Ο υπεύθυνος των Εκδόσεων Πανοπτικόν γράφει σχετικά με το τοπίο που έχει διαμορφωθεί στον χώρο των εκδόσεων μετά το lockdown
Ο B. Traven στον «Μεγαλοβιοµήχανο» (Εκδ. Πανοπτικόν, µτφρ. Λία Γυιόκα) διηγείται την ιστορία ενός Ινδιάνου που κατασκευάζει και πουλάει χειροποίητα καλαθάκια. Ενας Αµερικανός έµπορος, γοητευµένος από την οµορφιά των καλαθιών και εξηµµένος από τη χαµηλή τους τιµή, καταστρώνει ένα κλασικό καπιταλιστικό σχέδιο. Υπολογίζει πόσο µπορεί να ρίξει την τιµή αγοράς παραγγέλνοντας µεγάλες ποσότητες από τον Ινδιάνο και ακολούθως να τα πουλήσει µε µεγάλο περιθώριο κέρδους σε έναν ζαχαροπλάστη στη Νέα Υόρκη. Το άψογα προϋπολογισµένο σχέδιο του Αµερικανού εµπόρου όµως σκοντάφτει σε ένα απρόβλεπτο εµπόδιο: την προκαπιταλιστική λογική του Ινδιάνου, ο οποίος αρνείται την «προσφορά» να παραδώσει µια τεράστια ποσότητα καλαθιών. Η αφοπλιστική απάντηση, ένα απόσταγµα ροµαντικής αντικαπιταλιστικής κριτικής, βάζει τέλος στα σχέδια του Αµερικανού εµπόρου: «Τα καλαθάκια µου πρέπει να τα φτιάξω µε τον τρόπο µου. Με το τραγούδι και µε την ψυχή µου τα υφαίνω. Αν τα έφτιαχνα σε τόσο µεγάλες ποσότητες, δεν θα µου έφτανε ούτε η ψυχή ούτε τα τραγούδια µου να τους δώσω. Το ένα δεν θα ’χε καµιά διαφορά απ’ το άλλο κι αυτό θα µου ράγιζε την καρδιά. Το καθένα τους έρχεται µε το τραγούδι που ακούω κάθε πρωί που ανατέλλει ο ήλιος, που αρχίζουν τα πουλιά να κελαηδούν και που οι πεταλούδες έρχονται να καθίσουν στα καλάθια µου. Ετσι κάθε µέρα βρίσκω µέσα τους καινούργια οµορφιά, αφού, να, οι πεταλούδες αγαπούν τα καλάθια µου και τα ωραία τους τα χρώµατα. Γι’ αυτό κι έρχονται και κάθονται, γι’ αυτό κι εγώ µπορώ να φτιάξω τα καλάθια βλέποντας τις πεταλούδες».
Εµείς σήµερα ζώντας σε έναν κόσµο που έχει αποικιστεί σχεδόν εξ ολοκλήρου από την καπιταλιστική λογική και πρακτική ερχόµαστε αντιµέτωποι µε το ερώτηµα: µπορούµε να παράγουµε και να πουλάµε τα προϊόντα µας, εν προκειµένω τα βιβλία, µε µη καπιταλιστικό τρόπο; Υπάρχουν περιθώρια να επιβιώσουν θύλακες δηµιουργίας έξω από τα άτεγκτα καλούπια και τη σκληρή λογική της αγοράς; Συγκεκριµένα, στον χώρο του βιβλίου που µας ενδιαφέρει εδώ υπάρχουν περιθώρια για κάτι τέτοιο;
Τα βιβλία στους πρώτους αιώνες της ύπαρξής τους είχαν να αντιµετωπίσουν τον κίνδυνο της λογοκρισίας, τα κάθε είδους ιερατεία που ήθελαν τη γνώση περιορισµένη και τις ποικίλες εξουσίες που θιγόµενες προέβαιναν στην καταστροφή τους. Σήµερα αυτά έχουν σχεδόν εκλείψει. Η πραγµατική απειλή για τα βιβλία είναι οι νόµοι της αγοράς, για τη σκληρή λογική της οποίας «ό,τι δεν πουλάει δεν ζει». Οι ιδέες απειλούνται µε «απαγόρευση» όχι επειδή έτσι το αποφασίζει ο κλασικός λογοκριτής, αλλά επειδή τις θεωρεί µη κερδοφόρες ο ατσαλάκωτος µάνατζερ.
Τα σύγχρονα «σαµιζντάτ» ωστόσο είναι εδώ και αντιστέκονται. Ανεξάρτητες εκδοτικές πρωτοβουλίες οµάδων ή µεµονωµένων ανθρώπων, οικοτεχνίες µε ανύπαρκτα µέσα αλλά περίσσεια επιµονής που προσπαθούν να υπάρξουν δίπλα σε γιγαντωµένα µεγαθήρια. Η µοίρα τους δεν είναι ξεκοµµένη από τη µοίρα όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που πασχίζουν να µην αλωθούν από τον καπιταλισµό.
Με ή χωρίς καραντίνα ο δρόµος είναι ανηφορικός. Οσο αντέξουµε.
