Κόρη του Τσε Γκεβάρα στο Documento: «Μετά από 55 χρόνια η απουσία του έχει αρχίσει να μεγαλώνει ξανά»
Η Αλέιδα Γκεβάρα, κόρη του θρυλικού επαναστάτη Τσε Γκεβάρα, βρέθηκε στην Αθήνα για να συμμετάσχει στις εκδηλώσεις του Studio New Star Art Cinema για τα 55 χρόνια από τη δολοφονία του Τσε στη Βολιβία. Η Α. Γκεβάρα, 62 ετών πλέον, γιατρός στο επάγγελμα και μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας, παραχώρησε συνέντευξη στο documentonews.gr όπου μίλησε για τις αμυδρές μνήμες που έχει από τον πατέρα της, τα παιδικά της χρόνια στη Κούβα, το «ιατρικό θαύμα» του απομονωμένου νησιού και τέλος την επιστροφή της πυρηνικής απειλής.
Ερ.: 55 χρόνια πέρασαν από τον θάνατο του Τσε. Πώς νιώθετε μετά από τόσα χρόνια;
Απ.: Παράξενα. Παρόλο που έχουν περάσει τόσα χρόνια συνεχίζει να πονάει η απουσία του. Ήμουνα πολύ μικρή και ο πατέρας μου δούλευε και 18 ώρες σε καθημερινή βάση. Άρα είχε πολύ λίγο χρόνο να κάθεται μαζί μας. Την περίοδο που κατοικούσε στην Κούβα έκανε το γύρο του κόσμου δύο φορές για να στέλνει το μήνυμα της επανάστασης σε όλο τον πλανήτη. Εντούτοις, ήταν πολύ σύντομος ο χρόνος που ήτανε μαζί μας. Βέβαια, υπήρχαν πράγματα πολύ ενδιαφέροντα. Εγώ ήμουν η μεγαλύτερη κόρη αυτού του ανθρώπου. Έλεγα ότι θα κάνω παρέα στη μητέρα μου τις νύχτες, πηγαίνοντας να κοιμηθώ μαζί της και όταν ο μπαμπάς μου ερχόταν με έπαιρνε αγκαλιά και με πήγαινε στο κρεβάτι μου. Εκεί με αγκάλιαζε πολύ, με φιλούσε.
Εκείνος ήταν ο δημιουργός του θεσμού της εθελοντικής εργασίας στη Κούβα και είχε ένα χαρακτηριστικό πολύ σημαντικό. Τίποτε ποτέ δεν έλεγε και τίποτα δε ζητούσε εάν ο ίδιος δεν το έκανε. Οπότε έδινε το δικό του παράδειγμα, δίνοντας το παρών στις μέρες της εθελοντικής εργασίας. Έτσι τα σαββατοκύριακα με έπαιρνε μαζί του. Με ξυπνούσε στις 5 το πρωί για να με πάει στον κάμπο που έκοβαν ζαχαροκάλαμο. Τα λίγα που θυμάμαι είναι να κάθομαι πάνω στα ζαχαροκάλαμα και να τρώω ένα από αυτά. Καθόμουν ήσυχη. Μάλλον αυτός μου διηγούνταν κάτι, αν και δε θυμάμαι καλά τί μου έλεγε. Πάντως για να καταφέρει να κάνει ένα κοριτσάκι 3-4 ετών να κάτσει ήσυχη σε μια στοίβα ζαχαροκάλαμα κάτι ωραίο πρέπει να μου έλεγε… Οπότε οι αναμνήσεις μου από τον πατέρα μου είναι λίγες. Στην ουσία, όμως, θα επιθυμούσα να είχα μεγαλύτερη επαφή μαζί του αλλά αυτός ήταν ο πατέρας που είχα και έμαθα να τον αγαπάω όπως ήταν. Έμαθα να τον θαυμάζω και να προσπαθώ πολύ να είναι και αυτός περήφανος για μένα εάν ζούσε. Βέβαια, μετά από 55 χρόνια, η απουσία του έχει αρχίσει να μεγαλώνει ξανά, ωστόσο είναι ο πατέρας μου.
