Συγκλονίζει η παράσταση «Θα έχει τα μάτια σου» του ηθοποιού και σκηνοθέτη Ηλία Κουνέλα, αποτέλεσμα της πολύχρονης θεατρικής δράσης του σε νοσοκομεία.
Για όσους διανύουν το τελευταίο στάδιο της επίγειας περιπέτειας η αιωνιότητα βρίσκεται σε μόνιμη επιφυλακή και διαστέλλεται ως την τελευταία τους ανάσα. Πολλοί περπατούν ακόμη στους διαδρόμους των νοσοκομείων, με τους ορούς να τραμπαλίζονται απ’ τις σκουντιές των βιαστικών, τους καθετήρες σε ημιανάπαυση και τα σωληνάκια να σέρνονται στο βρόμικο πάτωμα. Εξουθενωμένοι γιατροί, κατάκοπες νοσοκόμες και ξάγρυπνοι συγγενείς πασχίζουν να τους κρατήσουν στην επιφάνεια της ύπαρξης. Μα γι’ αυτούς η ζωή έχει περιοριστεί στα λείψανά της κι ό,τι λιγοστεύει και σώνεται δεν μπορεί να σωθεί παρά στη συντέλεια με τη διπλή σημασία της λέξης: ολοκλήρωση και αφανισμός.
Είναι λοιπόν από τα μεγάλα κρίματα του πολιτισμού η παράταση μιας ζωής κουτσουρεμένης από τη ρίζα της. Υβρις η εμμονή στην οδυνηρή επιβίωση πάση θυσία. Εγκλημα ασυγχώρητο η καταδίκη ενός ανίατα ασθενούς στην απελπισία και απάνθρωπη η στέρηση του ακροτελεύτιου δικαιώματος του καθενός μας σε μια αξιοπρεπή έξοδο. Παλιότερα, στην επαρχία τουλάχιστον, οι άνθρωποι έσβηναν στο σπίτι, τριγυρισμένοι από τους οικείους τους, ακούγοντας τα ξεφωνητά των κουτσούβελων, τα νιαουρίσματα, τα μουγκανητά, τα κακαρίσματα και τα αλυχτίσματα των ζώων. Η ζωή τους, ακόμη και στο φυλλορρόημά της, δεν είναι μια φτυσιά στο πτυελοδοχείο του θανάτου.
Σήμερα όμως, με την εξαίρεση των τυχερών που κεραυνοβολούνται από αιφνίδια ανακοπή ή συντριπτικό εγκεφαλικό, το αποθεματικό της ζωής εξαντλείται στα νοσοκομεία και τούτη η εξάντληση παίρνει συχνά τη μορφή μακράς και επώδυνης νόσου.
Δεν συνθηματολογεί
Μια μορφή που ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Ηλίας Κουνέλας γνωρίζει καλά αφού εδώ και δέκα χρόνια επιδίδεται σε έναν ιδιότυπο ακτιβισμό. Η παρέμβασή του δεν επιδεικνύεται με το μουτζούρωμα πινάκων ζωγραφικής, δεν κραυγάζει και δεν συνθηματολογεί. Μια δράση που τρυπώνει ήσυχα στους θαλάμους των ασθενών και παίζει μαζί τους το παιχνίδι της ονειρικής εγκαρτέρησης και της παράλογης ελπίδας. Ενας παρήγορος θεατρικός ακτιβισμός που μετράει ήδη πάνω από χίλιες παραστάσεις σε νοσοκομεία και μετά τη διακοπή του λόγω της πανδημίας, από τον Αύγουστο που μας έρχεται θα συνεχιστεί ακάθεκτος. Η παράσταση που ετοίμασε ο Κουνέλας και παίζεται αθόρυβα εδώ και μήνες σ’ ένα μικρό χώρο τέχνης στην Κυψέλη αρδεύεται από τα νάματα αυτών των θεατρικών επισκέψεων. Αποτελεί χωνευτήρι στο οποίο θησαυρίζεται όλη η ποικιλία αισθηματικών αντιδράσεων, απρόβλεπτων συμπεριφορών και ψυχικών τριβών που προκαλεί ο θαλαμίσκος του θεάτρου όταν εισέρχεται στη σηπτική ατμόσφαιρα του νοσοκομειακού θαλάμου.
