Τη στιγμή που Δικαιοσύνη και εκτελεστική εξουσία τάσσονται στο πλευρό των funds που λυμαίνονται τα κόκκινα δάνεια, αναδεικνύονται άλλα πρότυπα διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, όπως εκείνο της Ιρλανδίας που φωτίζουν ένα διαφορετικό μονοπάτι, που μπορεί να εξασφαλίσει μια υποτυπώδη προστασία των δανειοληπτών.
Σε εξευτελιστική τιμή
Τα περισσότερα κόκκινα δάνεια πωλούνται σε πολύ χαμηλή τιμή, της τάξης του 15-20% της αξίας τους στην Ελλάδα, κατά μέσο όρο. Από την πλευρά τους, τα επενδυτικά ταμεία που αγοράζουν σε αυτές τις τιμές προσπαθούν να βγάλουν όσο μεγαλύτερο κέρδος γίνεται, ζητώντας σε ορισμένες περιπτώσεις το 80-90%, ενώ μετά την απόφαση του Αρείου Πάγου της περασμένης εβδομάδας, πλέον οι servicers και τα funds έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε αναγκαστικά μέτρα εναντίον των δανειοληπτών, οι οποίοι υπολογίζονται σε πάνω από 700.000. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα funds που είναι κάτοχοι των κόκκινων δανείων στοχεύουν στο γρήγορο κέρδος και προς το σκοπό αυτό αναμένεται να πλειστηριάσουν πάνω από το 1/3 των ακινήτων που έχουν μπει ως εμπράγματες εγγυήσεις στα δάνεια, με αποτέλεσμα πολίτες να χάσουν το σπίτι ή την επιχείρησή τους. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι τώρα που υπάρχει δευτερογενής αγορά δανείων, πολλά από τα δάνεια που τελούν υπό ρύθμιση ξανα-αγοράζονται σε εξευτελιστική τιμή, ενώ σε πολλές περιπτώσεις πολίτες χάνουν το μοναδικό πόρο εισοδήματός τους, όπως, πχ, οι αγρότες τη γη τους.
Επιδείνωση της κατάστασης
Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί, παρά το γεγονός ότι κυβέρνηση και διαχειριστές δανείων ισχυρίζονται ότι γίνονται χιλιάδες ρυθμίσεις. Βάσει των πιο πρόσφατων στοιχείων που είναι διαθέσιμα, το 33% των δανείων που ρυθμίζονται περνά πάλι στην κατηγορία του μη εξυπηρετούμενου μετά από πάροδο 12 μηνών, ενώ πληθωρισμός και αύξηση των κεντρικών επιτοκίων από την ΕΚΤ αναμένεται να επιδεινώσει έτι περαιτέρω την κατάσταση. Σύμφωνα με έκθεση της ΤτΕ, το Δεκέμβριο του 2020, 2 στα 3 ρυθμιζόμενα δάνεια «ξανακοκκινίζουν» σε διάστημα έξι μηνών. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι ακόμα και τα στοιχεία των ίδιων των διαχειριστών δανείων δείχνουν ότι από το 2020 μέχρι το 2023, τα δάνεια που ρυθμίστηκαν αποτελούν λίγο πάνω από το 10% του συνολικού ποσού κόκκινων δανείων που έχουν στην κατοχή τους, που υπολογίζεται σε 85 δις ευρώ.
Η περίπτωση της Ιρλανδίας
Από τη μακρινή γηραιά Αλβιώνα έρχεται ένα άλλο υπόδειγμα διαχείρισης των κόκκινων δανείων. Στην ταλαιπωρημένη από την οικονομική κρίση του 2008 Ιρλανδία, εξαιτίας της έκθεσής της στα αμερικανικά ενυπόθηκα δάνεια – η αγορά των οποίων κατέρρευσε εξαιτίας της άκρατης κερδοσκοπίας, δημιουργήθηκε το 2009 ένας κρατικός φορέας διαχείρισης «κόκκινων» δανείων, που αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από επιχειρηματικά δάνεια με εμπράγματες εγγυήσεις. Ο ΝΑΜΑ (National Asset Management Agency) δέχθηκε όλα τα εμπορικά κόκκινα δάνεια με σκοπό να αφαιρεθούν από τον ισολογισμό των τραπεζών. Η πώληση κόκκινων δανείων σε ξένα fund δεν έχει σταματήσει να αποτελεί έναν από τους τρόπους με τους οποίους οι τράπεζες, μεταξύ των οποίων και η Bank of Ireland, ξεφορτώνονται από τα χαρτοφυλάκιά τους τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Μια από τις μεγαλύτερες τράπεζες της Ιρλανδίας, η KBC (η οποία αποσύρει τις επιχειρήσεις της από τη χώρα αυτό το έτος), πούλησε το 2021 δάνεια αξίας 10,3 δις ευρώ, ενώ για το ίδιο έτος ήρθε τρίτη σε πωλήσεις, πίσω από την ελληνική Alpha Bank (15,5 δις ευρώ) και την Τράπεζα Πειραιώς (14,9 δις ευρώ). Η διαφορά με την ελληνική περίπτωση όμως είναι ότι οι ιρλανδοί δανειολήπτες, των οποίων τα δάνεια πωλούνται σε Fund, εξακολουθούν να επωφελούνται από τις πρόνοιες των νόμων περί Προστασίας του Καταναλωτή και τον Κώδικα Συμπεριφοράς σχετικά με τα απλήρωτα στεγαστικά, οι οποίοι προστατεύουν τον δανειολήπτη.
