Η Ευρώπη βουλιάζει και δεν αλλάζει
Η Ευρώπη βουλιάζει στην ενεργειακή κρίση που η ίδια δημιούργησε και αντί να κάνει κάτι για να δώσει τέλος στην τρέλα των τιμών του ρεύματος που δεν εξαρτώνται από τον Πούτιν, δίνει αναβολή στην αναδιάρθρωση του μοντέλου της για το 2023. Το Documento φωτίζει τις πτυχές της κρίσης απαντώντας σε επτά φλέγοντα ερωτήματα.
01 Η ενεργειακή κρίση κλιμακώνεται, το πληθωριστικό σοκ επιδεινώνεται. Πού πάει η Ευρώπη, πού πάει η Ελλάδα;
Η Ευρώπη κατρακυλάει στον γκρεμό παρασέρνοντας και την Ελλάδα, η οποία λόγω της οικονομικής καθίζησης που έχει υποστεί τα τελευταία δώδεκα χρόνια και της υπερχρέωσής της βρίσκεται στην πιο δεινή θέση. Και μόνο να σκεφτούμε την απίστευτη παλαβομάρα, ότι η ΕΚΤ ακολουθώντας τη Fed θα αρχίσει από τον Σεπτέμβριο να αυξάνει τα επιτόκια με ταχείς ρυθμούς επειδή το ζητούν οι Γερμανοί και για να βάλει φρένο στην υποτίμηση του ευρώ – όσο δεν ανακόπτεται οδηγεί πράγματι σε αύξηση του πληθωρισμού. Να σκεφτούμε δηλαδή ότι η ΕΚΤ θα αυξήσει το κόστος του χρήματος για τις επιχειρήσεις προκαλώντας ύφεση και αύξηση της ανεργίας, υποτίθεται για να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό, που όμως καλπάζει λόγω της ανατίμησης της ενέργειας. Είναι να χτυπάμε τον κεφάλι μας στον τοίχο.
02 Πού έχει φτάσει ο πληθωρισμός στην Ευρώπη και την Ελλάδα; Τι τον ανεβάζει;
Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της Eurostat, ο πληθωρισμός τον Αύγουστο έφτασε το 9,1% στην ευρωζώνη και το 11,1% στην Ελλάδα. Εντός των επόμενων εβδομάδων θα ανακοινώσει και η ΕΛΣΤΑΤ τα τελικά στοιχεία της για τον πληθωρισμό Αυγούστου, που κατά κανόνα τον βγάζουν λίγο παραπάνω από ό,τι τα προκαταρκτικά στοιχεία της Eurostat. Επειδή ο πληθωρισμός Αυγούστου είναι χαμηλότερος από του Ιουλίου, περιμένουμε την κυβέρνηση να πανηγυρίζει ότι τάχα ο πληθωρισμός πλέον υποχωρεί. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Θα δείχνει έτσι μόνο και μόνο επειδή η κυβέρνηση αύξησε πολύ τον Ιούλιο τις επιδοτήσεις στο ρεύμα και στα άλλα καύσιμα και έριξε τις τιμές που πληρώνει ο καταναλωτής. Αν οι επιδοτήσεις στο ρεύμα μειωθούν, ο πληθωρισμός στην Ελλάδα θα εκραγεί.
Με όποια στοιχεία κι αν τον δούμε, είτε της Eurostat είτε της ΕΛΣΤΑΤ, ο πληθωρισμός προκαλείται πρωτίστως από τις αυξήσεις στην ενέργεια, που λόγω του κομβικού ρόλου της στην οικονομία αυξάνει όλες τις τιμές. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ από τον Ιούλιο, η άνοδος στην τιμή του φυσικού αερίου έφτασε το 178,9%, στο ηλεκτρικό ρεύμα (μετά τις κρατικές επιδοτήσεις) το 55,8% και στο πετρέλαιο το 65%, οδηγώντας σε πληθωρισμό τροφίμων περί το 13%.
