Οι επικίνδυνες για το παιδί παρενέργειες, για ορισμένες από τις οποίες μπορεί να καταδικαστεί η χώρα.
Από το βράδυ της περασμένης Πέμπτης τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου για τις μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων και άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου, μεταξύ των οποίων και το ιδιαίτερα σημαντικό θέμα της συνεπιμέλειας. Το νομοσχέδιο ωστόσο παρουσιάζει κενά σημεία, τα οποία πιθανώς να θέτουν σε κίνδυνο ακόμη και την ασφάλεια των παιδιών. Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι ορισμένες από τις διατάξεις του νομοσχεδίου του υπουργείου Δικαιοσύνης έρχονται σε αντίθεση ακόμη και με διεθνή κείμενα, σε ορισμένες δε περιπτώσεις ακόμη και με το ίδιο το σύνταγμα, γεγονός το οποίο δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε καταδίκη της Ελλάδας από τα διεθνή δικαστήρια.
Ουσιαστικά ερωτήματα προκύπτουν πρωτίστως από διάταξη η οποία περιορίζει το συμφέρον του παιδιού στην ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα του, καθώς επίσης στην αποτροπή διάρρηξης των σχέσεών του με καθέναν από αυτούς. Παρά το γεγονός ότι φαινομενικά η διάταξη καλύπτει τις ανάγκες των παιδιών χωρισμένων γονέων, στην πραγματικότητα, όπως επισημαίνει η ομάδα «Νομικά Θέματα Συν-Επιμέλεια» η οποία έχει ασχοληθεί εκτενώς με το ζήτημα, είναι αόριστη, αφού δεν συναντάται στη νομοθεσία καμίας χώρας να περιγράφεται και να περιορίζεται το συμφέρον του παιδιού μόνο στην κοινή ανατροφή. Σύμφωνα με την ομάδα «Νομικά Θέματα Συν-Επιμέλεια», η εν λόγω διάταξη «θα οδηγήσει στην καταδίκη της χώρας μας» αφού έρχεται σε πλήρη αντίθεση με διεθνή κείμενα υπερνομοθετικής ισχύος καθώς και με το ίδιο το σύνταγμα.
Κίνδυνος εγκληματικής δράσης
Προβληματισμός επικρατεί παράλληλα από το νομικά προβληματικό άρθρο του νομοσχεδίου σύμφωνα με το οποίο προβλέπεται μεν κακή άσκηση μέριμνας και αποκλεισμός ή περιορισμός της επικοινωνίας με το παιδί, μόνο όμως στην περίπτωση που ο γονέας έχει καταδικαστεί για ενδοοικογενειακή βία ή για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής αμετάκλητα. Δεδομένου ότι αμετάκλητη θεωρείται μια καταδίκη όταν έχουν αποφανθεί σχετικά όλα τα δικαστήρια (πρωτοδικείο, εφετείο), συμπεριλαμβανομένου του Αρείου Πάγου, ο αποκλεισμός ή περιορισμός της επικοινωνίας του γονέα με το παιδί μπορεί να μην αποφασιστεί εγκαίρως αλλά έπειτα από χρόνια. Οπως επισημαίνουν στο Documento μέλη της ομάδας «Νομικά Θέματα Συν-Επιμέλεια», «με δεδομένο ότι για να καταστεί αμετάκλητη απόφαση για βιασμό ανηλίκου η ποινική διαδικασία διαρκεί 9-13 έτη, τυχόν υιοθέτηση τέτοιας διάταξης θα οδηγήσει σε καταστάσεις στις οποίες ο γονέας που εγκληματεί σε βάρος του παιδιού του θα συνεχίζει την εγκληματική του δραστηριότητα ανενόχλητος, αξιώνοντας να μεριμνά ή να επικοινωνεί με το παιδί, ενώ το ίδιο θα εγκαταλείπεται αβοήθητο».
Νομικοί κύκλοι επισημαίνουν τον κίνδυνο η διάταξη αυτή να επιτρέψει σε γονείς με εγκληματική δράση να βρίσκονται κοντά στα θύματά τους με την επίκληση των συνεχιζόμενων ποινικών διαδικασιών. Σε κάθε περίπτωση, η συγκεκριμένη διάταξη συγκρούεται με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία, η οποία απαγορεύει την επικοινωνία ενός παιδιού με γονέα ο οποίος δρα κακοποιητικά άμεσα ή έμμεσα προς αυτό, κάνοντάς το θεατή κακοποιητικών συμπεριφορών. Επιπλέον, είναι αντίθετη και με νόμο του ελληνικού κράτους σύμφωνα με τον οποίο η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι ιδιωτική υπόθεση, αλλά σοβαρή κοινωνική παθογένεια, που παραβιάζει ατομικές ελευθερίες, κυρίως των γυναικών, οι οποίες και πλήττονται σε μεγάλο βαθμό από το φαινόμενο.
Ερωτήματα για τον χρόνο επικοινωνίας
Ως μείζον πρόβλημα αντιμετωπίζεται και το τεκμήριο του χρόνου που θέτει το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης. Συγκεκριμένα, προβλέπει ότι το παιδί πρέπει να επικοινωνεί με τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει για το ένα τρίτο του ημερήσιου χρόνου του. Ωστόσο, δεν καθίσταται σαφές αν η αναφορά γίνεται στον ελεύθερο χρόνο του παιδιού ή συνολικά στο 24ωρο. «Αν δεν αναφέρεται στο συνολικό ελεύθερο χρόνο αλλά αφορά το συνολικό χρόνο, δηλαδή στο 24ωρο» λέει η ομάδα «Νομικά Θέματα Συν-Επιμέλεια», «τότε είναι προφανώς ρύθμιση ανέφικτη και θα μείνει γράμμα κενό διότι κανένας γονέας δεν μπορεί να επικοινωνεί με τα παιδιά του οκτώ ώρες την ημέρα. Επομένως η διάταξη αποτελεί λογικό άτοπο».
Αοριστίες για την αφαίρεση της μέριμνας
Σημαντικά κενά παρατηρούνται τέλος και στη ρύθμιση του ουσιαστικού ζητήματος της αφαίρεσης γονικής μέριμνας, μέτρο που επιβάλλεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις και μόνον εφόσον το δικαστήριο το θεωρήσει αναγκαίο. Παρά τη σοβαρότητα της συγκεκριμένης διάταξης, το υπουργείο Δικαιοσύνης δεν έχει φροντίσει να προτάξει λόγους όπως η έκθεση του ανηλίκου σε κίνδυνο, οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η παραμέληση της υγείας, η παρεμπόδιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η εγκατάλειψη κ.ά. Αντιθέτως προτάσσονται λόγοι όπως η μη διευκόλυνση της επικοινωνίας, η προσπάθεια συναισθηματικής αποξένωσης του παιδιού από τον άλλον γονέα ή από τους παππούδες, η μη καταβολή διατροφής και η μη χρήση του δικαιώματος επικοινωνίας, συμπεριφορές δηλαδή που παρότι είναι κατακριτέες και επιζήμιες για το συμφέρον των παιδιών, σε καμία περίπτωση, κατά την ομάδα «Νομικά Θέματα Συν-Επιμέλεια», δεν θα έπρεπε να οδηγούν σε αφαίρεση της γονικής μέριμνας.