«Φορολογήστε μας, φορολογήστε μας» είναι το μήνυμα που στέλνουν δεκάδες κροίσοι από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, τη Νέα Ζηλανδία, τον Καναδά και τις Κάτω Χώρες προς τις κυβερνήσεις τους. Από πού πηγάζει αυτή η συνεχής επιθυμία των υπερπλουσίων να φορολογηθούν;
Από τη χρυσή κληρονόμο της Walt Disney Αμπιγκέιλ Ντίσνεϊ μέχρι τον πρώην διευθυντή της BlackRock Μόρις Περλ και τον Τζέρι Γκρίνφιλντ, συνιδρυτή της γνωστής εταιρείας παρασκευής παγωτού Ben & Jerry’s, 83 δισεκατομμυριούχοι συνολικά από όλο τον πλανήτη –αυτοαποκαλούμενοι «εκατομμυριούχοι για την ανθρωπότητα»– ζητούν σε ανοιχτή επιστολή τους προς τους G20 να τους επιβληθούν υψηλότεροι φόροι ώστε να συγκεντρωθούν τα ποσά των δισεκατομμυρίων που είναι απαραίτητα στα νέα κυβερνητικά προγράμματα για την καταπολέμηση της πανδημίας.
«Οφείλουμε ένα τεράστιο χρέος στους ανθρώπους που εργάζονται στις πρώτες γραμμές αυτής της παγκόσμιας μάχης. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι αμείβονται δυσανάλογα με το βάρος που σηκώνουν στους ώμους τους» αναφέρουν στην επιστολή τους. Τι συνέβη όμως και ξαφνικά οι δισεκατομμυριούχοι εκλιπαρούν να πληρώσουν περισσότερα, γεμίζοντας με ενθουσιασμό όσους θεωρούν ότι πρόκειται για μια κίνηση καλής θέλησης εκ μέρους τους;
Επαναλαμβανόμενη ιστορία
Πριν ακόμη από την κρίση του 2008 ο μεγαλοεπενδυτής Ουόρεν Μπάφετ είχε αφήσει άναυδο τον δυτικό κόσμο όταν απηύθυνε έκκληση στην αμερικανική κυβέρνηση να τον φορολογήσει περισσότερο επειδή, όπως είπε, ήταν σοκαρισμένος από τη διαπίστωση ότι η γραμματέας του πλήρωνε περισσότερους φόρους από τον ίδιο.
Αλλά και πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19 μια ομάδα 200 εκατομμυριούχων, που αυτοαποκαλούνταν «πατριώτες εκατομμυριούχοι», ασκούσε πιέσεις για ένα πιο προοδευτικό και δίκαιο φορολογικό σύστημα. Οι δισεκατομμυριούχοι επενδυτές Τζορτζ Σόρος, Ελι Μπρόουντ αλλά και ο συνιδρυτής του κολοσσού Salesforce Μαρκ Μπένιοφ έχουν επίσης ταχθεί δημοσίως υπέρ της αύξησης της φορολογίας.
Το ζήτημα της επιβολής φόρου στους πολυεκατομμυριούχους και τους υπερπλούσιους είναι ένα καυτό πολιτικό θέμα, ιδιαίτερα στους αμερικανικούς κύκλους, που έχει απασχολήσει και στο παρελθόν. Τον περασμένο Οκτώβριο η υποψήφια για το χρίσμα των Δημοκρατικών Ελίζαμπεθ Ουόρεν πρότεινε ετήσιο φόρο 2% σε Αμερικανούς με περιουσία άνω των 50 εκατ. δολαρίων και φόρο 3% σε όσους έχουν περιουσιακά στοιχεία αξίας 1 δισ. δολαρίων. Οπως είχε δηλώσει, στόχος ήταν η συγκέντρωση φορολογικών εσόδων ύψους 2,75 τρισ. δολαρίων την επόμενη δεκαετία. Στο πλευρό της Ουόρεν τάχθηκε μεγάλο μέρος των Δημοκρατικών που επιδιώκουν να βάλουν φρένο στην αύξηση των περιουσιών των πλουσιότερων Αμερικανών προκειμένου να περιοριστεί η ανισότητα.
Πλουσιότεροι οι πλούσιοι
Δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν εδώ και καιρό την επιθυμία των πολιτών για αύξηση της φορολογίας στους δισεκατομμυριούχους. Τα σκάνδαλα φοροδιαφυγής με πρωταγωνιστές κροίσους που έχουν έρθει κατά καιρούς στην επιφάνεια ανά τον κόσμο έχουν προκαλέσει οργή και θυμό στους πολίτες. Την ίδια ώρα τα στοιχεία που προκύπτουν τα τελευταία χρόνια από έρευνες σχετικά με την αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας έρχονται να δυναμιτίσουν το ήδη τεταμένο κλίμα.
Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, στα τέλη του 2019 το πλουσιότερο 1% των αμερικανικών νοικοκυριών κατείχε περίπου το 39% του πλούτου. Επίσης έκθεση της Credit Suisse αποκαλύπτει ότι η μεγαλύτερη ανισότητα με κριτήριο το ποσοστό του πλούτου συναντάται στη Ρωσία, όπου το πλουσιότερο 1% των Ρώσων ελέγχει περίπου το 60% του πλούτου της χώρας.
Την ίδια ώρα, ενώ η πανδημία του κορονοϊού έχει εξαλείψει δεκάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας ανά τον πλανήτη και 122 εκατομμύρια άνθρωποι είναι πιθανό να οδηγηθούν στην ασιτία το 2020 σύμφωνα με μελέτη της Oxfam, ορισμένοι δισεκατομμυριούχοι είδαν το μέγεθος των περιουσιών τους να εκτινάσσεται. Σύμφωνα με το «Forbes», το διάστημα μεταξύ 18ης Μαρτίου και 19ης Μαΐου 600 Αμερικανοί μεγιστάνες είδαν τις περιουσίες τους να αυξάνονται κατά 434 δισ. δολάρια, ήτοι αύξηση ύψους 15% μέσα σε μόλις δύο μήνες. Τζεφ Μπέζος, Μαρκ Ζάκερμπεργκ, ο ιδρυτής του Zoom Ερικ Γουάν και ο ιδρυτής του Netflix Ριντ Χέιστινγκς είναι μερικοί από τους κερδισμένους. Ορισμένοι μάλιστα ως ευγενική χειρονομία έχουν δωρίσει μερικά εκατομμύρια σε νοσοκομεία, φαρμακευτικές εταιρείες και ερευνητικά κέντρα για την αντιμετώπιση της κρίσης της πανδημίας.
Ψεύτικες εκκλήσεις
Πόσο αληθινή και ειλικρινής είναι όμως η επιθυμία αυτή των δισεκατομμυριούχων να βοηθήσουν τους κοινωνικά αδύναμους με το να φορολογηθούν οι ίδιοι περισσότερο; Στις ΗΠΑ μετά τη φορολογική μεταρρύθμιση του Τραμπ το 2018 και για πρώτη φορά σε έναν αιώνα, όπως αναφέρουν οι Εμανουέλ Σαέζ και Γκαμπριέλ Ζουκμάν στο βιβλίο τους «Ο θρίαμβος της αδικίας» (Εκδόσεις Πόλις), οι δισεκατομμυριούχοι κατέβαλαν λιγότερο φόρο από τους εργάτες της χαλυβουργίας, τους εκπαιδευτικούς και τους συνταξιούχους!
Οταν στις αρχές του 2019 η Αμερικανίδα βουλευτής της αριστερής πτέρυγας των Δημοκρατικών Αλεξάντρια Οκάσιο–Κόρτες πρότεινε γενναία αύξηση της φορολογίας των πλουσίων στο 70% από 37% για εισοδήματα που υπερβαίνουν τα 10 εκατ. δολάρια, αμέσως υπήρξαν αντιδράσεις. Αλλά ακόμη και αν το ποσοστό μοιάζει εντυπωσιακό, η πρότασή της έθιγε μόλις 16.000 οικογένειες που ζουν στις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα δεν θα έπληττε πάνω από το 0,1% του πληθυσμού.
Στην πραγματικότητα οι πλούσιοι τείνουν να είναι κατά της φορολόγησης όσες εκκλήσεις και αν απευθύνουν. Ακόμη και αν υπάρξει αύξηση, οι περισσότεροι δεν θα ήταν υπόχρεοι σε τέτοια επιβάρυνση. Υπάρχει άλλωστε ολόκληρη «βιομηχανία» που ασχολείται με φοροαποφυγή και φοροαπόκρυψη, καθώς και χώρες με εξωτικά και μη ονόματα που υποδέχονται τις περιβόητες εταιρείες-κελύφη και τις offshore. Η ιδέα της φορολόγησης των πλουσίων φαντάζει ελκυστική μόνο από τους λίγους που τελικά θα έπρεπε να πληρώσουν όπως ο Μπέζος, ο Ζάκερμπεργκ, ο Μπιλ Γκέιτς και όσοι βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας των υπερπλουσίων. Οι μοναδικές τέσσερις χώρες παγκοσμίως που έχουν πραγματικά τολμήσει και έχουν επιβάλει φόρο πλουσίων είναι η Γαλλία, η Νορβηγία, η Ισπανία και η Ελβετία.
