Από τον «Σασμό» στον αμερικανικό Νότο της εξαθλίωσης και των τροχόσπιτων στα τέλη του 20ού αιώνα.
Στα τέλη του 20ού αιώνα η κατάρρευση του αµερικανικού ονείρου και η τραγωδία της καπιταλιστικής ουτοπίας εµπνέουν τον Τρέισι Λετς να γράψει το έργο «Killer Joe». Ο αµερικανικός Νότος της εξαθλίωσης –εκεί όπου οι άνθρωποι αποκαλούνται trailer trash (σκουπίδια των τροχόσπιτων)–, η χαµένη ευτυχία των Ηνωµένων Πολιτειών, η επιβίωση σε ένα άγριο και βίαιο περιβάλλον. Αυτό το έργο επέλεξε ο Γιάννης Στάνκογλου για την πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα στο θέατρο Εµπορικόν και ο πρωταγωνιστής Κώστας Νικούλι µιλάει για τα θέµατα που φωτίζει το έργο, για τον δρόµο που άνοιξε η κίνηση του #ΜεΤοο στο θέατρο, αλλά και για την επιτυχηµένη τηλεοπτική σειρά «Σασµός».
Το «Killer Joe» καθρεφτίζει µια αθέατη πλευρά της Αµερικής και βάζει στο κάδρο ανθρώπους που έχουν τεθεί στο περιθώριο.
Πρόκειται για µια απαίδευτη κοινωνία που επιβιώνει χωρίς καµία ελπίδα και προσδοκία. Οι ήρωες ζουν σε τροχόσπιτα και έχουν εγκλωβίσει τους εαυτούς τους σε µια σκοτεινή πραγµατικότητα. Ολοι κυνηγούν το «λαχείο», τη µία πιθανότητα στο εκατοµµύριο για να διαφύγουν από αυτήν τη συνθήκη. Οι ήρωες κινούνται διαρκώς επιπόλαια και µε άγνοια των επιπτώσεων στις οποίες τους οδηγούν οι πράξεις τους. Το κείµενο είναι ένα βαθύ και εσωτερικό σχόλιο για τις ανθρώπινες σχέσεις, την οικογένεια, αλλά και τη βία που γεννιέται στο εσωτερικό της.
Με ποιον τρόπο αναδεικνύονται θέµατα όπως η ενδοοικογενειακή βία και οι σχέσεις εξουσίας;
Το έργο ψηλαφίζει αυτές τις θεµατικές είτε άµεσα είτε έµµεσα. Οι άνθρωποι µετατρέπονται σε άψυχα υλικά και πέφτουν θύµατα βίαιης µεταχείρισης. Η πορεία του δικού µου χαρακτήρα σχετίζεται µε το χαµένο όνειρο και το κυνήγι χρηµάτων µε κάθε κόστος προκειµένου να υπάρξει διαφυγή από αυτήν τη ζωή. Αργότερα έρχονται η µαταίωση, η απογοήτευση και η αδυναµία ανάληψης ευθύνης. Εκεί που διατηρούµε την ψευδαίσθηση ότι καθορίζουµε τα πράγµατα, στην πορεία διαπιστώνουµε ότι η πραγµατικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη και µας υπερβαίνει. Νιώθουµε ότι έχουµε τον έλεγχο, αλλά τελικά δεν γνωρίζουµε καν τι σηµαίνει αυτό για µας και τους γύρω µας. Μέσα από την παράσταση θέλουµε να µιλήσουµε για τη βία στους κοντινούς µας κύκλους και για την ένταση µες στην οικογένεια. Εµείς λέµε ακριβώς αυτό. Οτι µπορεί να µιλάµε για το Τέξας, αλλά κάτι τέτοιο είναι πιθανό να συµβαίνει και πίσω από τη διπλανή µας πόρτα. Κοµµάτι της επίλυσης οποιουδήποτε προβλήµατος είναι η γνώση.
Το κοινωνικό πλαίσιο είναι τελικά αυτό που εγκλωβίζει τους ήρωες σε αδιέξοδο;
Το έργο εστιάζει πιο βαθιά στις εσωτερικές σχέσεις και τις εντάσεις της οικογένειας, στην καταπίεση ανάµεσα στα µέλη της, την απώλεια της συνειδητοποίησης ότι συµβαίνει αυτό. Ωστόσο, αντιλαµβανόµαστε και το υπάρχον πλαίσιο και το κοινωνικό περιβάλλον µες στο οποίο κινούνται οι χαρακτήρες. Αυτοί οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη για µια βάση, προσπαθούν να αποκτήσουν έστω την ψευδαίσθηση ότι ζουν σε ένα σπίτι ενώ έχουν βρεθεί εντελώς µετέωροι.
Συναντάµε στην παράσταση στοιχεία γουέστερν βγαλµένα από την κινηµατογραφική παράδοση των αδερφών Κοέν και του Κουέντιν Ταραντίνο;
Προφανώς. Οι βίαιες καταστάσεις µας χτυπούν κατακούτελα κατά τη διάρκεια της παράστασης, αναγνωρίζουµε όµως µέσα σε αυτές και στοιχεία κωµωδίας. Από το γέλιο γίνεται στροφή σε πιο σκοτεινές καταστάσεις. Το κείµενο φωτίζει ιδανικά αυτές τις τραγικές στιγµές. Οι ήρωες προσπαθούν διαρκώς να δικαιολογήσουν τις συµπεριφορές τους, να βάλουν όλη τους την ενέργεια στο να υποστηρίξουν τις πράξεις τους. ∆εν λειτουργούν σύµφωνα µε τις συµβάσεις και την κοινωνική ηθική. Για παράδειγµα, ο χαρακτήρας που υποδύοµαι προσπαθεί να σκοτώσει τη µητέρα του γιατί έχει ασφάλεια ζωής 50.000 δολάρια.