Ταυτόχρονα σε κάνει να βλέπεις τα πράγματα με μεγαλύτερη προσοχή. Μερικές φορές είναι σαν κάτι να περνάει πολύ γρήγορα από δίπλα σου. Ενώ γνωρίζεις ότι κάτι πέρασε, γνωρίζεις επίσης ότι κάτι άφησε. Εξαρτάται, λοιπόν, από σένα τον ίδιο να μεγαλώσει ή να πεθάνει αυτό που έμεινε πίσω. Εμείς προσπαθήσαμε να μεγαλώσουμε αυτές τις λίγες τις αναμνήσεις και να μην τις αφήσουμε να πεθάνουν.
Ερ.: Μεγαλώνοντας στην Κούβα νιώσατε να υπάρχει κάποια διαφορετική συμπεριφορά από τον κόσμο προς εσάς, ακριβώς επειδή ήσασταν η κόρη του Τσε;
Απ.: Τον λαό της Κούβας θα μπορούσαμε να τον μοιράσουμε σε τρεις μεγάλες ομάδες. Μία ομάδα έλεγε η «καημένη» που έχασε τον πατέρα της και πρέπει να την προστατέψουμε, δίνοντας της τα πάντα ώστε να μην νιώσει την απουσία του. Άλλοι έλεγαν εφόσον δεν υπάρχει ο πατέρας θα πρέπει να είμαστε πιο σκληροί μαζί τους για να μην διαβρωθούν. Η τελευταία ομάδα έλεγε είναι παιδιά της Κούβας και πρέπει να τους αντιμετωπίσουμε ως έχει. Βέβαια, εμείς (σ.σ.: τα παιδιά του Τσε) έχουμε ένα μεγάλο προνόμιο. Έχουμε μία φοβερή μητέρα, η οποία ήταν σαν φρούριο. Δεν άφηνε ούτε τη μία ομάδα, ούτε την άλλη να μας επηρεάσει. Μας έμαθε ό,τι είμαστε παιδιά της Κούβας, άρα και οι άλλοι θα έπρεπε να μας αντιμετωπίζουν σαν ένα οποιοδήποτε παιδί, με καμία διαφορά. Χάριν της μητέρας μου εμείς διαπαιδαγωγηθήκαμε σαν οποιοδήποτε άλλο παιδί εκείνη την εποχή. Είχαμε ευτυχισμένα παιδικά χρόνια, με πάρα πολλές ελλείψεις. Διότι και ο λαός είχε όλες αυτές τις ελλείψεις. Παραδείγματος χάριν, τα εσώρουχα των αγοριών της οικογένειας ήταν φτιαγμένα από τα παλιά ρούχα της μητέρας μου που τα έραβε ξανά. Για εμάς αυτό ήταν φυσιολογικό, δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Γι’ αυτό νομίζω ότι είχαμε ένα μεγάλο προνόμιο που εκτός από τη μητέρας μας, είχαμε την αγάπη του κουβανικού λαού χωρίς να κάνουμε τίποτε για να το αξίζουμε. Ήδη μας αγαπούσαν. Βέβαια πρέπει να ανταποκριθείς σε αυτό. Οπότε πρέπει να είσαι αξιοπρεπής κόρη του λαού με το οποίο ζεις.
