Ο βραβευμένος με Γκράμι μουσικός παραγωγός μιλάει για το βιβλίο του «Ηπειρώτικο μοιρολόι» και εξηγεί γιατί σχεδιάζει να ζήσει στην Ελλάδα.
Με τον Κρίστοφερ Κινγκ συναντιόµαστε στο Μετς ένα µεσηµέρι που έχουν ανοίξει οι ουρανοί και οι δρόµοι έχουν γίνει ποτάµια. Αυτός ο µουντός και βαρύς καιρός αποδεικνύεται ιδανικός για µια κουβέντα σχετικά µε την αγάπη του Αµερικανού συγγραφέα για την Ηπειρο, τη µουσική και τους ανθρώπους της.
Ο βραβευµένος µε Γκράµι µουσικός παραγωγός δεν έρχεται σαν παντογνώστης να µιλήσει για την ιστορία και την κουλτούρα τής τόσο γοητευτικής γωνιάς της δυτικής Ελλάδας και αυτό είναι προς τιµήν του. Ερχεται ως άνθρωπος που ζητάει να ενωθεί µε µια δύναµη που αιχµαλώτισε την ψυχή του µέσα στα άγρια βουνά.
Οπως γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου «Ηπειρώτικο µοιρολόι» (Εκδόσεις ∆ώµα), κάποιοι κριτικοί το αντιµετωπίζουν σαν φιλοσοφικό έργο, άλλοι σαν µουσικολογική µελέτη, σαν ιστορικό πόνηµα, ταξιδιωτικό χρονογράφηµα ή προσωπικές αναµνήσεις. Κι όλοι έχουν δίκιο. Είναι όλα αυτά µαζί. Ενα βιβλίο που εξετάζει την Ηπειρο σε όλα τα επίπεδα από την πλευρά του ξένου παρατηρητή. Στις σελίδες του θα βρει κανείς αναφορές στη µουσική, στο τσίπουρο, στα πανηγύρια, αλλά και στον Αλή Πασά, τον Αχέροντα, στα Τζουµέρκα. Η πένα του Κινγκ, γοητευµένη από το βιολί του Αλέξη Ζούµπα και το κλαρίνο του Κίτσου Χαρισιάδη, αφήνεται στη γοητεία των προσωπικών τους ιστοριών και στο µεγαλείο της µουσικής τους. Το πρώτο πράγµα που µου λέει όταν βρισκόµαστε είναι ότι ετοιµάζεται να ζήσει µόνιµα στην Ηπειρο.
Είναι πολύ µεγάλο βήµα να αφήσετε την Αµερική και να εγκατασταθείτε µόνιµα στην Ελλάδα. Πώς το αποφασίσατε;
Πώς θα µπορούσα να µην αποφασίσω κάτι τέτοιο; Εσάς σας αρέσει εδώ, έτσι δεν είναι;
Ναι, µου αρέσει πολύ.
Γιατί τότε να µην αρέσει και σ’ εµένα; Ηταν απολύτως φυσιολογική απόφαση. Πνευµατικά ήµουν εδώ όλον αυτό τον καιρό. Νιώθω ότι ανήκω εδώ, ακόµη κι αν τυχαία γεννήθηκα στην Αµερική.
Πώς νιώσατε την πρώτη φορά που επισκεφτήκατε την Ηπειρο, την πρώτη φορά δηλαδή που βρεθήκατε στο λιµάνι της Ηγουµενίτσας;
Ενιωσα σαν να επέστρεψα σπίτι µου. Τα βουνά της Ηπείρου δεν είναι τόσο διαφορετικά από εκείνα που υπάρχουν στην περιοχή όπου µεγάλωσα στη Βιρτζίνια. Στην Ηπειρο ένιωσα σαν να γύριζε πίσω ο χρόνος. ∆υστυχώς τα πράγµατα στη Βιρτζίνια έχουν αλλάξει πολύ µε τα χρόνια, όπου κι αν γυρίσεις βλέπεις malls.
Χαρακτηρίζετε το βιβλίο σας ερωτική επιστολή προς τη µουσική και τους ανθρώπους της Ηπείρου. Ως Ηπειρώτισσα σας καταλαβαίνω, γιατί κάθε φορά που ακούω κλαρίνο νιώθω την καρδιά µου να χτυπάει σαν να είµαι ερωτευµένη. Μόνο που την ίδια στιγµή νιώθω σαν ο άνθρωπος που αγαπώ να έχει φύγει.
Μου συµβαίνει το ίδιο. Ακριβώς αυτό είναι η ηπειρώτικη µουσική. Ενας έρωτας που πονάει. Ενας έρωτας που εµπεριέχει την απώλεια. Ακόµη και τα µικρά παιδιά όταν ακούν ηπειρώτικη µουσική συννεφιάζουν και δακρύζουν. Αναρωτιέµαι αν αυτό έχει να κάνει µε την πεντατονική κλίµακα και µε το πωγωνίσιο ύφος, το οποίο µε συγκινεί πολύ. Πήγαινες µε τον πατέρα σου µικρή στα πανηγύρια;
Ναι.
