Αγανάκτηση, πικρία και εθνικισμός: το μείγμα του βαλκανικού δράματος, που έχει ξαναπαιχτεί πολλάκις στο παρελθόν, επαναλήφθηκε στις δημοτικές εκλογές του βόρειου Κοσόβου την Κυριακή 23 Απριλίου. Οι Σέρβοι αποφάσισαν να απέχουν από την εκλογική διαδικασία σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την καθυστέρηση της εφαρμογής των όρων της συμφωνίας ομαλοποίησης των σχέσεων μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου. Ευρωπαϊκή Ενωση και ΗΠΑ τηρούν αιδήμονα στάση, παρά το γεγονός ότι έχουν εμπλακεί στα πολιτικά πράγματα των δύο αντιπάλων πολύ ενεργά, ενώ ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς φαίνεται να έχει ενδοιασμούς σχετικά με την ομαλοποίηση των σχέσεων με το Κόσοβο, αφού το πολιτικό κόστος μιας ενδεχόμενης (de facto ή de jure) αναγνώρισης –όπως είναι εύκολα κατανοητό– θα είναι τεράστιο.
Εδώ είναι Βαλκάνια
Στο βόρειο Κόσοβο η πλειονότητα των κατοίκων είναι σερβικής καταγωγής. Το κύριο κόμμα των Σέρβων στο Κοσσυφοπέδιο, η Σερβική Λίστα (Srpska Lista), αποφάσισε να μποϊκοτάρει τις εκλογές με διάφορες προφάσεις που απέκρυπταν την κύρια αιτία. Το Κόσοβο όντως ήταν πλημμελώς προετοιμασμένο γι’ αυτές τις εκλογές, αφού οι πολίτες κλήθηκαν να δώσουν την ψήφο τους σε πρόχειρα εκλογικά κέντρα μέσα σε… εμπορευματοκιβώτια (κοντέινερ). Στους τέσσερις δήμους – Βόρεια Μιτρόβιτσα, Λεποσάβιτς, Ζβετσάν και Ζούμπιν Ποτόκ– η προσέλευση ήταν εντυπωσιακά χαμηλή: από περίπου 45.000 πολίτες που είχαν δικαίωμα ψήφου, μόλις 1.567 πήγαν να ψηφίσουν, ήτοι το 3,47%. Παρά την τόσο χαμηλή προσέλευση, η κεντρική εκλογική επιτροπή ανακοίνωσε ότι τους δήμους της Βόρειας Μιτρόβιτσα και του Λεποσάβιτς τους κέρδισε το κυβερνών κόμμα Κίνημα Αυτοπροσδιορισμού (Lëvizja Vetëvendosje) του πρωθυπουργού Αλμπιν Κούρτι, ενώ τους δήμους Ζβετσάν και Ζούμπιν Ποτόκ τους κέρδισε το Δημοκρατικό Κόμμα Κοσόβου.
Στις προηγούμενες εκλογές η Σερβική Λίστα κέρδισε την πλειονότητα των ψήφων και στους τέσσερις δήμους. Ο αντιπρόεδρος του εν λόγω κόμματος Μίλαν Ραντόιτσιτς, σύμφωνα με βαλκανικά ΜΜΕ, προειδοποίησε ότι οι Σέρβοι στο Κοσσυφοπέδιο δεν θα επιτρέψουν ποτέ οι σερβοκρατούμενες δημοτικές κοινότητες του βορρά να διοικηθούν από εκείνους που «κέρδισαν 1-2% των ψήφων». Ωστόσο ο υπουργός Εσωτερικών του Κοσόβου Τζελάλ Σβέκλα ισχυρίστηκε ότι οι νέοι δήμαρχοι του βορρά δεν θα έχουν κανένα πρόβλημα στο έργο τους.