Ερ.: 55 χρόνια μετά, το σχέδιο του Τσε να δημιουργήσει στα βουνά των Άνδεων το μεγαλύτερο ανταρτικό στρατόπεδο στον κόσμο απέτυχε. Όμως δεκαετίες μετά η λατινοαμερικανική αριστερά έχει βρεθεί ή βρίσκεται στην εξουσία μέσω των εκλογών. Μπορούμε να πούμε ότι το όραμα του Τσε επιβιώνει;
Απ.: Νομίζω πως το παράδειγμα του Τσε είναι από τα πιο ζωντανά που υπάρχουν στη Λ. Αμερική. Δούλεψα πολλά χρόνια με το κίνημα «χωρίς γη» της Βραζιλίας. Έφτασα, μάλιστα, σε ορεινά χωριά που δεν έχει φτάσει ο ηλεκτρισμός. Υπήρχε εκεί μια καινούργια κοινότητα του κινήματος «χωρίς γη», η οποία ονομάζεται «Τσε Γκεβάρα». Ρώτησα, λοιπόν, γιατί την ονομάσατε «Τσε Γκεβάρα»; Απάντησε ένας, χωρίς να ξέρει ποια είμαι εγώ, λέγοντας θυμωμένα «Εννοείται πρέπει να λέγεται Τσε Γκεβάρα! Γιατί θα παλέψουμε μέχρι τη τελική νίκη (Hasta la Victoria Siempre)!». Λέω καλά καλά, δεν είπα τίποτα! Όλο αυτό στη μέση του πουθενά… Αυτό το έζησα σε πολλά μέρη, όπως τον Λίβανο. Εκεί χρειάστηκε να περπατάω στους δρόμους ενός χωριού γιατί είχε μαζευτεί ο κόσμος να με δει.
Ερ.: Μετά από τόσες δεκαετίες που βρίσκεται η κουβανική επανάσταση; Έχουν γίνει όντως πισωγυρίσματα, όπως συζητιέται εδώ στην Ευρώπη;
Η Κούβα είναι μια σοσιαλιστική χώρα. Στο σύνταγμα και στην πεποίθηση. Είναι μια απόφαση της πλειοψηφίας του λαού. Ο σοσιαλισμός είναι ένα κοινωνικό σύστημα που πάντα δέχεται ισχυρές πιέσεις. Όλα τα χρόνια που υπάρχουμε ως σοσιαλιστές, νιώθαμε διαρκώς τη πίεση των ιμπεριαλιστών. Στη Κούβα έχουμε ακόμη τον αποκλεισμό που είναι εγκληματικός από τις ΗΠΑ. Αυτό είναι πολύ δύσκολο, για μια χώρα που ανήκει στον Τρίτο Κόσμο, να μπορέσει να αναπτυχθεί δεχόμενη αυτή τη πίεση. Για παράδειγμα η κυβέρνηση των ΗΠΑ απαγορεύει στη Κούβα να χρησιμοποιεί το δολάριο. Εμείς εάν πάμε σε μια ευρωπαϊκή τράπεζα, ζητώντας να μετατρέψουμε τα δολάρια σε ευρώ και η κυβέρνηση των ΗΠΑ το μάθει, τότε θα επιβάλλει ένα πρόστιμο πολλών εκατομμυρίων σε αυτή. Εφόσον το δολάριο είναι το κυρίαρχο νόμισμα στη διεθνή αγορά, τί μπορείς να κάνεις; Είναι πολύ περίπλοκη η κατάσταση. Οι νόμοι του αποκλεισμού προβλέπουν πως εάν ένα καράβι δέσει στην Κούβα, δε μπορεί να πιάσει αμερικανικό λιμάνι για τους επόμενους έξι μήνες. Επίσης, εάν θέλουμε να εισάγουμε π.χ. γάλα σε σκόνη από τη Νέα Ζηλανδία πόσο πρέπει να το πληρώσουμε; Δεν είναι μόνο το ταξίδι που είναι μακρινό, πρέπει να πληρώσουμε επιπλέον αποζημίωση για όσους μήνες αυτό το καράβι δε μπορεί να δέσει σε αμερικανικό λιμάνι. Μία χώρα που ανήκει στον Τρίτο Κόσμο, πώς ακριβώς μπορεί να το κάνει; Μερικές φορές πρέπει να κάνουμε θαύματα για να αποκτήσουμε κάποια πράγματα. Αν δεν είχαμε τον αποκλεισμό, θα υπήρχε μια άμεση άνθιση της κουβανικής οικονομίας. Γιατί χάνονται δισεκατομμύρια δολάρια εξαιτίας του αποκλεισμού. Επιπροσθέτως πρέπει να ανταλλάξουμε το δολάριο για να πάρουμε ορισμένα αγαθά. Δεν είναι μόνο το νόμισμα αλλά και πως το αποκτάς ώστε να πληρώσεις γι’ αυτά