Ποια είναι η γνώµη σας για τις καταγγελίες που είδαν το φως της δηµοσιότητας στον χώρο του θεάτρου;
Θεωρώ ότι αποτελεί θετικό βήµα το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι αποφάσισαν να βγουν µπροστά και να µιλήσουν. Είναι µια πράξη που απαιτεί τροµερή δύναµη και θάρρος. Νοµίζω ότι βαδίζουµε προς κάτι διαφορετικό και έχει γίνει η αρχή για µια πιο φωτεινή συνθήκη, για να σπάσει η προηγούµενη τοξικότητα. ∆ιανύουµε ακόµη µια µεταβατική περίοδο, η ζυγαριά όµως γέρνει προς το θετικό. Οι νέοι ίσως είναι πιο συνειδητοποιηµένοι απέναντι σε αυτά τα ζητήµατα, ωστόσο είναι σηµαντικό όλο αυτό να επηρεάσει και τους µεγαλύτερους ανθρώπους στον χώρο του θεάτρου.
Εχετε δεχτεί στο παρελθόν σχόλια για την αλβανική σας καταγωγή. Πιστεύετε ότι ρατσιστικές αντιλήψεις επιβιώνουν και σήµερα;
Ο ρατσισµός δύσκολα εξατµίζεται. Εκεί που νοµίζουµε ότι έχουν αλλάξει τα πράγµατα, συνειδητοποιούµε ότι συντηρούνται ακόµη τέτοιες νοοτροπίες και απόψεις. Από την πλευρά µου θεωρώ ότι δεν είναι πρόβληµα η διαφορετικότητα. Ελπίζω να φτάσουµε σε ένα σηµείο που δεν θα υπάρχουν πια ετικέτες και θα µπορούµε να επικοινωνούµε πιο ουσιαστικά, µε τρόπους που δεν χωράνε µέσα σε λέξεις.
Ποιο είναι το σχόλιό σας για την αποχώρηση του Αρη Σερβετάλη από τον «Ρινόκερο» και τη συζήτηση που ακολούθησε;
Πιστεύω ότι είναι δικαίωµα του καθενός να εµβολιαστεί ή να µην εµβολιαστεί. Ο Αρης Σερβετάλης είχε ξεκαθαρίσει από την αρχή την άποψή του γι’ αυτό το ζήτηµα. Από κει και πέρα είναι ένα θέµα που αφορά την παραγωγή. Η συζήτηση που ακολούθησε αποδεικνύει ότι επιλέγουµε να βάζουµε ταµπέλες. Είναι αλήθεια ότι ένα κοµµάτι της κοινωνίας αυτήν τη στιγµή δεν µπορεί να παρακολουθήσει µια θεατρική παράσταση. Αυτό είναι µια προβληµατική συνθήκη.
Η βεντέτα του «Σασμού»
Αρκετές τηλεοπτικές σειρές μυθοπλασίας έχουν κερδίσει φέτος την προσοχή του κοινού. Μια από αυτές είναι και ο «Σασμός» στην οποία πρωταγωνιστείς.
Πλέον γυρίζονται αρκετές τηλεοπτικές σειρές με αξιόλογο περιεχόμενο. Οι περισσότερες δουλειές κινούνται σε ένα επίπεδο πάνω από το μέτριο και έτσι κινητοποιούν και άλλους ανθρώπους στο κομμάτι της παραγωγής. Πιο παλιά μπορεί να σνομπάραμε την τηλεόραση, πλέον όμως αντιλαμβανόμαστε ότι ο κόσμος επιζητά κάτι παραπάνω από τον μέσο όρο. Η ψυχαγωγία πλέον προβληματίζει και εκπαιδεύει τον θεατή, δεν του κρατάει απλώς παρέα.
Ο «Σασμός» φωτίζει την ιστορία μιας σύγχρονης βεντέτας στα ορεινά χωριά του Ρεθύμνου.
Η ιστορία αποτελεί μια πρόκληση γιατί αναφέρεται σε απομακρυσμένα χωριά της Κρήτης και καθρεφτίζει ανθρώπινες σχέσεις που δύσκολα θα πίστευε κανείς ότι επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Πρόκειται για ένα θέμα που αξίζει να μελετηθεί και να αναλυθεί περισσότερο γιατί βρίσκεται πολύ κοντά μας.
Εχει αξία η σύγκρουση με πατριαρχικές αντιλήψεις μέσα από τη μυθοπλασία;
Εντέλει πιστεύω ότι εκεί αποσκοπούν όλα. Πρέπει να σπάσουμε την ταμπέλα που έχουμε ορίσει εμείς για τον κόσμο γύρω μας και μας δεσμεύει δυσκολεύοντάς μας να προχωρήσουμε. Τα πράγματα μπορούν να ανθήσουν μόνο με αγάπη και έτσι να γίνουν άξια να βιωθούν μέσα μας.
INF0
«Killer Joe» του Τρέισι Λετς σε σκηνοθεσία Γιάννη Στάνκογλου. Ερμηνεύουν: Γιάννης Στάνκογλου, Κώστας Νικούλι, Κωνσταντίνος Σειραδάκης κ.ά. Θέατρο Εμπορικόν (Σαρρή 11, Ψυρρή)