Πώς προσπαθούσε να σου εξηγήσει τι εκφράζει αυτή η µουσική; Πώς σε έκανε να νιώσεις τον πόνο που κρύβεται σε αυτήν;
∆εν το συζητήσαµε ποτέ. Απλώς ακούγαµε παρέα και νιώθαµε ο ένας τον πόνο του άλλου. Μας φαινόταν απολύτως φυσιολογικό.
∆εν είναι περίεργο όµως; Να µη σου το εξηγήσουν όταν είσαι παιδί αλλά να νιώθεις ότι αυτό περιγράφει τη θλίψη; Πώς το µαθαίνουν τα παιδιά µόνα τους; Πώς το νιώθουν; Είναι εγκεφαλικό το θέµα άραγε; Εχει να κάνει µε τη χηµεία µας; ∆εν ξέρω. Θα είχε µεγάλο ενδιαφέρον να φέρναµε παιδιά από όλο τον κόσµο για να δούµε πώς θα νιώσουν ακούγοντας αυτό το είδος µουσικής.
Γράφετε στο βιβλίο σας ότι προτού η µουσική γίνει εµπόρευµα ήταν τροφή για την ψυχή. ∆εν είναι πλέον;
Σε κάποια µέρη ναι. Στην Αµερική δεν είναι πια. ∆εν µοιάζει µε καλοµαγειρεµένο και θρεπτικό φαγητό αλλά µε φαστ φουντ. Ευτυχώς στην Ελλάδα ακόµη η µουσική είναι τροφή για την ψυχή, λειτουργεί σαν γιατρικό.
Η µουσική έγινε εµπόρευµα από την εποχή που προσπαθήσαµε να τη χωρέσουµε σε δίσκους;
Ναι, προτού τη βάλουµε σε δίσκους η µουσική ήταν µέσο ελεύθερης έκφρασης, είχε θεραπευτική αξία. Στη συνέχεια έγινε το µέσο για το κέρδος. Πέρα από την έκφραση, η µουσική ήταν παλιότερα ο τρόπος να ενωθείς µε τους άλλους. Στην Ηπειρο, για παράδειγµα, όταν χορεύεις κινείσαι µε τον ρυθµό των µουσικών. Αγοράζοντας έναν δίσκο προσπαθείς να ζήσεις ακριβώς αυτό, όµως το πράγµα δεν λειτουργεί τόσο απλά.
Προσπάθησα να σας βρω στο Facebook αλλά δεν έχετε προφίλ. Γιατί;
∆εν θέλω να σπαταλάω χρόνο στα social media. Θεωρώ ότι είναι πηγή απόσπασης της προσοχής, γιατί όλοι παθαίνουν εµµονή όταν ανεβάζουν κάτι στο Facebook. Ασχολούνται συνεχώς µε το πόσοι έκαναν λάικ σε αυτό που ανέβασαν, πόση ώρα τους πήρε να µαζέψουν είκοσι λάικ και χάνουν τον έλεγχο. Ξαφνικά βρίσκονται να ζουν σε έναν κόσµο µη ρεαλιστικό, στον οποίο δεν έχει σηµασία πώς είναι κανείς πραγµατικά και πώς νιώθει, αλλά ποια είναι η εικόνα που δίνει στους άλλους. Ολοι έχουν ανάγκη να προσελκύουν την προσοχή και το Facebook είναι από τα σύγχρονα µέσα που χρησιµοποιεί πολύς κόσµος για να γίνεται αρεστός. Ευτυχώς δεν µε ενδιαφέρει αν αρέσω στους άλλους.
Εχετε ιδιαίτερη αγάπη στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Τι σας γοητεύει σε εκείνη την εποχή;
Σήµερα όλα είναι πιο εύκολα. Πριν από λίγες ηµέρες απέκτησα για πρώτη φορά κινητό, ένα smartphone. Μου πήρε µόλις λίγα λεπτά για να καταλάβω πώς λειτουργεί. Αυτό που µου αρέσει στη γη της Ηπείρου είναι ότι τα πράγµατα δεν ήταν ποτέ εύκολα. Πριν από εβδοµήντα χρόνια ο παππούς και η γιαγιά σας έπρεπε να καλλιεργήσουν τη γη για να εξασφαλίσουν την τροφή τους. Φύτευαν τις ντοµατιές και περίµεναν να περάσουν µήνες για να φάνε τις ντοµάτες. Ισως δεν είχαν ηλεκτρικό ρεύµα ή τρεχούµενο νερό. Τα πράγµατα ήταν πολύ δύσκολα και ίσως γι’ αυτό τον λόγο οι µικρές χαρές να τους έκαναν πιο χαρούµενους από ό,τι σήµερα. Ετσι θέλω να σκέφτοµαι τα πράγµατα. ∆εν ξέρω αν η ζωή ήταν καλύτερη δύο γενιές πίσω, ίσως να µην υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση. Η µητέρα µου γεννήθηκε σε µια οικογένεια µε δώδεκα αδέρφια. Ηταν τόσο φτωχοί που κανένα από τα παιδιά δεν είχε δική του κούκλα. Υπήρχε µία την οποία µοιράζονταν όλα τα αδέρφια. Κι όµως βίωσε βαθιά την ευτυχία.