Υπαναχωρήσεις
Ο πραγματικός λόγος που οι Σέρβοι απείχαν από τις εκλογές ήταν για να διαμαρτυρηθούν για την κωλυσιεργία που επιδεικνύει το Κόσοβο σε ένα συγκεκριμένο όρο της συμφωνίας με τη Σερβία σχετικά με την ομαλοποίηση των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών. Στη συμφωνία της Οχρίδας (ονομάστηκε από την πόλη της Βόρειας Μακεδονία, στην οποία συνήφθη στις 18 Μαρτίου) προβλέπεται η δημιουργία της λεγόμενης Ενωσης Σερβικών Δήμων στο Κόσοβο, η οποία υποτίθεται ότι θα είναι οιονεί αυτοδιοικητικό σώμα, ενώ θα απολαμβάνει σχετική αυτονομία. Παράλληλα, προβλέπεται να έχει ελευθερία επιλογής για πολιτικές ανάπτυξης και παιδείας των σερβικών πληθυσμών, αλλά θα υπάγεται και θα λογοδοτεί στην κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου.
Το αποτέλεσμα στους σερβοκρατούμενους δήμους του βόρειου Κοσόβου, όπου κέρδισαν Κοσοβάροι και όχι Σέρβοι πολιτικοί, ευνοεί την κυβέρνηση καθώς θα μπορεί πλέον να ισχυριστεί ότι δεν θέλουν όλοι οι σερβοκρατούμενοι δήμοι τη δημιουργία της Ενωσης. Από την πλευρά του ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς έχει προειδοποιήσει ότι η κυβέρνηση στην Πρίστινα «δεν έχει καταλάβει σωστά το μήνυμα των Σέρβων της περιοχής»…
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στα δυτικά Βαλκάνια Γκάμπριελ Εσκομπάρ πίεσε τον περασμένο Ιανουάριο την κυβέρνηση του Αλμπιν Κούρτι σχετικά με τη δημιουργία της Ενωσης Σερβικών Δήμων, ενώ συνομίλησε και με τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς σχετικά με τη γαλλογερμανική πρόταση που οδήγησε στη μετέπειτα συμφωνία για ομαλοποίηση των σχέσεων. Ο Εσκομπάρ επισήμανε τότε ότι οι δύο συζητήσεις δεν ήταν «εντελώς συνδεδεμένες» μεταξύ τους.
Ομαλοποίηση μετ’ εμποδίων
Η ένταση στο Κόσοβο έρχεται στον απόηχο της συμφωνίας ομαλοποίησης των σχέσεων των δύο χωρών στα μέσα Μαρτίου υπό την αιγίδα της ΕΕ και τη στήριξη των ΗΠΑ. Μάλιστα στις 19 Απριλίου οι δύο χώρες συμφώνησαν στη δημιουργία κοινής επιτροπής που θα επιβλέπει την εφαρμογή των όρων της συμφωνίας. Ομως η παλινδρόμηση του Βούτσιτς σε ορισμένα σημεία (όπως για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τα αγνοούμενα πρόσωπα) σκορπά αμφιβολίες στα εμπλεκόμενα μέρη σχετικά με τον βαθμό δέσμευσης του Σέρβου προέδρου. Αλλωστε σε πρόσφατη πρόκληση των κομμάτων της αντιπολίτευσης ο Βούτσιτς δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να κάνει ακόμη και δημοψήφισμα για να επιβεβαιώσει ότι έχει τη στήριξη του σερβικού λαού στο να προχωρήσει με τη συμφωνία.
Η ΕΕ έχει κάνει τα στραβά μάτια στα καμώματα του Σέρβου προέδρου όσον αφορά τα ήξεις αφήξεις στους όρους της συμφωνίας, τους οποίους μπορεί να επιλέξει να εφαρμόσει αποσπασματικά για να αποφύγει μια εθνικιστική αντίδραση εντός της χώρας του. Δυτικοί αναλυτές, ωστόσο, επισημαίνουν ότι οι Βρυξέλλες έχουν αναλάβει μια διπλή υποχρέωση: από τη μία πλευρά να εξασφαλίσουν ότι η κοινή επιτροπή Κοσόβου – Σερβίας, που ούτως ή άλλως δημιουργήθηκε έπειτα από πρότασή τους και υπό την άτυπη αλλά ουσιαστική αιγίδα τους, να συνεδριάζει στις προβλεπόμενες προθεσμίες που θέτει το κείμενο. Από την άλλη, οι Βρυξέλλες οφείλουν να υπενθυμίζουν τη δεσμευτική φύση του κειμένου ώστε να μην υπάρξει επιλεκτική εφαρμογή κι ως εκ τούτου ουσιαστική καταπάτηση των όρων της συμφωνίας.