Ο ΝΑΜΑ πλήρωσε για τα δάνεια που μεταφέρθηκαν στο λογαριασμό του με κρατικά και εγγυημένα ομόλογα, ενώ απέκτησε πάνω από 12.000 δάνεια, τα οποία αφορούσαν 60.000 ακίνητα. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε ήταν η εξής: κάλεσε τους δανειολήπτες να συνεννοηθούν μαζί του ώστε να καθορίσουν ένα μονοπάτι αποπληρωμής όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους του χρέους τους. Εάν δεν υπήρχε η δυνατότητα εκ μέρους των δανειοληπτών να αποπληρωθεί τίποτα, ή αν ο δανειολήπτης δεν επεδείκνυε συνεργατικό πνεύμα, τότε ο οργανισμός προχωρούσε ακόμα και σε αναγκαστικά μέτρα. Η διαδικασία αυτή τελεί υπό τον αυστηρό έλεγχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία παρά το γεγονός ότι αναγνώρισε ότι ο ΝΑΜΑ πλήρωσε τα δάνεια κατά 5,6 δις. ευρώ πάνω από την αξία τους, δίνοντας ουσιαστικά κρατική βοήθεια –που απαγορεύεται, επέτρεψε τη συνέχιση το σχεδίου καθώς φάνηκε ότι είχε ευεργετικές συνέπειες.
Η ιρλανδική κυβέρνηση δεν έχει σαφώς περάσει ρύθμιση που να προστατεύει την πρώτη κατοικία όμως, με βάση τον παραπάνω κώδικα συμπεριφοράς για μη εξυπηρετούμενα δάνεια, έχει ορίσει ένα αυστηρό πλαίσιο για την εξασφάλιση των δανειοληπτών. Καταρχάς, οι τράπεζες δεσμεύονται ότι θα μελετούν κάθε περίπτωση χωριστά, ώστε να μην αδικηθεί κάποιος αν μπει σε τσουβάλι μαζί με ανόμοια δάνεια. Έτσι εξασφαλίζεται ότι θα δοθεί η δυνατότητα να υπολογιστεί με ακρίβεια και δικαιοσύνη η δυνατότητα αποπληρωμής του χρέους. Επίσης, οι τράπεζες και τα πιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να εξετάσουν κάθε περίπτωση εναλλακτικών, τις οποίες έχει δυνατότητα ο δανειολήπτης να χρησιμοποιήσει. Αν οι τράπεζες δεν το κάνουν, θα πρέπει να δικαιολογήσουν γραπτώς την απόφασή τους. Σε κάθε περίπτωση, οι δανειολήπτες έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν τις προτεινόμενες μεθόδους αποπληρωμής. Αν οι δανειολήπτες δεν είναι ικανοποιημένοι με τη συμπεριφορά των δανειστών απέναντί τους, ή αν θεωρούν ότι οι δανειστές δεν έχουν συμμορφωθεί με τον κώδικα συμπεριφοράς για τα μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά δάνεια, μπορούν να κάνουν προσφυγή επικαλούμενοι τον κώδικα προστασίας καταναλωτών της Κεντρικής Τράπεζας της Ιρλανδίας. Αν έπειτα και από αυτή την προσφυγή εξακολουθούν να μην είναι ικανοποιημένοι, τότε μπορούν να απευθυνθούν στον Επίτροπο για τις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες και Συντάξεις.