Οι Ηπειρώτες είναι ευτυχισµένοι άνθρωποι;
Πλάκα έχει αυτό γιατί όλοι πιστεύουν ότι οι Ηπειρώτες είναι σκυθρωποί. Και ίσως σε έναν βαθµό να ισχύει αυτό, αρκεί να ξύσεις λιγάκι την επιφάνεια. Απέξω φαίνονται σκληροί, µόλις όµως σε γνωρίσουν καλύτερα αποκαλύπτεται ένας πλούτος συναισθηµάτων που δεν περιµένεις να συναντήσεις. Ακούω κόσµο να µιλάει για την Ικαρία. Λένε ότι οι κάτοικοί της ζουν 120 χρόνια. Βασικά πιστεύω ότι είναι πιο σηµαντικό να είσαι χαρούµενος από το να ζήσεις πολύ. Οι Ηπειρώτες είναι οι πιο ευτυχισµένοι άνθρωποι που έχω γνωρίσει.
Πώς βιώνετε τα πανηγύρια;
Σαν φάση µετασχηµατισµού. Από τη φύση µου δεν είµαι πολύ κοινωνικός. Καθόλου, θα έλεγα. Εδώ στην Ελλάδα όµως κάτι συµβαίνει και είµαι συνεχώς µε κόσµο, µε φίλους που θεωρώ οικογένεια. Γι’ αυτό µου αρέσει. Παρότι δεν γεννήθηκα εδώ, στα πανηγύρια νιώθω ότι περιβάλλοµαι από την οικογένειά µου. Νιώθω τους πάντες γύρω µου σαν µια µεγάλη αγκαλιά. Κι όλο αυτό δεν έχει να κάνει µε τη θρησκεία αλλά µε την ανθρωπιά.
Τα ηπειρώτικα πανηγύρια σάς θυµίζουν τα παιδικά σας χρόνια στη δυτική Βιρτζίνια;
Ναι, µου θυµίζουν τη γιορτή του Church Homecoming, τότε που όλοι πήγαιναν στην εκκλησία και έπειτα συγκεντρώνονταν για να µοιραστούν κεράσµατα, να παίξουν µουσική και να χορέψουν. Αυτό δεν συµβαίνει πια όµως, γιατί όλα άλλαξαν λόγω του εκµοντερνισµού και της παγκοσµιοποίησης. Οι άνθρωποι δεν µένουν σταθεροί σε ένα µέρος, µετακινούνται πολύ και οι παλιοί πέθαναν. Στο µέρος όπου µεγάλωσα τώρα βρίσκεται ένα µοντέρνο θέρετρο. Πλέον δεν γνωρίζω τους γείτονές µου. Στην Ηπειρο η οικογένεια ζει στην ίδια γη για πολλές γενιές. Είναι ακόµη ζωντανή η µνήµη. Οι άνθρωποι στην Αµερική την έχασαν στην προσπάθειά τους να κάνουν λεφτά.
Είναι κακό να κάνει κανείς λεφτά; ∆εν πιστεύετε αυτό που λένε ότι συµβάλλουν στην ευτυχία;
Οχι. Πολύ ευχαρίστως θα αντάλλασσα τη ζωή µου στην Αµερική –που όπως είπα και πριν θα το κάνω σύντοµα– µε τη ζωή στην Ηπειρο. Ακόµη και αν ζω φτωχικά τρώγοντας φασόλια κάθε µέρα για το υπόλοιπο της ζωής µου.
Κάποιοι αντέδρασαν όταν έµαθαν ότι ο Βασίλης Μπαρούνης σας πούλησε όλη τη συλλογή ηπειρώτικης µουσικής που κρατούσε µε τον αδερφό του, µε αποτέλεσµα αυτήν τη στιγµή ένα σηµαντικό µέρος των παλιών ηχογραφήσεων να βρίσκεται εκτός Ελλάδας.
Θα έλεγα ότι είναι πολύ περίεργο να υπάρχει αυτήν τη στιγµή σε ένα δωµάτιο κάπου στη Βιρτζίνια η µεγαλύτερη συλλογή δίσκων 78 στροφών. Γι’ αυτό το µόνο σωστό είναι να τους επαναπατρίσω, ώστε να τους αξιοποιήσουν τόσο νεότεροι µελετητές όσο και µουσικοί. Αυτό είναι το πλάνο, γι’ αυτό έρχοµαι να ζήσω εδώ.
Τον Μάρτιο σκοπεύετε να επισκεφτείτε τον τάφο του Αλέξη Ζούµπα στο Ντιτρόιτ. Τι σχεδιάζετε να κάνετε εκεί;
Θα τοποθετήσω µια ταφόπλακα γιατί όλα αυτά τα χρόνια ο τάφος είναι παραµεληµένος. Θέλω να βρεθώ εκεί και να πω µερικά πράγµατα για εκείνον.
INFΟ
Το βιβλίο του Κρίστοφερ Κινγκ «Ηπειρώτικο μοιρολόι» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Δώμα
