κατάσταση που πηγαίνει προς το Brexit, περισσότερο προς το “σκληρό” παρά προς το “ήπιο”. Τα στελέχη της Ευρωπαϊκής Ενωσης από την πλευρά τους έθεσαν στη Μέι μια απαίτηση και είτε ηθελημένα είτε αθέλητα τη βοηθούν. Η απαίτηση συμπυκνώνεται στη φράση “θέλουμε μια απάντηση από την Αγγλία έως τις 12 Απριλίου”» λέει μιλώντας στο Documento ο πανεπιστημιακός και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Δουζίνας, ένας από τους επαρκέστερους Ελληνες γνώστες όσων συμβαίνουν στο Ηνωμένο Βασίλειο.
«Η Μέι χρησιμοποιώντας την πίεση των Ευρωπαίων, πίεση που εμφανίζεται σαν κάτι αρνητικό προς την ίδια και τη Βρετανία, λέει στους υπέρμαχους του Brexit: “Οι Ευρωπαίοι θέλουν μια συμφωνία. Αν δεν ψηφίσετε την πρότασή μου, θα πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους οι άλλοι και θα κάνουν αυτό που θέλουν οι Ευρωπαίοι”. Σε αυτούς που είναι υπέρ της παραμονής λέει: “Οι ημερομηνίες πιέζουν, δεν είναι εύκολο να γίνει δεύτερο δημοψήφισμα και αν το αφήσετε στα χέρια των αντιπάλων σας, θα μας πάνε σε άτακτο Brexit”. Επειδή είναι στη μέση προσπαθεί να παίξει ένα παιχνίδι και με τις δύο πλευρές. Είναι η τελευταία της ζαριά» εξηγεί ο Κ. Δουζίνας, καθηγητής στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών και Τεχνών του Πανεπιστημίου Μπίρκμπεκ του Λονδίνου.
Ο ίδιος εκτιμά ότι «το Brexit, αν και δεν είναι πρώτης προτεραιότητας θέμα στην Ελλάδα, είναι ένα από τα πιο σημαντικά θέματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη».
Ποιες θα είναι οι άμεσες συνέπειες του διαφαινόμενου Brexit;
Το ζήτημα είναι πώς θα γίνει το Brexit, αν δηλαδή θα είναι άτακτο ή θα επέλθει έπειτα από συμφωνία. Αυτό που δεν συζητείται αρκετά αυτήν τη στιγμή είναι ότι οποιαδήποτε συμφωνία κι αν περάσει, θα αφορά μόνο την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ. Οι μελλοντικές σχέσεις της Βρετανίας και με την Ενωση στο σύνολό της και με την κάθε χώρα ξεχωριστά –από το εμπόριο, τις μεταφορές, τα δικαιώματα που θα έχουν οι ταξιδιώτες, οι μόνιμοι κάτοικοι και οι μετανάστες– θα είναι αντικείμενο νέων διαπραγματεύσεων. Αν τώρα περάσει συμφωνία για ήπιο Brexit, αυτά όλα θα ρυθμιστούν έως το τέλος της μεταβατικής περιόδου, δηλαδή έως το τέλος του 2020. Εάν δεν περάσει κάποια συμφωνία και έχουμε αυτό που λέμε άτακτο Brexit, θα είναι καταστροφικό και για το εμπόριο και για τις μεταφορές και για τη μετακίνηση ή εγκατάσταση των ανθρώπων. Αυτήν τη στιγμή έχουμε μια συμφωνία που έχει απορριφθεί και η οποία περιλαμβάνει ένα κείμενο 20 σελίδων, ουσιαστικά μια πολιτική διακήρυξη. Σε αυτή με πολύ γενικούς όρους αναφέρονται οι αρχές οι οποίες θα πρέπει να ισχύσουν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων που θα γίνουν μετά την έξοδο για τις μελλοντικές σχέσεις των χωρών της ΕΕ και της Βρετανίας.
