Η παράσταση «Αριστερόχειρες» της Νεφέλης Μαϊστράλη από την ομάδα 4frontal για τις «παιδουπόλεις» της Φρειδερίκης φέρνουν στο φως ένα βαθύ και ανεπούλωτο τραύμα.
Η μοίρα των παιδιών σ’ έναν πόλεμο, σε μια κοινωνία διχασμένη σε νικητές και ηττημένους ή σε δυστυχισμένους, πάμφτωχους λαούς είναι πάντα θλιβερά κοινή. Απορρίμματα μιας ολέθριας συνθήκης στην οποία είναι αμέτοχα, παρασύρονται από συγκυριακούς πολιτικούς χειμάρρους, ιστορικά ρεύματα ή πολιτισμικά κύματα και εκβράζονται στα χέρια όσων ενηλίκων είναι οι κυρίαρχοι της ημέρας. Πρόκειται για τα παιδιά που ορφανεύουν, εγκαταλείπονται ή αρπάζονται από τους γονείς τους κάτω από ενίοτε αδιευκρίνιστες και κάθε φορά ιδιάζουσες συνθήκες. Σε ορισμένες ασιατικές χώρες γίνονται δουλάκια στην αλυσίδα παραγωγής αφανών εργασιακών κάτεργων που όλοι ξέρουμε ότι υπάρχουν αλλά εξακολουθούμε να καταναλώνουμε αμέριμνα τα φτηνά προϊόντα τους στο όνομα του λεγόμενου ελεύθερου, δηλαδή ασύδοτου ανταγωνισμού. Στην Ταϊλάνδη βρίσκονται στα νύχια των προαγωγών που απευθύνονται στον ευρωπαϊκής προέλευσης σεξοτουρισμό ενώ στην υποσαχάρια Αφρική πέφτουν θύματα απαγωγής και ομαδικών βιασμών από φυλετικά ή θρησκευτικά αντίπαλες ομάδες.
Πεθαίνοντας σιωπηρά…
Ολ’ αυτά συμβαίνουν κάτω από τα μάτια του πολιτισμένου δυτικού κόσμου που αρκείται σε χλιαρές διαμαρτυρίες και ανέξοδη ανθρωπιστική ρητορεία, ενώ δεν παρέλειψε φυσικά να έχει το δικό του μερίδιο στην παιδική κακοποίηση. Μέχρι πρόσφατα, πριν από μισό αιώνα, τα παιδιά των Ινδιάνων του Καναδά μαντρώνονταν σε αναμορφωτικά ιδρύματα με πρόσχημα την πολιτισμική τους αφομοίωση. Αναγκάζονταν να επιβιώσουν κάτω από σκληρότατες πειθαρχικές συνθήκες και όσα πέθαιναν από τις κακουχίες θάβονταν σιωπηρά σε ανώνυμους ομαδικούς τάφους που σήμερα αποκαλύπτονται, προκαλώντας την υποκριτική οδύνη των αρμόδιων αρχών. Στην Ιρλανδία τα ορφανεμένα κορίτσια ή εκείνα που υπέπιπταν στο φοβερό αμάρτημα να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί εκτός γάμου απολάμβαναν την προστασία χριστεπώνυμων ιδρυμάτων με αντάλλαγμα εξοντωτικό ωράριο εργασίας, διότι η φιλανθρωπία δεν επιβραβεύεται παρά μόνο ως κερδοφόρα επιχείρηση. Η Γερμανία συνταράχθηκε προσφάτως από τα αποτελέσματα μιας λιγάκι καθυστερημένης έρευνας του Βατικανού που απέδειξε με αδιάσειστα στοιχεία τη διενέργεια δεκάδων χιλιάδων βιασμών εις βάρος παιδιών και εφήβων που φιλοξενούνταν στα εκεί ιδρύματα της Καθολικής Εκκλησίας. Η Ελλάδα με τη σειρά της είδε τα παιδιά της, ιδιαίτερα από τις βορειοδυτικές περιοχές της χώρας, να άγονται και να φέρονται ανυπεράσπιστα στην εξορία των ανατολικών χωρών ή στις «παιδουπόλεις» της Φρειδερίκης, ως παράπλευρα θύματα του εμφύλιου πολέμου.
