Η συνεχής περιδίνηση ενός ζευγαριού στην παράσταση «Σκηνές από ένα γάμο» διαλύει κάθε βεβαιότητα του έγγαμου βίου χάρη στις πειστικές ερμηνείες των πρωταγωνιστών.
Σύμφωνα με μια ευρύτατα διαδεδομένη λαϊκή προκατάληψη, η έβδομη χρονιά της συζυγικής ζωής είναι γρουσούζικη αλλά οι σύμβουλοι οικογενειακής ψυχοθεραπείας και τα ποικίλα σωστικά συνεργεία που τρέχουν για τις πρώτες βοήθειες επισημαίνουν ότι οι πρώτες, ενδεικτικές της επερχόμενης κρίσης, γαμήλιες ρυτίδες εμφανίζονται νωρίτερα.
Κάποιες φορές η βλάβη αποδεικνύεται ανήκεστος, άλλοτε οι μικροζημιές επισκευάζονται προχείρως με ψυχοπλαστική χειρουργική και κάποτε οι αρχικά αδιόρατες διά γυμνού οφθαλμού συνέπειές τους κρύβονται κάτω από το χαλί έως την ξεθωριασμένη πεντηκοστή επέτειο της συμβιωτικής πάλης.
Τα αναλλοίωτα μοτίβα και τα ανθεκτικά νήματα
Το χαλί πάντως που εδώ και πενήντα χρόνια έστρωσε ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν κάτω από τις σκηνές που απαρτίζουν έναν γάμο έχει ακόμη ζωηρά χρώματα, γι’ αυτό και διασώζεται παρά τις διάφορες μετακομίσεις της τηλεοπτικής, κινηματογραφικής ή θεατρικής του διασκευής – όπως αυτή που επιχειρεί εδώ με εντυπωσιακά αποτελέσματα η σκηνοθέτρια Ελένη Καρακούλη. Ο διάκοσμος φυσικά αλλάζει, άρα και ο χώρος όπου τοποθετείται το χαλί φωτίζεται διαφορετικά, αλλά τα μοτίβα του παραμένουν σχετικά αναλλοίωτα και τα νήματα (ή τα νοήματά του) ανθεκτικά. Κάθε σκηνή του έργου αναγγέλλεται στον θεατή με μια συνοπτική επιγραφή, στην οποία προδιαγράφεται η δράση ή τουλάχιστον η αδρή ψυχική κατάσταση των ηρώων της.
Στον Μπρεχτ εντούτοις, που πρώτος εισήγαγε στα θεατρικά μας ήθη αυτή την τεχνική, η περιγραφή των επερχόμενων συμβάντων είναι ψυχρή και προγραμματικά αμέτοχη στα αισθήματα των δρώντων προσώπων. Στον Μπέργκμαν απεναντίας, όπως επίσης και στην πλάγια δραματουργική προσέγγιση της Καρακούλη, αυτά που προέχουν είναι ο σκωπτικός τόνος, η αιχμηρή διάθεση και η σχεδόν δόλια ειρωνεία. Σταθερά πλεύση της παράστασης αποτελεί η συνεχής περιδίνηση των ηρώων στα λιμνάζοντα νερά ενός γάμου οριακά επιβιώσιμου και προοπτικά αβίωτου, άλλοτε ταραγμένου και κατά βάση αδρανούς. Τα αποσαθρωμένα θεμέλια και τα ετοιμόρροπα υλικά της αμοιβαίας πλήξης αλλά και όλων των παρήγορα εγκατεστημένων συνηθειών εμφανίζονται λοιπόν σε κάθε πιθανό σχήμα των ρηγματώσεών τους.
Υπαρξιακό σλάλομ πριν από την καταιγίδα
Οι πρωταγωνιστές της ιστορίας μας, η Μαριάνε και ο Γιόχαν, έχουν ήδη αντιληφθεί, όπως είναι ευνόητο, πως ο φαινομενικά ισχυρός δεσμός τους γίνεται με την πάροδο των χρόνων ολοένα και περισσότερο πνιγηρός. Θέλουν εντούτοις να πιστεύουν ότι, αν κοιμάσαι κάθε βράδυ με το χοντρό βιβλίο του συζυγικού κανόνα στο στήθος σου, θα συνηθίσεις το βάρος του. Σε τούτη μάλιστα την αμιγώς ψευδαισθησιακή εικόνα συμβάλλουν αποφασιστικά η επίδειξη αμοιβαίας κατανόησης, το τακτοποιημένο ωρολόγιο πρόγραμμα μεταξύ οικογενειακών και εργασιακών υποχρεώσεων και η λειτουργικά ευθύγραμμη διάταξη του σπιτικού, την οποία αναπαρέστησε με ρεαλιστική πιστότητα αλλά και ελλειπτικούς συμβολισμούς η σκηνογράφος Αλέγια Παπαγεωργίου και τη φώτισε με ενίοτε υπερβολική ένταση ο Νίκος Βλασόπουλος.