Ποια είναι τα σενάρια που προδιαγράφονται από δω και πέρα;
Η κ. Μέι έκανε τη συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ενωση που έχει σχέση με την έξοδο της Βρετανίας και όχι με τις μελλοντικές σχέσεις, η οποία πήγε δύο φορές στη Βουλή και δύο φορές καταψηφίστηκε. Αυτοί που την καταψήφισαν στην πλειονότητά τους είναι υπέρ του σκληρού Brexit. Την καταψήφισαν κυρίως διότι θεωρούσαν ότι το μέρος της συμφωνίας που αναφέρεται στα χερσαία σύνορα μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Δημοκρατίας της Ιρλανδίας είναι απαράδεκτο. Πιστεύουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να μείνει ενωμένο και η τελωνειακή ένωση να παραμείνει σε ισχύ για κάποιο διάστημα. Εφόσον λοιπόν αυτοί που είναι υπέρ του σκληρού Brexit απέτυχαν, η Βουλή παίρνει πρωτοβουλία ώστε να δημιουργηθεί ένα plan B. Το παιχνίδι τώρα πάει στα χέρια αυτών που γενικά είναι υπέρ της παραμονής. Και η Βουλή αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να πει στην κυβέρνηση ποιο μπορεί να είναι το Plan B.
Πώς λειτουργεί ένα κράτος που περίπου τρία χρόνια τώρα βρίσκεται σε τόσο αβέβαιη κατάσταση, πώς συμπεριφέρεται η αντιπολίτευση, προς τα πού βαδίζουν οι κρατικοί θεσμοί;
Ο Τζέρεμι Κόρμπιν, ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος και αρχηγός της αντιπολίτευσης, ο οποίος ανέταξε την πολιτική στη χώρα του, δεν μπόρεσε να σώσει την κατάσταση. Ενώ στην οικονομική και την κοινωνική πολιτική του έχει κάνει νέο άνοιγμα, το κόμμα των Εργατικών πληρώνει ακόμη τη μεγάλη διάσπαση που έγινε τη δεκαετία του ’70. Το ζήτημα του βρετανικού τραύματος δεν αφορά μόνο τους συντηρητικούς, που αυτήν τη στιγμή είναι στην κυβέρνηση, αλλά τους πάντες. Οδηγεί τη χώρα σε παράλυση και αυτό αρχίζει να φαίνεται στη δημόσια διοίκηση. Από τη στιγμή που έσπασε η ταξική συνοχή που επέτρεπε στο κράτος να λειτουργεί, η κρατική μηχανή αρχίσει να παραλύει. Φυσικά βλέπουμε ότι ακόμη υπάρχουν αρχές τις οποίες είναι δύσκολο να καταρρίψει κάποιος, έστω κι αν σήμερα υπάρχει αυτή η δυσλειτουργία, ακόμη κι αν σήμερα βουλευτές ενός κόμματος ψηφίζουν κατά της ηγεσίας του κόμματός τους. Κανένας δεν βγήκε να τους πει αποστάτες. Και κανείς δεν ονόμασε την κυβέρνηση που κυβερνάει «κυβέρνηση-κουρελού».
Θα μετάσχει η Βρετανία στις ερχόμενες ευρωεκλογές;
Θα μετάσχει εφόσον οποιαδήποτε συμφωνία της Βουλής υιοθετηθεί από την κυβέρνηση. Από τις ευρωπαϊκές αρχές είναι ξεκάθαρο –και σύμφωνα με τους δικούς τους νομικούς κανονισμούς– ότι εφόσον η Βρετανία είναι μέλος της ΕΕ την 25η Μαΐου και προτίθεται να παραμείνει στην Ενωση για εύλογο χρονικό διάστημα, είναι υποχρεωμένη να μετάσχει στις εκλογές.
