Η Ελλάδα πρέπει «να κινηθεί έγκαιρα προς τον ΟΗΕ, την ΕΕ και όλα τα διεθνή φόρουμ» λέει μετ’ επιτάσεως ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης, εκτελεστικός διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, αναφορικά με τις –πέραν κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου– κινήσεις της Τουρκίας μέσω της προσπάθειας χάραξης της ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο, αγνοώντας μάλιστα την Κρήτη και τα άλλα ελληνικά νησιά.
«Η Τουρκία θέλει να δημιουργήσει νέα πραγματικότητα στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου» εξηγεί ο Κ. Φίλης, ο οποίος κρίνει ως αναγκαίο πρώτο βήμα την αξίωση της Ελλάδας για κυρώσεις.
Μάλιστα με δεδομένο ότι η ΕΕ δεν επέβαλε κυρώσεις στην Τουρκία στην περίπτωση της Κύπρου ή και με το προσφυγικό, ο K. Φίλης θεωρεί ότι πιο αποτελεσματικό θα ήταν η ΕΕ να πιέσει τη λεγόμενη κυβέρνηση της Λιβύης. Oπως τονίζει ο διεθνολόγος, «η ΕΕ πρέπει να πιέσει τη λιβυκή κυβέρνηση, που είναι ασταθής, να ακυρώσει τη συμφωνία λέγοντάς της, πρώτον, ότι δεν θα έχει νομική ισχύ και, δεύτερον, ότι θα βρει την ΕΕ απέναντί της».
Τι σηματοδοτούν οι κινήσεις της Τουρκίας σε συνεργασία με τη Λιβύη, κατά παράβαση κάθε έννοιας διεθνούς νομιμότητας;
Πρόκειται για μια προσπάθεια της Τουρκίας, εφόσον είναι απομονωμένη από τις περιφερειακές εξελίξεις, να επανακάμψει. Επιχειρεί να επανέλθει στα γεωπολιτικά πράγματα στην ανατολική Μεσόγειο μέσω μιας κυβέρνησης στη Λιβύη που δεν είναι ούτε απόλυτα νομιμοποιημένη ούτε εκφράζει μεγάλο τμήμα των Λίβυων.
Αυτή την τακτική και την προσέγγιση με το καθεστώς της Λιβύης τη χτίζει από καιρό η Τουρκία;
Βεβαίως, στο πλαίσιο των επιδιώξεών της στην περιοχή. Προσφέρει πολλές παροχές σε πολεμικό υλικό, drones, χρήματα και μισθοφόρους. Προσπαθεί αυτήν τη βοήθεια να την εξαργυρώσει με μια συμφωνία, πέρα από κάθε έννοια διεθνούς δικαίου. Και αυτήν τη συνεργασία τη χτίζει από καιρό, ώστε να την αξιοποιήσει ευκαιρίας δοθείσης.
Τι περιλαμβάνει αυτό το περιβόητο μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών ανάμεσα στις δύο χώρες;
Δεν γνωρίζουμε αναλυτικά στοιχεία για το περιεχόμενο –είναι ασαφές ακόμη– και αν πρόκειται για προσύμφωνο ή για μνημόνιο συμφωνίας. Πάντως αποτυπώνει την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και αποκλειστικής οικονομικής ζώνης, παραβλέποντας την ύπαρξη της Κρήτης και άλλων νησιών μας. Καταλαβαίνετε ότι είναι εντελώς στον αέρα αυτή η διαδικασία καθώς παραβλέπεται η Κρήτη. Είναι σοβαρό νομικό ζήτημα.