03 Τι θα έπρεπε να γίνει για να τεθεί υπό έλεγχο ο πληθωρισμός;
Οι τιμές της ενέργειας, δηλαδή του φυσικού αερίου και του πετρελαίου, δεν θα είχαν ξεφύγει τόσο αν πέρσι το φθινόπωρο η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Ενωση πιστοποιούσαν τον αγωγό Nord Stream 2 ενάντια στη βούληση του αμερικανικού παράγοντα, ο οποίος επιδίωκε συστηματικά να παρασύρει τη Ρωσία σε πόλεμο στην Ουκρανία.
Οι τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου δεν θα είχαν ξεφύγει έτσι αν η Ευρώπη δεν άνοιγε από μόνη της, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οικονομικό και ενεργειακό πόλεμο ενάντια στη Ρωσία επιβάλλοντας κυρώσεις, παρά την ενεργειακή εξάρτησή της από αυτήν.
Ακόμη και με τις τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου στα ύψη όμως, η Ευρώπη –που έχει προωθήσει την πράσινη ενέργεια, που έχει το υψηλότερο ποσοστό παραγωγής ενέργειας παγκοσμίως από αιολικά και φωτοβολταϊκά, που έχει πυρηνικά εργοστάσια και που δεν έχει ακόμη αποσύρει το σύνολο των λιγνιτικών μονάδων της– θα μπορούσε να αποφύγει την εκτόξευση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, αποσυνδέοντάς τες από τις τιμές του φυσικού αερίου. Κι όμως, ακόμη και σήμερα δεν το κάνει για να μη θίξει τα επενδυμένα στη χρηματιστηριακή κερδοσκοπία συμφέροντα.
04 Να όμως που το ταμπού έσπασε. Πριν από λίγες μέρες η πρόεδρος της Κομισιόν είπε ότι το μοντέλο της αγοράς ενέργειας οδηγεί σε αύξηση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας και στις 9 Σεπτεμβρίου έχουμε έκτακτη σύνοδο των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ για να αλλάξει επιτέλους το ευρωπαϊκό μοντέλο.
Πράγματι, μόλις έφτασε και στη Γερμανία η μεγαβατώρα στα 1.000 ευρώ στη χονδρική βγήκε η προερχόμενη α πότη γερμανική χριστια- ν ο δημοκρατία Ούρσουλα φ ον ντερ Λάιεν και αναγνώρισε δημό-σια αυτό που φωνάζουν τόσο καιρό οι μισοί παράγοντες της ενεργειακής αγοράς και μέρος του ευρωπαϊκού Νότου: ότι δηλαδή η εκτόξευση των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ευρώπη απορρέει από το μοντέλο της που τις συνδέει με τις τιμές του φυσικού αερίου.
Αλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες, ακόμη και συντηρητικοί, τις τελευταίες μέρες έχουν ξεσπάσει ακόμη πιο ανοιχτά, με ρητορική που στην Ελλάδα ακούμε μόνο από τον ΣΥΡΙΖΑ. «Πρέπει εντέλει να σταματήσουμε αυτή την τρέλα που ζούμε στις αγορές ενέργειας» είπε μεταξύ άλλων ο Αυστριακός καγκελάριος Καρλ Νεχάμερ. «Η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας αποτυγχάνει και χρειάζεται επειγόντως μεταρρύθμιση. Το ρεύμα παράγεται το ίδιο φτηνά με πέρυσι αλλά πωλείται σε τιμές-ρεκόρ. Με τη μεταρρύθμιση θα αντιμετωπίσουμε τα παράλογα υπερκέρδη» αναγνώρισε η υπουργός Ενέργειας του Βελγίου Τιν φαν ντερ Στράτεν.
Να όμως που σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες από τις Βρυξέλλες η περίφημη διαρθρωτική μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που εξήγγειλε η πρόεδρός της πριν από δέκα μέρες κάπου κόλλησε εκ νέου. Κατά την πολυαναμενόμενη έκτακτη σύνοδο των υπουργών Ενέργειας της επόμενης Παρασκευής στο τραπέζι θα βρεθούν μόνο κάποια βραχυπρόθεσμα έκτακτα μέτρα με στόχο να μπει φρένο στο ράλι των τιμών ενέργειας (αν μπει!), ενώ το σχέδιο της Κομισιόν για διαρθρωτική αλλαγή του μοντέλου ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης –θα αποσυνδέσει δηλαδή τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος από τις τιμές του φυσικού αερίου– θα ανακοινωθεί τέσσερις πέντε μήνες αργότερα (ζήσε, Μάη μου!), στις αρχές του 2023.