Μειωμένα δίδακτρα και αβεβαιότητα
Το ζήτημα των προβλημάτων που θα αντιμετωπίσουν οι Ευρωπαίοι πολίτες και ειδικά οι Ελληνες που έχουν σχέση με τη Βρετανία μετά το Brexit θέσαμε στον Κ. Δουζίνα. «Οποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα» μας απάντησε, «δεν θα είναι καλό για τους υπόλοιπους Ευρωπαίους πολίτες». Και εξήγησε: «Παρότι η συμφωνία της Μέι αφορά τα δικαιώματά τους και εμφανίζεται καταρχάς να είναι θετική, με την έννοια ότι θα τα κρατήσουν έως το τέλος της μεταβατικής περιόδου, που είναι το τέλος του 2020, εντούτοις η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της βρετανικής Βουλής δημοσίευσε ειδική έκθεση στην οποία αναφέρεται ότι με το διαφαινόμενο Brexit τα δικαιώματα των ξένων που ζουν στη Βρετανία στην ασφάλιση, την κατοικία, την ιδιοκτησία και την εργασία θα είναι εξαιρετικά περιορισμένα.
Παρ’ όλα αυτά ο κόσμος δεν πρέπει να πανικοβάλλεται, ειδικά αυτοί που έχουν σχέση με βρετανικά πανεπιστήμια. Αν και είναι δημόσια, η κυβέρνηση έχει μειώσει τις επιχορηγήσεις τους και τους επιβάλλει να εισπράττουν δίδακτρα. Επειδή λόγω του Brexit έχουν χάσει μεγάλο μέρος των εσόδων τους, που προέρχονταν από Ευρωπαίους φοιτητές, αναμένεται να μειώσουν δραματικά τα δίδακτρα προκειμένου να τους κρατήσουν. Οι άλλοι, όσοι δηλαδή έχουν εμπορικές σχέσεις με τη Βρετανία, ειδικά με το βρετανικό δημόσιο, θα πρέπει να τις διεκπεραιώσουν σύντομα και να ολοκληρώσουν αρκετές από τις διαδικασίες μέσα στο 2019 καθώς τίποτε δεν είναι ξεκάθαρο για το άμεσο μέλλον».
Το τραύμα των Βρετανών
Αναφέρεστε τακτικά σε ομιλίες και άρθρα σας σε «ανάξιους πολιτικούς» που έχουν αναλάβει να λύσουν ένα υπερβολικά σύνθετο ζήτημα. Οποια κι αν είναι η έκβαση του θέματος, μπορείτε να περιγράψετε πώς θα είναι το πολιτικό τοπίο στη Βρετανία ύστερα από όλα όσα έχουν γίνει έως τώρα;
Το ζήτημα αυτό έχει δύο σκέλη και πρέπει να καταλάβουμε το πρώτο για να περάσουμε στο δεύτερο. Αυτή η έλλειψη συνεννόησης, αυτή η σύγκρουση γύρω από τη θέση της Βρετανίας στην ευρωπαϊκή ήπειρο, είναι κάτι πολύ βαθύ. Διαπερνά την ιστορία της Βρετανίας, διαπερνά τον 20ό αιώνα, κυρίως μετά την αποχώρηση από τις αποικίες, διαπερνά ολόκληρη την κοινωνία και, μπορούμε να πούμε, όλες τις πολιτικές «κάστες». Δηλαδή είναι ένα τραύμα βαθύ, ούτε χθεσινό ούτε προχθεσινό.
Η μεγάλη δύναμη της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, σε αντίθεση με τους Γάλλους ή τους Βέλγους για παράδειγμα που είχαν επίσης αποικίες, δεν ήταν η κατάκτηση εδαφών. Ηταν ο έλεγχος των θαλάσσιων οδών. Δηλαδή αυτό που ενδιέφερε πάντα το βρετανικό στέμμα και τα βρετανικά συμφέροντα ήταν να ελέγχουν τις διόδους απ’ όπου περνάνε τα προϊόντα και οι στρατιώτες. Φυσικά, πάντα ήταν υπέρ των ελεύθερων αγορών και των ελεύθερων οδών, χωρίς δασμούς και διόδια.