Ανάλογες αντιδράσεις άλλωστε προκαλούνται και στους θεατές όταν περιμένοντας να ξεκινήσει η παράσταση κάθονται σε δύο σειρές καρεκλών, σ’ ένα χώρο γυμνό που θυμίζει αίθουσα αναμονής αγωνιώντων φίλων και συγγενών. Αυτή μάλιστα η σιωπηλή αναμονή, χωρίς θορύβους από ποτήρια, καφετιέρες ή μουσική, αποτελεί το προανάκρουσμα των δρώμενων που συνοψίζονται σε μια υπόθεση η οποία διαθέτει την ομορφιά και την απλότητα ενός καθαρού γεωμετρικού σχήματος.
Αντιστροφή των ρόλων
Ενας ηθοποιός επισκέπτεται μία φορά τη βδομάδα μια ασθενή και υποδύεται για χάρη της μια σειρά προσώπων από το οικείο της περιβάλλον. Το σενάριο αυτών των συναντήσεων είναι αντικείμενο προσυνεννόησης μεταξύ των δύο πλευρών, αλλά παρότι –στα βασικά του σημεία τουλάχιστον– γράφεται από κοινού, αφήνει μεγάλο περιθώριο πρωτοβουλιών της τελευταίας στιγμής στον ηθοποιό, ενώ δεν μένουν αναπάντητες από την ασθενή. Αντιθέτως, όταν το ενσαρκωμένο σκίτσο δεν προϊδεάζει πειστικά για την ολοκλήρωση του πίνακα, εγείρονται ενστάσεις και προβάλλονται αιτιάσεις για τη μειωμένη του ανταπόκριση, σε μια προσδοκία που γιγαντωμένη καθώς είναι λόγω των συνθηκών απαιτεί από τα ελάχιστα ψήγματα τη μέγιστη συνοχή. Ωσπου οι ρόλοι αντιστρέφονται, η ασθενής παίρνει τα ηνία της παράστασης και ο ηθοποιός ξαπλώνει στο κρεβάτι όπου εκείνη ήταν καθηλωμένη.
Ο Κουνέλας, με τη συνεργασία της σκηνογράφου και ενδυματολόγου Κατερίνας-Χριστίνας Μανωλάκου, καταδεικνύει εξαρχής πως μια σπουδαία παράσταση δεν έχει χρεία μεγάλης σκηνής ή περίπλοκων ευρημάτων, πλούσιων ηλεκτρονικών εφέ ή πολυτελών κοστουμιών. Ενα μεγάλο δωμάτιο με δυο τρεις φωτιστικές πηγές, ένα κρεβάτι και λίγα ρούχα αρκούν για να βγάλουν αληθινή κάθε θεατρική ψευδαίσθηση.
Αρκεί να έχεις τους ηθοποιούς που θα την αρτιώσουν στο σώμα τους και θα σε ξεναγήσουν στον μυστικό κήπο που έχει κάθε άνθρωπος στην πίσω αυλή της ύπαρξής του. Ο κήπος αυτός κατά τη διάρκεια της υγιούς ζωής μας είναι συνήθως παραμελημένος. Αποφεύγουμε να τον επισκεφθούμε, πολλώ δε μάλλον να τον καλλιεργήσουμε, γιατί εκεί φυτρώνουν παράξενα λουλούδια με πέταλα απωθημένων επιθυμιών και χρώματα παράτολμης προσδοκίας. Αυτό τον κήπο μάς αποκαλύπτουν –και μάλιστα τις απόμερες γωνιές του– ο ίδιος ο Ηλίας Κουνέλας και η συμπρωταγωνίστριά του Νάντια Κατσούρα, χάρη στην ιδεώδη για κάθε υποκριτικό ζευγάρι ψυχική τους επικοινωνία. Ετσι στήνουν μια παράσταση με αβίαστη ροή, πλημμυρισμένη από συγκίνηση και χιουμοριστικές ανατροπές, με έκτακτες παύσεις και κατανυκτικές σιωπές, αυτοσχεδιαστικά μοτίβα, ημιτελείς χειρονομίες και πυκνές εξομολογήσεις που θα ήθελε να κάνει και ν’ ακούσει κάποτε, σαν έρθει η ώρα τους, ο κάθε θεατής.
INFO
Παρασκευή-Κυριακή, Θέατρο Κάμιρος, Ιθάκης 32-Κυψέλη.
Σημείωση: Η παράσταση δεν έχει εισιτήριο, απευθύνεται σε είκοσι θεατές και για την παρακολούθησή της απαιτείται κράτηση θέσης. Δεν επιχορηγείται από κανένα φορέα και η συνέχισή της επαφίεται στην εθελοντική συνεισφορά του κοινού.