Η Αμερικανίδα συγγραφέας Κριστίνα Ντάλτσερ μιλάει με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της «Μη μιλάς» στα ελληνικά.
Η Κριστίνα Ντάλτσερ είναι γλωσσολόγος και ειδικεύεται στη φωνητική και τη φωνολογία, δηλαδή στους ήχους και στα ηχητικά µοτίβα της γλώσσας. Στο πρώτο της βιβλίο µε τίτλο «Μη µιλάς» εµπνέεται από µια τάση που επικράτησε κατά τη βικτοριανή περίοδο και αναβίωσε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1950, σύµφωνα µε την οποία ο φυσικός χώρος των γυναικών είναι το σπίτι και µόνος προορισµός τους να είναι σωστές σύζυγοι και µητέρες. Στο βιβλίο η σύγχρονη κυβέρνηση των ΗΠΑ θέτει ξαφνικά περιορισµό στις λέξεις που δικαιούνται να αρθρώνουν οι γυναίκες. Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά την κατάλληλη στιγµή, σε µια περίοδο κατά την οποία διοργανώνονται (και ακυρώνονται) συνέδρια γονιµότητας που αµφισβητούν το αναφαίρετο δικαίωµα των γυναικών στην αυτοδιάθεση. Με αφορµή την έκδοσή του αναζητήσαµε τη συγγραφέα.
Πόσες λέξεις χρησιµοποιούµε κατά µέσο όρο ηµερησίως;
Σίγουρα διαφέρει από άτοµο σε άτοµο και από γλώσσα σε γλώσσα, αλλά σύµφωνα µε αναφορές που έχω δει χρησιµοποιούµε περίπου 16.000 λέξεις την ηµέρα.
Οι γυναίκες της δυστοπικής Αµερικής που περιγράφετε στο βιβλίο σας αναγκάζονται να µιλούν µόνο µε εκατό. Πώς προκύπτει αυτό;
Το Κίνηµα Αγνότητας που περιγράφω είναι η σύγχρονη εκδοχή της βικτοριανής «κουλτούρας της οικιακής ζωής» (σ.σ.: culture of domesticity) και της έννοιας της «αληθινής γυναίκας», δηλαδή της υπάκουης, ευσεβούς, θηλυκής και παρθένου. Εµπνευσή µου ήταν η κοινωνική εκστρατεία των τελών του 19ου και αρχών του 20ού αιώνα η οποία αποµάκρυνε τις γυναίκες από την αγορά εργασίας προβάλλοντας την πεποίθηση ότι η θέση τους ήταν στο σπίτι, υποταγµένες στον σύζυγο και θεϊκά προορισµένες να παίξουν τον ρόλο της καλής συζύγου και µητέρας. Ακόµη και σήµερα υπάρχουν στις ΗΠΑ και σε άλλα µέρη του κόσµου ακραίες θρησκευτικές οµάδες που υποστηρίζουν τον διαχωρισµό των ρόλων µε βάση το φύλο. Εποµένως δεν χρειάστηκε να ψάξω πολύ.
Θα χαρακτηρίζατε το βιβλίο σας πολιτικό;
Ναι και όχι. ∆εν είχα στο µυαλό µου κάποια συγκεκριµένη ατζέντα όταν το έγραφα και σίγουρα δεν έχω κάποια ατζέντα που χρειάζεται να χαρακτηριστεί κάπως. Εχω όµως, όπως όλοι ίσως, έναν φόβο σχετικά µε την υπέρβαση του ελέγχου. Ισως αυτός να είναι ένας από τους λόγους που υπήρξα στο µεγαλύτερο µέρος της ζωής µου φανατική της δυστοπικής λογοτεχνίας, αρχής γενοµένης µε το «1984» του Οργουελ. Παρότι πάντως το «Μη µιλάς» είναι δυστοπικό µυθιστόρηµα διαθέτει µεγάλη δόση ελπίδας. Με άλλα λόγια, τα πράγµατα δεν είναι τόσο ζοφερά όσο για τον καηµένο Ουίνστον Σµιθ (σ.σ.: ο ήρωας του «1984») αφότου βγαίνει από το ∆ωµάτιο 101 (σ.σ.: αίθουσα βασανιστηρίων).
Το «Μη µιλάς» συνδέεται µε µυθιστορήµατα όπως η «Ιστορία της θεραπαινίδας» και το «The Stepford wives».
Ολη η δυστοπική λογοτεχνία φαίνεται να µοιράζεται ένα κεντρικό θέµα: αυτό µιας οµάδας που ασκεί εξουσία σε µια άλλη. Εποµένως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το «Μη µιλάς» θα συγκριθεί µε άλλα δυστοπικά µυθιστορήµατα και δεν είναι τυχαίο ότι τα δύο βιβλία που αναφέρετε είναι από τα αγαπηµένα µου εδώ και πολλά χρόνια. Σαφώς έπαιξαν ρόλο στη συγγραφή του «Μη µιλάς», είτε συζητάµε για τις περιγραφές του Λέβιν είτε για το ζοφερό σχόλιο της Ατγουντ. Μου αρέσει να σκέφτοµαι το «Μη µιλάς» ως κάτι λιγότερο περίπλοκο στο είδος της κοινωνίας που περιέγραψε ο Λέβιν στο «The Stepford wives». Γιατί να µετατρέψει κανείς τις γυναίκες σε ροµπότ όταν το µόνο που χρειάζεται να κάνει είναι να τους αφαιρέσει τη φωνή;
Πόσο δυνατά ακούγονται οι γυναικείες φωνές στις ΗΠΑ αυτήν τη στιγµή;
Αν µη τι άλλο, οι δεκαετίες µετά τη σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του 1960 και το φεµινιστικό κίνηµα της δεκαετίας του 1970 απέδειξαν πόσο ισχυρότερες έχουν γίνει οι φωνές των γυναικών από το τελευταίο κύµα της «κουλτούρας της οικιακής ζωής» που σηµειώθηκε κατά τη δεκαετία του ’50. Στην πραγµατικότητα φαντάζοµαι ότι οι φωνές των γυναικών ακούγονται πλέον τόσο δυνατά ώστε αυτό από µόνο του µπορεί να είναι αρκετό για να προκαλέσει έναν σχετικό αντίκτυπο. Μετά τις διαδηλώσεις των γυναικών στην Ουάσινγκτον τον Ιανουάριο του 2017 (σ.σ.: σε ένδειξη δυσαρέσκειας προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραµπ, ο οποίος µόλις είχε αναλάβει καθήκοντα) ένα πράγµα σκεφτόµουν διαρκώς: «Υπάρχει άραγε κάπου κάποιος ο οποίος θα έλεγε: “Εύχοµαι να το βούλωναν όλες;”». Το «Μη µιλάς» δεν γράφτηκε επειδή πιστεύω ότι οι γυναίκες αναγκάζονται να σιωπήσουν. Γράφτηκε επειδή θεωρώ ότι σήµερα η φωνή των γυναικών είναι πιο δυνατή από ποτέ.
INF0
Το βιβλίο «Μη μιλάς» της Κριστίνα Ντάλτσερ κυκλοφορεί σε μετάφραση του Δημήτρη Αναστασόπουλου από τις Εκδόσεις Floral Books