Με τις άλλες χώρες που είχαν αποικίες υπήρχε μια σχέση λατρείας και μίσους, ειδικά με τους Γάλλους, λόγω των συμπληρωματικών αλλά και αντικρουόμενων συμφερόντων. Οταν κατά τον 20ό αιώνα η Βρετανία φεύγει γρήγορα και βίαια από τις αποικίες, όλα αυτά αμφισβητούνται. Ειδικά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το τραύμα με την Ευρώπη μεγαλώνει. Μια χώρα που στην αρχή του 20ού αιώνα αισθανόταν ότι ήταν παντοδύναμη βρέθηκε να εξαρτάται οικονομικά από μια πρώην αποικία της, τις Ηνωμένες Πολιτείες, και να είναι σε ένα κλαμπ στο οποίο τη μεγαλύτερη ηγετική δύναμη, τη Γερμανία, την έχει νικήσει σε δύο παγκόσμιους πολέμους. Το πρόβλημα υπάρχει και θα πρέπει να βλέπουμε κάθε ανάλυση και μέσα από αυτήν τη λογική. Δεν είναι κάτι περίεργο που εμφανίστηκε ξαφνικά τα τρία τελευταία χρόνια λόγω του δημοψηφίσματος για την αποχώρηση από την ΕΕ. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος έδωσε άλλη τροπή σε μια κατάσταση που πάντα υπήρχε.
Το δεύτερο θέμα στο ερώτημα είναι προφανώς οι πολιτικοί που εμφανίστηκαν σε αυτή την ιστορία και οι οποίοι την κάνουν να φαίνεται σαν φάρσα. Είναι οι πολιτικοί που είναι σαφώς κατώτεροι των περιστάσεων. Από τον Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος έκανε το δημοψήφισμα (σ.σ.: 23 Ιουνίου 2016) για να μπορέσει να ελέγξει τη δεξιά πλευρά του κόμματός του και το έχασε πανηγυρικά, μέχρι τη Μέι, η οποία κληρονομεί το δαχτυλίδι από τον Κάμερον, έχει τη μεγάλη πλειοψηφία για να καθαρίσει την αντιπολίτευση στο κόμμα της και να έχει σίγουρη ηγεσία, πηγαίνει σε εκλογές (σ.σ.: 8 Ιουνίου 2017) και από εκεί που έχει πλειοψηφία 40 εδρών, αναγκάζεται να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας. Είναι ο μεγάλος αριθμός υπουργών οι οποίοι μέσα σε όλη αυτήν τη διαδικασία παραιτούνται, μέχρι τους ηγέτες του Brexit, από τον ακροδεξιό εθνικιστή Νάιτζελ Φάρατζ και τον τότε υπουργό Εξωτερικών Μπόρις Τζόνσον μέχρι γελωτοποιούς σαν τον (σ.σ.: υπερσυντηρητικό και «φασαρία» ευρωσκεπτικιστή βουλευτή των Τόρις) Τζέικομπ Ρις Μογκ, που ξεπροβάλλουν από τις φιγούρες των φαρσοκωμωδιών και γελοιοποιούν τους ξεπεσμένους αριστοκράτες. Οι τελευταίοι αυτοπροβάλλονται και μιλάνε με τρόπο σαν να είναι ανώτεροι από τους κοινούς θνητούς ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο από αποτυχημένοι σε όλους τους τομείς. Βλέπουμε λοιπόν να εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας μια φαρσοκωμωδία στην πολιτική σκηνή με πρωταγωνίστρια την κ. Μέι, μια ζωντανή-νεκρή που περιμένει κανείς μέρα με τη μέρα να βγει το μαχαίρι κάποιου Βρούτου στο χέρι ενός μη υπουργοποιημένου βουλευτή και να τη σκοτώσει.
