Είναι πλέον θλιβερό γεγονός ότι το 27% του πλανήτη είναι υπό οικονομικές κυρώσεις από τις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον ΟΗΕ, πράγμα που έχει σοβαρό αντίκτυπο σε αναπτυσσόμενες χώρες με ευάλωτους οικονομικά πληθυσμούς.
Ο Φρανσίσκο Ροντρίγκες, καθηγητής στη Σχολή Διεθνών Σπουδών Josef Korbel του Πανεπιστημίου του Ντένβερ και ερευνητής του Κέντρου Οικονομικής και Πολιτικής Έρευνας (CEPR), καταγράφει σε έκθεση που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη τις δυσμενείς συνέπειες των οικονομικών κυρώσεων των δυτικών, κυρίως, χωρών σε αναπτυσσόμενα κράτη με αποτέλεσμα οι ευάλωτοι πληθυσμοί να υποφέρουν ακόμα περισσότερο.
Πανάκεια οι κυρώσεις
O καθηγητής, σε άρθρο του στους Financial Times, προσπάθησε να εκλαϊκεύσει τα ευρήματα. Έφερε ως παράδειγμα την άρση του εμπάργκο στη Συρία από τις ΗΠΑ μετά τον πρόσφατο σεισμό που ισοπέδωσε τα βόρεια της χώρας, σαν έναν τρόπο που οι κυρώσεις μπορούν να αποσυρθούν, αλλά ταυτόχρονα επεσήμανε ότι αυτό δεν είναι κοινός τόπος όταν μιλάμε για κυρώσεις, και ειδικά για κυρώσεις από τις ΗΠΑ.
Τα τελευταία χρόνια, οι κυρώσεις έχουν γίνει βέλος στη φαρέτρα της εξωτερικής πολιτικής των δυτικών χωρών για την αντιμετώπιση εχθρικών διεθνών παραγόντων. Στην μελέτη που αναφέρεται παραπάνω φαίνεται ότι το 27%— και το 29% της παγκόσμιας οικονομίας — υπόκεινται σε κυρώσεις. Αυτό αντιπροσωπεύει μια μεγάλη αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες: μόλις τη δεκαετία του 1990, λιγότερο από το 10% τοις εκατό των χωρών υπόκειντο σε κυρώσεις και περίπου το 5% της παγκόσμιας οικονομίας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι κυρώσεις χειροτερεύουν τις συνθήκες διαβίωσης στις χώρες-στόχους.
Η μελέτη
Από τις 32 ακαδημαϊκές εργασίες που μελετήθηκαν και υπολόγιζαν την επίδρασή τους οι 30 διαπίστωσαν σταθερά αρνητικές επιπτώσεις που κυμαίνονται από φτώχεια, ανισότητα και ανάπτυξη έως τις συνθήκες υγείας και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το μέγεθος της ζημιάς είναι δραματικό, αναφέρει ο καθηγητής. Μάλιστα, μια μελέτη εκτίμησε ότι οι κυρώσεις οδηγούσαν σε μείωση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος ενός κράτους έως και 26% ποσοστό που ισοδυναμεί με ύφεση που συγκρίνεται με τη Μεγάλη Ύφεση, έπειτα από το κραχ του 1929.
Ένα ακόμα σημαντικό εύρημα ήταν η πτώση στο προσδόκιμο ζωής των γυναικών κατά 1,4 έτη, παρόμοια με την εκτιμώμενη επίδραση της πανδημίας στην παγκόσμια θνησιμότητα. Σε πολλές περιπτώσεις, η ζημιά είναι παρόμοια με αυτή που υπέστη κατά τη διάρκεια των ένοπλων συγκρούσεων, καθιστώντας τις οικονομικές κυρώσεις «πιθανώς το πιο θανατηφόρο όπλο που χρησιμοποιούν οι δυτικές δυνάμεις», σχολιάζει ο καθηγητής.
Πώς λειτουργούν οι κυρώσεις
Ο κύριος δίαυλος μέσω του οποίου λειτουργούν οι κυρώσεις περιορίζει την πρόσβαση του δημόσιου τομέα σε συνάλλαγμα. Συνήθως ακολουθούνται από μειώσεις στις δαπάνες για τη δημόσια υγεία, την εκπαίδευση και την επισιτιστική βοήθεια. Η συνακόλουθη υποτίμηση του νομίσματος και ο πληθωρισμός οδηγούν επίσης στη μείωση των πραγματικών μισθών.
Οι υποστηρικτές των κυρώσεων υποστηρίζουν ότι τα καθεστώτα που γίνονται στόχος, συχνά υπεύθυνα για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι απίθανο να διοχετεύουν έσοδα σε ξένο νόμισμα στους λαούς τους, ανεξάρτητα από τέτοια μέτρα. Αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι, εάν αναγκαστούν να περικόψουν τις δαπάνες, θα προστατεύσουν τα έσοδα των κολλητών εις βάρος των πιο ευάλωτων πληθυσμών.
Η πλευρά των ΗΠΑ
Οι αρχές των ΗΠΑ ισχυρίζονται ότι οι κυρώσεις τους στοχεύουν μόνο όσους ευθύνονται για τη διαφθορά και την υπονόμευση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν απαγορεύουν την ανθρωπιστική βοήθεια. Όμως, όπως κατέστησε σαφές η Συρία, οι τυπικές ανθρωπιστικές εξαιρέσεις είναι συχνά αναποτελεσματικές, καθώς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μπορούν να αρνηθούν να διεκπεραιώσουν συναλλαγές από φόβο μήπως βοηθήσουν ακούσια τη ροή κεφαλαίων σε οντότητες που υπόκεινται σε κυρώσεις.
Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μια αυξανόμενη χρήση των αποκαλούμενων στοχευμένων κυρώσεων με το πάγωμα των πόρων των κεντρικών τραπεζών και των κρατικών μονοπωλίων πετρελαίου. Αυτό εμποδίζει την πρόσβαση σε έσοδα σε ξένο νόμισμα και σε διεθνή αποθέματα κρίσιμα για τη λειτουργία οποιασδήποτε οικονομίας, θολώνοντας τη διάκριση μεταξύ στοχευμένων και συνολικών κυρώσεων. Ο αμερικανός πρόεδρος Γούντροου Γουίλσον περιέγραψε κάποτε τις κυρώσεις ως κάτι «πιο τρομερό κι από τον πόλεμο». Δυστυχώς, οι κυβερνήσεις που επιβάλλουν κυρώσεις πολύ συχνά παραμερίζουν τις ανησυχίες για τη ζημιά που προκαλούν.
Δεδομένου του βάρους των αποδεικτικών στοιχείων, η στάση τους αντικατοπτρίζει μια περιφρόνηση για τις ζωές των ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Κανένα κράτος που δείχνει τόση αδιαφορία για τα δεινά των πιο ευάλωτων ομάδων του κόσμου δεν μπορεί να αυτοαποκαλείται πρωταθλητής της ελευθερίας.