Στην εκδοχή της σκηνοθέτριας ωστόσο κυριαρχούν εμφατικά οι εντάσεις και τα προμηνύματα της καταιγίδας είναι σαφέστερα απ’ όσο χρειάζεται ο θεατής για να καταλάβει ότι μέσα σε τόση ισιάδα όλα πηγαίνουν στραβά. Οι εντυπώσεις εξισορροπούνται βέβαια από τους διαρκείς, περίτεχνους ελιγμούς των υπογείως ανταγωνιζόμενων συζύγων και η πλειοδοσία σε καρυκευμένα υπονοούμενα και αυτοσαρκαστικό χιούμορ καλύπτει προσωρινά το χάσμα, ώσπου η εισβολή στο παιχνίδι της νεαρής ερωμένης του Γιόχαν θα το φανερώσει σε όλο το κατακρημνιστικό του βάθος.
Τεράστιο πλεονέκτημα για την παράσταση είναι η εμπρηστική χημεία της Μαρίνας Ασλάνογλου (Μαριάνε) και του Νίκου Ψαρρά (Γιόχαν), που με τη διαρκή ανατροπή των στοιχείων της κατέστησε σε μεγάλο βαθμό περιττή τη συχνή αλλαγή των κοστουμιών της Βασιλικής Σύρμα. Επινοητικά υποχωρητική αλλά με σταθερότερο βηματισμό η Ασλάνογλου φιλοτέχνησε με αρτιότητα και εις βάθος το πορτρέτο μιας σύγχρονης γυναίκας, ενώ ο Ψαρράς, με παραπειστικές εκτινάξεις και ξεσπάσματα αδυσώπητης όσο και φαιδρής σφοδρότητας, έχτισε το πρότυπο μιας ενοχικής αρρενωπότητας. Και οι δύο μαζί συγκρότησαν μια οικογενειακή φωτογραφία που δραπετεύει από το κάδρο της.
Η κυριαρχία της μονογαμίας
Ο εικοστός αιώνας έκλεισε πανηγυρικά την εποχή των μεγάλων χειραφετήσεων. Τα έθνη αποτίναξαν τη βάναυση κυριαρχία των αυτοκρατοριών και οι χώρες του τρίτου κόσμου διακήρυξαν την ανεξαρτησία τους απέναντι στον αποικιοκρατικό ζυγό. Το κίνημα των γυναικών διατράνωσε τη βούλησή του για μια θέση ισότιμη προς την ανδρική και οι πάσης φύσεως μειονότητες, εθνοτικές, θρησκευτικές ή σεξουαλικές, διεκδίκησαν με εντατική πάλη την αναγνώριση των δικαιωμάτων τους. Απ’ αυτούς τους νικηφόρους αγώνες εντούτοις έμειναν απέξω η αυτοδιάθεση του ανθρώπινου σώματος και η αξιοπρέπεια της πολυγαμικής επιλογής. Για την ακρίβεια δεν διεκδικήθηκαν ποτέ από κανένα οργανωμένο κίνημα και παρέμειναν απόκρυφες επιδιώξεις μεμονωμένων ατόμων επειδή σχεδόν σύμπασα η ανθρωπότητα φαίνεται να συναινεί έστω και στην απρόθυμη διατήρηση της μονογαμίας. Σ’ αυτήν επιμένουν —παρά τις ταξικές, ιδεολογικές ή μορφωτικές τους διαφορές— άνθρωποι κάθε φύλου και φυλής ή σεξουαλικής ροπής. Η ζήλια, μεταφορικά ή κατά κυριολεξία, σκοτώνει την ελεύθερη ερωτική επιλογή, αλλά εξακολουθεί να θεωρείται θεμελιώδης προϋπόθεση κάθε δεσμού. Η πίστη στις ικανότητες, στο ήθος και στην ακεραιότητα του ανθρώπου δεν περιλαμβάνει την εμπιστοσύνη μας στην εκλογή άλλου σώματος πέραν εκείνου που κατέχουμε και μας κατέχει.
INFO
Θέατρο Χώρα, κάθε Τετάρτη και Πέμπτη
