–Οι κρατικές προμήθειες σε αγαθά έργα και υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν το 10-15% του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος (ΑΕΠ) των χωρών της Ευρώπης. Είναι μια ενδιαφέρουσα αγορά, η οποία λόγω του χαρακτήρα της αναδεικνύει ενίοτε σκάνδαλα που συνδέονται με τον χρηματισμό των παραγόντων εκείνων (πολιτικών, υπουργών δημοσίων υπαλλήλων) που επηρεάζουν τις αποφάσεις των φορέων–αγοραστών.
Το όλο σύστημα ντύνεται με μια μοναδική γραφειοκρατία μέσω της οποίας επιδιώκεται η μη ανάπτυξη συστημάτων διαπλοκής. Από το 1993 και μετά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει κανόνες, ικανούς να απαλλάξουν την εξεταζόμενη αγορά από την εν δυνάμει διαφθορά. Με τις αναθεωρήσεις των κοινοτικών Οδηγιών από το 2004 και μετά η Επιτροπή εισάγει πρακτικές που πλησιάζουν εν πολλοίς τους κανόνες που χαρακτηρίζουν τις αγορές προμηθειών ανάμεσα σε επιχειρήσεις. Καθώς ενισχύουν τον ανταγωνισμό και απομακρύνουν τις στείρες γραφειοκρατικές διαδικασίες οι νέοι κανόνες, σε συνδυασμό με τα ηλεκτρονικά συστήματα προμηθειών, εγγυόνται μεγαλύτερη διαφάνεια, καλύτερα προϊόντα και με το δυνατόν χαμηλότερο κόστος. Η όλη διαδικασία εύλογα «στριμώχνει» παράνομους χρηματισμούς.
-Σε μια περίοδο όπου η κατασπατάληση των πόρων των κρατικού προϋπολογισμού της χώρας έπρεπε να είναι στο ναδίρ, διαπιστώνεται ότι μια σειρά από δαπάνες Υπουργείων ή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης την ανεβάζουν στο ζενίθ. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι ο Δήμος των Αθηναίων. Βέβαια, κάποια υπουργεία φαίνεται ότι τον ανταγωνίζονται με διαφόρους τρόπους και ένας από αυτούς είναι οι απευθείας αναθέσεις προμήθειων.
Κρατικές προμήθειες που κινούνται εκτός ανταγωνιστικών διαδικασιών (π.χ. απευθείας αναθέσεις) είναι σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (της 3-2-2004) ακριβότερες κατά 30% από ό,τι θα ήταν, αν υπήρχε κάποια μορφή ανταγωνισμού. Εκ παραδρομής σε παλαιότερες αναλύσεις μας σημειώθηκε το 20%. Αυτής της μορφής οι προμήθειες καλά κρατούν στη χώρα μας κατά την περίοδο μετά το 2019.
-Η υπόθεση της Σοφίας Νικολάου, Γενικής Γραμματέως της Αντεγκληματικής πολιτικής άνοιξε τον Ασκό του Αιόλου στο χώρο των κρατικών προμηθειών και ειδικότερα σε αυτές τις λεγόμενες απευθείας αναθέσεις. Κατά πόσο υπάρχει ζημία ή όχι από αυτήν την μορφή των διαδικασιών το εξετάζει πλέον η Δικαιοσύνη. Η κα Νικολάου αρνείται την ύπαρξη ζημίας αν και σχετική με το θέμα έκθεση του ΣΔΟΕ την ανεβάζει στα 2 εκ. ευρώ.
Να υπενθυμίσουμε η διαφθορά στη χώρα καλά ανθεί. To 2012 είχαμε σπάσει κάθε ρεκόρ καταλαμβάνοντας την 94η θέση σε σύνολο 180 χωρών. Για δέκα χρόνια από τότε παλεύουμε ανάμεσα στην 51η και 67η θέση κατά τη Διεθνή Διαφάνεια.
Επίσης, η θέση μας στην κλίμακα της διαφθοράς, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Διεθνούς Διαφάνειας, στοιχίζει σε όρους απώλειας Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος (ΑΕΠ) περίπου στα 14 δις ευρώ ετησίως, ποσό που χάνεται στο βάραθρο μιας απερίγραπτης γραφειοκρατίας.
Τέλος, αν σκεφθούμε ότι το ύψος της αποπληρωμής των δανείων (τόκοι συν το κεφάλαιο) που έχουμε λάβει ανέρχεται από τα 10-13,6 δις ευρώ ετησίως για τα επόμενα χρόνια, τότε με τα ανωτέρω 14 δις ευρώ θα υπερκαλύπταμε τις συγκεκριμένες υποχρεώσεις μας.
Σύμφωνα με τα υφιστάμενα στοιχεία κρατικές προμήθειες χωρίς ανταγωνιστική διαδικασία (απευθείας αναθέσεις κ.λπ) απορρόφησαν δέκα δισεκατομμύρια ευρώ κατά την περίοδο της πρόσφατης κρίσης. Έχοντας υπόψη την προαναφερθείσα μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 30% του ποσού αυτού δηλαδή 3 δις. ευρώ είναι ένα νέφος μη ευδιάκριτο κατασπατάλησης των πόρων του κράτους…
– Βασικός κανόνας των σύγχρονων μεθόδων των προμηθειών του Δημοσίου είναι η έρευνα της αγοράς και η διαπραγμάτευση. Σε μια απευθείας ανάθεση όταν εκλείπουν οι παραπάνω όροι, τότε ό,τι θα αγοραστεί ενδέχεται να είναι ακατάλληλο. Οι αναθέτουσες αρχές όμως οφείλουν να λαμβάνουν «…τα αναγκαία μέτρα ώστε να διασφαλίζεται η… χρηστή δημοσιονομική διαχείριση των διατιθέμενων προς το σκοπό αυτό πόρων», κατά το Άρθρο 18 του Νόμου 4412/16.
Ο ανταγωνισμός καθαρίζει την αγορά των προμηθειών του Δημοσίου από πολλές αδυναμίες που αναφέρονται είτε στις ακριβές τιμές, είτε στη χαμηλή ποιότητα του προϊόντος είτε στην ακαταλληλότητά του. Όταν απουσιάζει ο ανταγωνισμός και η έρευνα της αγοράς είναι ανεπαρκής, ο κίνδυνος να αγοραστούν προϊόντα με χαρακτηριστικά που δεν είναι συμβατά με τις ανάγκες που καλούνται να καλύψουν είναι ιδιαίτερα υψηλός. Από την άλλη τα ερωτηματικά που αφήνουν οι ακριβές τιμές καλύπτονται συχνά από άλλα ερωτηματικά που αφορούν στο πέπλο του ενδεχόμενου παράνομου πλουτισμού ατόμων που στην ουσία αποφασίζουν κατά το δοκούν για τον τυχερό προμηθευτή.
Υπάρχουν πολλές σύγχρονες μέθοδοι διοίκησης των κρατικών προμηθειών που δεν εφαρμόζονται σε μεγάλη έκταση στη χώρα. Έως την εκτεταμένη εφαρμογή τους η απώλεια πόρων του κρατικού προϋπολογισμού θα συνεχίσει και οι υπόνοιες για παράνομο πλουτισμό των πρωταγωνιστών ξεπερασμένων διαδικασιών ανάθεσης των συμβάσεων του Δημοσίου θα βρίσκεται πάντοτε στο μάτι του κυκλώνα.
*Ο Δημήτρης Μάρδας είναι υποψήφιος βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης με τον ΣΥΡΙΖΑ/ΠΣ Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ και π. Αν. Υπουργός Οικονομικών και Υφ/φού Εξωτερικών