που θέλεις, όπως τα τρόφιμα, τα φάρμακα, τα εργαλεία εργασίας, η τεχνολογία, τα πάντα. Αυτός είναι ο αποκλεισμός, όμως το μόνο που δεν μπόρεσε να σβήσει είναι τη μόρφωση των Κουβανών. Η μόρφωση αυτή μας βοήθησε να κάνουμε τα εμβόλια, τα οποία είναι μοναδικά στον κόσμο. Ακόμα έχουμε αναπτύξει ένα σύστημα Υγείας μοναδικό στον κόσμο και επιστήμονες πρώτης κατηγορίας. Έτσι καταφέραμε να μαζέψουμε κεφάλαια και να αναπτύξουμε ορισμένους τομείς της οικονομίας. Μάλιστα, πρόσφατα, δωρίσαμε μισό εκατομμύρια εμβόλια στο Λάος που το είχε ανάγκη. Θα μπορούσαμε να βρούμε πολύ κεφάλαιο με αυτά που κάνουμε, αλλά δεν μας αφήνουνε. Γιατί υπάρχει πολύς κόσμος που χρειάζεται τα εμβόλια μας όπως αυτό που είναι εναντίον του καρκίνου του πνεύμονα, αλλά δεν τους αφήνουν να μας πληρώσουν.
Ερ.: Πότε και πώς ξεκίνησε το «ιατρικό θαύμα» της Κούβας; Πώς μια απομονωμένη χώρα έφτασε να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο κατά τη διάρκεια της πανδημίας;
Απ.: Από τη πρώτη στιγμή ο Φιντέλ Κάστρο είπε ότι η Κούβα πρέπει να είναι μια χώρα επιστημόνων. Ο μόνος πλούτος που μας άφησαν οι Ισπανοί, αν και δεν το ήξεραν, ήταν το νικέλιο. Μετά ήρθαν οι Αμερικανοί και το εκμεταλλεύτηκαν. Όμως μετά την επανάσταση ο Φιντέλ ήθελε να αναπτύξει την κουλτούρα του λαού. Καταρχάς η παιδεία έγινε εντελώς δωρεάν για όλους τους Κουβανούς. Καθένας μπορεί να σπουδάσει οποιαδήποτε ειδικότητα, οποιαδήποτε στιγμή χωρίς κάποια χρηματική επιβάρυνση. Το μόνο που του ζητάνε είναι να έχει το απαραίτητο πνευματικό επίπεδο. Αν θέλεις να σπουδάσεις, θα σπουδάσεις. Είναι ένα σύστημα που μπορεί να προγραμματιστεί. Εγώ ας πούμε σαν χώρα δε χρειάζομαι 1000 δικηγόρους, μόνο 500. Γιατί ο φοιτητής που σπουδάζει νομικά θα πρέπει μετά να βρει δουλειά, άρα απαιτείται ένα ορισμένο ακαδημαϊκό επίπεδο για κάθε ειδικότητα, αναλόγως πάντοτε το πόσο θέλουμε να αναπτύξουμε έναν τομέα. Έχοντας αυτή τη δυνατότητα, ο κουβανικός λαός έχει πολλές πνευματικές δυνατότητες.
Ο Φιντέλ από τη πρώτη στιγμή σκέφτηκε την υγεία του λαού. Το ερώτημα ήταν το πώς ένας λαός μπορεί να γίνει πιο παραγωγικός. Η απάντηση εξαρτάται από την υγεία του, σωματική και πνευματική. Να είναι χαρούμενος, να μπορεί να δουλεύει. Η υγεία του ανθρώπου δεν περιορίζεται από έναν πυρετό. Πρέπει να δεις το ζήτημα της υγείας ολιστικά και υπό το πρίσμα του κοινωνικού πλέγματος. Κατά συνέπεια έπρεπε να εργαστούμε στην ανάπτυξη της ιατρικής, της φαρμακευτικής, τη βελτίωση της διατροφής, στην εξασφάλιση της κατοικίας και στην εξύψωση της κοινωνίας. Λίγο λίγο προχωρούσαμε προς αυτή τη κατεύθυνση. Τα τελευταία κατορθώματα μας είναι να εγκρίνουμε ένα πολύ σύγχρονο οικογενειακό κώδικα (σ.σ.: αναφορά στο πρόσφατο δημοψήφισμα που διευρύνει σημαντικά τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+), ο οποίος ενσωματώνει τους πάντες, με σεβασμό σε όλους τους ανθρώπους, σε όλα τα άτομα αλλά με πολύ μεγάλη προσοχή στα παιδιά.