Παιδιά των αποκλεισμών
Αυτό είναι και το ιστορικό πλαίσιο από το οποίο αφορμάται το θεατρικό έργο της Νεφέλης Μαϊστράλη, για να φτάσει, παρακολουθώντας την περιπέτεια αυτών των παιδιών, ως τα χρόνια της μεταπολίτευσης με καταληκτικό όριο το 1989, όταν ψηφίζεται επιτέλους ο νόμος για την άρση των συνεπειών του Εμφυλίου. Η συγγραφέας συγκεντρώνει το υλικό της από διάφορες πηγές, όπου είναι επόμενο να διασταυρώνονται ποικίλες ερμηνείες και διιστάμενες αποτιμήσεις για τα γεγονότα εκείνης της περιόδου. Τα αποτελέσματα της αρχειακής έρευνας εντούτοις καθώς και οι μαρτυρίες των αφανών της πρωταγωνιστών δεν παρατίθενται με τη μορφή φωτογραφικών ενσταντανέ ή πολιτικών ντοκουμέντων. Η τοιχογραφία της είναι ζώσα, κινείται και εξελίσσεται μαζί με τους ήρωες που τη σπονδυλώνουν, μιλάει με το στόμα τους, μορφάζει με τις απορίες τους και πονάει με την αναψηλάφηση των τραυμάτων τους. Η Μαϊστράλη δεν παιδαγωγεί ούτε επείγεται να δείξει στον θεατή ποια παιδιά είχαν τη χειρότερη τύχη. Τόσο εκείνα που πέρασαν με τους κατατρεγμένους ηττημένους στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο όσο κι εκείνα που έμειναν περιμαντρωμένα στις παιδουπόλεις των νικητών του Εμφυλίου είναι παιδιά του τείχους και των αποκλεισμών, θύματα ενός διπλού παιδομαζώματος που αποχωρίστηκαν βάναυσα την παιδικότητά τους.
Εντυπωσιακό αποτέλεσμα
Ο Θανάσης Ζερίτης ανήκοντας στην ίδια θεατρική ομάδα με τη συγγραφέα σκηνοθέτησε το έργο της εξοικειωμένος με τη ματιά της και παρακολουθώντας στενά την ανάπτυξη των κεντρικών της μοτίβων. Με εφαλτήριο το συμβολιστικό σκηνικό της Γεωργίας Μπούρδα και αξιοποιώντας τα πιστά στην εποχή κοστούμια της ιδίας, κινήθηκε μεταξύ σφαιρικής αφαίρεσης και τετράγωνου ρεαλισμού, με εντυπωσιακά πειστικό αποτέλεσμα. Σκηνοθετικός του γνώμονας υπήρξε η ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων του έργου, που συνοψίζονται σε τρεις άξονες: την άρθρωσή του σε σύντομες σκηνές, την έκθεση πολλών αλλά ευδιάκριτων χαρακτήρων και την πρόσμειξη των δραματικών με τα κωμικά στοιχεία. Ετσι ενέταξε τη δυναμική των επιμέρους σκηνών σε ενιαίο εικονογραφικό πλαίσιο και υπερέβη την αποσπασματικότητά τους με εφευρετικά και ταχύρρυθμα περάσματα από τη μια στην άλλη. Σηματοδότησε την είσοδο κάθε χαρακτήρα στη σκηνική δράση με την (μπρεχτικής έμπνευσης) αναγγελία του από τον ίδιο τον ηθοποιό που τον ενσάρκωνε και συνέπλεξε την καυστική ειρωνεία του πολιτικού σχολιασμού με το βαθύ μελαγχολικό υπόβαθρο των ηρώων.
Ολ’ αυτά όμως θα ήταν αδύνατο να τα πετύχει χωρίς έναν άρτιο και πολυδύναμο θίασο, άξιο να επωμιστεί μια δουλειά λειτουργικού συνόλου. Η Ελένη Βλάχου, ο Τάσος Δημητρόπουλος, ο Χάρης Κρεμμύδας, η Νεφέλη Μαϊστράλη και ο Πάνος Τοψίδης που εμφανίστηκαν κάτω από τους διακριτικούς φωτισμούς του Σάκη Μπιρμπίλη και κινήθηκαν με την επιμέλεια της Κατερίνας Φώτη ενσάρκωσαν τους δεκατέσσερις, αν μέτρησα καλά, χαρακτήρες της παράστασης με σπάνια υποκριτική ευλυγισία, υπογραμμίζοντας με αδρές πινελιές την ιδιάζουσα φυσιογνωμία του καθενός και παραδίδοντας στον θεατή ατόφιο το προσωπικό τους αποτύπωμα.
INFO
Θέατρο Μπέλλος, Κέκροπος 1, Πλάκα, Τετ. – Σάββ. – Κυριακή (μέχρι 10/3)