Η ελληνική πλευρά είχε εστιάσει στο ενδεχόμενο εξελίξεων τέτοιου είδους;
Αρκετοί αναλυτές αλλά και η ελληνική κυβέρνηση, τόσο η σημερινή όσο και η προηγούμενη, όλους αυτούς τους μήνες διέβλεπαν την τακτική της Τουρκίας. Ηταν στο έπακρο η επαγρύπνηση λόγω της ανησυχίας που υπήρχε. Εφόσον δεν μπορέσαμε να ανατρέψουμε τις κινήσεις της Τουρκίας, είναι αναγκαίο να τις καταρρίψουμε, όχι μόνο νομικά (κάτι που είναι εύκολο λόγω του ότι είναι εκτός κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου) αλλά εν τοις πράγμασι.
Τι εννοείτε όταν λέτε ότι η Ελλάδα πρέπει να καταρρίψει εν τοις πράγμασι την τακτική της Τουρκίας;
Η Τουρκία θέλει να δημιουργήσει νέα πραγματικότητα στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Γι’ αυτό πρέπει να ενεργοποιήσουμε όλα τα «κανάλια» άσκησης επιρροής και κυρίως το ευρωπαϊκό «κανάλι». Το πρώτο κύριο σημείο είναι η αξίωση της Ελλάδας για κυρώσεις. Δεν πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή επ’ ουδενί καμιά τέτοια συμφωνία. Αρα η ΕΕ πρέπει να πιέσει τη λιβυκή κυβέρνηση, που είναι ασταθής, να ακυρώσει τη συμφωνία λέγοντάς της, πρώτον, ότι δεν θα έχει νομική ισχύ και, δεύτερον, ότι θα βρει την ΕΕ απέναντί της, με οικονομικές κυρώσεις και πιο προωθημένα μέτρα, σε περίπτωση που χρειαστεί, ακόμη και με άρση υποστήριξης στη λιβυκή κυβέρνηση παρά το ότι έχει αναγνωριστεί από την ΕΕ.
Θεωρείτε ότι η πίεση και οι κυρώσεις της ΕΕ πρέπει να αφορούν τη Λιβύη και όχι την Τουρκία;
Κάθε δυνατότητα πίεσης πρέπει να ενεργοποιηθεί για την επιβολή της νομιμότητας, του διεθνούς δικαίου, των κυριαρχικών δικαιωμάτων. Oμως, επειδή έχουμε δει ότι η ΕΕ δεν το έκανε προς την Τουρκία στην περίπτωση της Κύπρου ή και με το προσφυγικό, η πίεση πρέπει να κατευθυνθεί σε μεγάλο βαθμό προς τη Λιβύη, καθώς η κυβέρνησή της δεν έχει την πολυτέλεια να δει την ΕΕ να αποσύρει τη στήριξή της αλλά και να υποστεί τις οικονομικές επιπτώσεις από κυρώσεις.
Ποιος κίνδυνος επικρέμαται από δω και στο εξής;
Το μείζον πρόβλημα θα υπάρξει αν η Τουρκία αρχίσει να ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα στην περιοχή. Δηλαδή αν ασκήσει κυριαρχικά δικαιώματα ως δικά της, όπως να κάνει σεισμικές έρευνες, να επιχειρήσει ερευνητικές γεωτρήσεις ή να στείλει πολεμικά πλοία στην περιοχή κ.ά. Γι’ αυτό η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί έγκαιρα προς τον ΟΗΕ, την ΕΕ και όλα τα διεθνή φόρουμ.
Αποτελεί και ένα είδος πρόσθετης μέγγενης για την Ελλάδα από την Τουρκία, με το προσφυγικό ζήτημα να παραμένει επίσης καυτό;
Δεν σφίγγει ο κλοιός με μια παράνομη ενέργεια. Η Τουρκία θα προσπαθήσει να προκαταλάβει καταστάσεις, να δεσμεύσει με εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων για την αποκλειστική οικονομική ζώνη.
Ποιος είναι ο απώτερος στόχος της Τουρκίας;
Η Τουρκία ακολουθεί την τακτική ενός κράτους που δείχνει ότι δεν θα δεχτεί να γίνονται διεργασίες στην ανατολική Μεσόγειο χωρίς τη συμμετοχή του…