Τα παιδιά στη Κούβα είναι ιερά. Δεν υπάρχει τίποτα πιο ιερό στη Κούβα από ένα παιδί, γιατί είναι το μέλλον της χώρας. Άμα έχεις ένα υγιές παιδί, θα έχεις τον έφηβο, θα έχεις και τον ενήλικα υγιή. Όλο αυτό διευκόλυνε να έχουμε άντρες και γυναίκες να δουλεύουν πάνω στην επιστήμη. Εδώ και πολλά χρόνια κάνουμε εμβόλια. Ένα από τα εμβόλια που είχε τη μεγαλύτερη επιτυχία ήταν αυτό κατά της Μηνιγγίτιδας Β. Κατά τη περίοδο της πανδημίας εμάς ποιος θα μας πουλούσε τα εμβόλια με αυτό τον αποκλεισμό; Έπρεπε εμείς να το φτιάξουμε. Και δεν κάνουμε μόνο έναν εμβολιασμό, αλλά πέντε οι οποίοι είναι αποτελεσματικοί. Μπορούμε να ανακατέψουμε τις δόσεις κιόλας αν το επιθυμούμε. Να σημειωθεί πως δεν υπήρξε κάποια παρενέργεια. Ήδη έχουμε εμβολιάσει τα παιδιά άνω των 2 ετών και τώρα ξεκινάει ο εμβολιασμός των κάτω των 2 ετών παιδιών. Είναι το σοσιαλιστικό σύστημα που είναι υπεύθυνο γι’ αυτό.
Ερ.: Έξι δεκαετίες πριν είχαμε τη κρίση των πυραύλων της Κούβας. Η πυρηνική απειλή απειλεί και πάλι την ανθρωπότητα. Σας φοβίζει αυτό;
Απ.: Το μοναδικό διαστημόπλοιο που έχουμε είναι η Γη. Άμα υπάρξει ένας πυρηνικός πόλεμος, πιθανότατα θα είναι και ο τελευταίος πόλεμος. Δε μπορώ να καταλάβω πως δε μελετάνε αυτά τα πράγματα. Αυτή η ήπειρος έδωσε δύο παγκόσμιους πολέμους, όμως δεν είναι μόνο αυτό. Πριν λίγα χρόνια είχαμε στα Βαλκάνια πάλι πόλεμο. Πόσες βόμβες έπεσαν στη Μέση Ανατολή; Η ενέργεια δε καταστρέφεται αλλά μεταμορφώνεται. Τα τελευταία χρόνια υπήρχαν πολλές πλημμύρες στην Ευρώπη που ποτέ δεν υπήρχαν, πόσοι σεισμοί καταγράφηκαν σε μέρη που δεν είχαν καταγραφεί ξανά; Ο άνθρωπος τα προκαλεί αυτά. Το χειρότερο είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να βάλουν ένα φρένο σε αυτά αλλά δεν κάνουν τίποτε. Δεν αναφέρομαι στους επιστήμονες, αλλά για τα άτομα του λαού. Όταν ένα καράβι που ξεφόρτωσε σε ένα ιταλικό λιμάνι όπλα για την Ουκρανία, οι ναυτεργάτες αρνήθηκαν να το κάνουν. Άρα ο λαός μπορεί ή δε μπορεί να κάνει κάτι; Θα πρέπει, βέβαια, να χτίσουμε τη συνείδηση ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι. Γι’ αυτό, όμως, χρειάζεται η ενότητα.