Η Αλίκη Δανέζη-Κνούτσεν σκηνοθετεί την υπαρξιακή τραγωδία του Αλμπέρ Καμύ «Καλιγούλας»
Ο «Καλιγούλας» του Αλμπέρ Καμύ αναμετράται με τις πολιτικές τραγωδίες του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, τις φιλοσοφικές πραγματείες της ελληνικής τραγωδίας, ακόμη και με τον μύθο του «Φάουστ».
Έργο σπουδαίο, σύνθετο, με βαριά δομή και εσωστρέφεια. Οι αραιές έως σπάνιες σκηνικές μεταφορές του είναι συνδεδεμένες με αυτά τα χαρακτηριστικά του αφού η ενασχόληση μαζί του απαιτεί κατανόηση σε βάθος και την ίδια ώρα μεταστροφή του πληθωρικού λόγου σε εξωστρεφές υλικό. Το ανέβασμα της Αλίκης Δανέζη-Κνούστεν για το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά ανταποκρίνεται ικανοποιητικά σε αυτές τις προϋποθέσεις, παραδίδοντας τον Καμύ στο «μεγάλο κοινό».
Αντικρούοντας όσα ιστορικά έχουν αποδοθεί στον Ρωμαίο αυτοκράτορα Καλιγούλα, ο ήρωας του Γάλλου φιλοσόφου δεν είναι απλώς ένας μοχθηρός μονάρχης που «αιματοβάφει τη Γη και μολύνει τον ουρανό». Ο μανικός Καλιγούλας έχει, κατά τον Καμύ, ανώτερα κίνητρα· είναι το πρόσωπο που αποφασίζει συνειδητά να σκοτώσει ό,τι ανθρώπινο υπάρχει μέσα του, να γίνει το σύμβολο της ανθρωπότητας που θα γευτεί τη θνητή ελευθερία μέχρι τέλους, έχοντας απόλυτη επίγνωση πως η ελευθερία του «δεν είναι σωστή». Ο ψυχικός και πνευματικός εκτροχιασμός του Καλιγούλα τροφοδοτείται από τον χαμό της αδερφής και ερωμένης του Δρουσίλας.
Βυθισμένος στο κενό του πένθους, στην ανείπωτη μοναξιά –βαδίζοντας πάντα με βήμα ταχύ προς τον δικό του θάνατο– ο Καλιγούλας αναζητεί έναν τρόπο για να αντέξει τη ματαιότητα της ζωής. Και έτσι τρέχει πίσω από το ανικανοποίητο της ανθρώπινης φύσης, και δη ως πρόσωπο της εξουσίας. Ενσαρκώνει τη δυνατότητα της εξουσίας να συμβάλλει στο αδύνατο. Με λίγα λόγια, θυσιάζεται «κουβαλώντας το βάρος του μέλλοντος και του παρελθόντος».
Σοκαρισμένο (δήθεν) από τις θηριωδίες του, το σώμα των επίσης φαύλων πατρικίων ψέγει την ελευθερία του Καλιγούλα που επί της ουσίας απειλεί τη δική τους. Και εδώ ο Αλμπέρ Καμύ μπολιάζει το ύφος του υπαρξιακού δράματος με το πολιτικό σχόλιο διερωτώμενος τι μπορεί να συμβεί εάν η εξουσία περιέλθει στα χέρια κάποιου που αντιληφθεί τη ματαιότητα της ύπαρξης.
Η σκηνοθετική προσέγγιση της Αλίκης Δανέζη-Κνούτσεν δεν εδρεύει στην πολιτική εκδοχή του έργου –που θα μπορούσε να δικαιολογήσει και συγκρίσεις με παρανοϊκούς ηγέτες των ημέρων–, αλλά το αντιμετωπίζει σαν μια υπαρξιακή κραυγή. Απέναντι στις εκκωφαντικές διατυπώσεις του Αλμπέρ Καμύ, η σκηνοθέτις επιχειρεί μια γήινη, καθαρή ανάγνωση του έργου με έμφαση στους χαρακτήρες, χωρίς να περιπλέκει το ανέβασμα της με σύνθετες αισθητικές προτάσεις. Η μόνη ενδεχομένως –αλλά αποδοτική ως προς το αποτέλεσμα– συνθήκη είναι η παρένθεση ζωντανής μουσικής από τον Blaine Reininger των Tuxedomoon που απαλύνει τον υπαρξιακά φορτισμένο λόγο του Καμύ, δίνοντάς του έναν μεταμπρεχτικό χαρακτήρα. Η μουσική του Reininger, ψυχεδελική και κάποτε ονειρική, γίνεται πιστός ακόλουθος της δραματουργίας.
Σε αυτό το πλαίσιο λιτότητας οι ερμηνείες βρίσκουν τον χώρο να επιβληθούν με προεξάρχουσα εκείνη του Γιάννη Στάνκογλου ως Καλιγούλα. Ο ηθοποιός παρακολουθεί με συνέπεια τις μεταπτώσεις του ήρωά του, τη φρενήρη πορεία του προς την καταστροφή, με κάποιες στιγμές υψηλής συγκίνησης στην ερμηνεία του, που θα ήταν περισσότερες αν έβρισκε έναν πιο σταθερό ρυθμό εσωτερικότητας. Στο πλευρό του διακρίνονται επίσης ο Ιερώνυμος Καλετσάνος για την ακρίβεια του Χαιρέα, η Θεοδώρα Τζήμου στις στιγμές του παραληρήματος της Σεζόνια και ο Μιχάλης Αφολάγιαν στον ρόλο του υπηρέτη Ελικώνιου για τον γήινο τρόπο με τον οποίο απέδωσε τη φωνή της λογικής σε έναν κόσμο παραλόγου. Αποδοτικοί ως φορείς «βλακείας που αισθάνονται προσβεβλημένοι» και οι πατρίκιοι των Αριστοτέλη Αποσκίτη, Χάρη Εμμανουήλ, Δημήτρη Λιόλιου, Γιώργου Νάκου, Στράτου Σωπύλη, Κώστα Λάσκου. Ο σκηνικός χώρος του Πάρη Μέξη με αποκορύφωμα την οθόνη-καθρέφτη, τα κομψά κοστούμια της Μαρίνας Χατζηλουκά και οι υποβλητικοί (αν και κατά τόπους κουραστικοί) φωτισμοί του Αλέκου Γιάνναρου εξυπηρετούν τον στόχο της παράστασης.
INFO
«Καλιγούλας» του Αλμπέρ Καμύ σε σκηνοθεσία Αλίκης Δανέζη-Κνούτσεν
Τετάρτη-Κυριακή
Εως τις 26 Μαρτίου