05 Και μέχρι τότε τι θα γίνει με τις τιμές του ρεύματος που θα πληρώνουν στην Ελλάδα τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις;
Οι εταιρείες προμήθειας ρεύματος θα αυξάνουν κάθε μήνα τις τιμές, η κυβέρνηση θα επιδοτεί την αισχροκέρδεια των τεσσάρων παραγωγών ενέργειας σώζοντας την κατάσταση για όσο ακόμη μπορεί και οι καταναλωτές θα παρακολουθούν, χωρίς δυνατότητα παρέμβασης, τις δυσμενείς εξελίξεις.
Είναι γνωστό ότι για τον Αύγουστο οι εταιρείες προμήθειας έδωσαν τιμές 0,48 ως 0,60 ευρώ την κιλοβατώρα, 55% υψηλότερες σε σχέση με τον Ιούλιο, και για τον Σεπτέμβριο 0,75 ως 0,79 ευρώ την κιλοβατώρα, 40% υψηλότερες σε σχέση με τον Αύγουστο. Τον Οκτώβριο θα έρθουν νέες αυξήσεις, όπως υποδεικνύουν ήδη τα πλαφόν αποζημίωσης των ηλεκτροπαραγωγών που ανακοίνωσε η ΡΑΕ για τον Οκτώβριο και τα οποία σε ό,τι αφορά τις μονάδες φυσικού αερίου είναι αυξημένα κατά 25% σε σχέση με τον Αύγουστο.
Να το εξηγήσουμε κι αλλιώς: από τη στιγμή που η μέση τιμή της χονδρεμπορικής τον Αύγουστο έκλεισε στα 427 ευρώ ανά μεγαβατώρα, 27% ψηλότερα από τις τιμές του Ιουλίου, και ο Σεπτέμβριος έκανε ποδαρικό με χονδρεμπορική τιμή στα 583 ευρώ ανά μεγαβατώρα, δηλαδή άλλο ένα 35% πάνω, και που στο πλαίσιο του νέου ενεργειακού μοντέλου της κυβέρνησης όλες αυτές οι αυξήσεις εξακολουθούν να μετακυλίονται στο σύνολό τους στα νοικοκυριά, όπως γινόταν και πριν με τις ρήτρες αναπροσαρμογής, δεν γίνεται διαφορετικά.
06 Για πόσο καιρό η κυβέρνηση θα μπορεί να δίνει τόσο μεγάλες κρατικές επιδοτήσεις;
Για να ανασχεθεί η τρέλα των τρεχουσών αυξήσεων στο ρεύμα οι κρατικές επιδοτήσεις τον Αύγουστο έφτασαν το 1,1 δισ. ευρώ και τον Σεπτέμβριο θα φτάσουν το 1,9 δισ. ευρώ. Μεγάλο μέρος των χρημάτων αυτών αντλείται από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, όπου περνά ένα τμήμα από τα υπερκέρδη των παραγωγών, σύμφωνα όμως με τις τελευταίες πληροφορίες από το υπουργείο Οικονομικών για τις επιδοτήσεις Σεπτεμβρίου θα δοθούν και 800 εκατ. ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό. Με δεδομένο ότι ο διαθέσιμος δημοσιονομικός χώρος που απομένει είναι μόλις 1,2 δισ. ευρώ, απορεί κανείς πώς θα χρηματοδοτηθούν οι επιδοτήσεις των υπόλοιπων μηνών του 2022 – αν η ΝΔ δεν κάνει εκλογές τον Οκτώβριο.
Με δυο λόγια, όταν τελειώσει ο τουρισμός και αρχίσει η μείωση των φορολογικών εσόδων με την είσοδο της Ευρώπης –και της Ελλάδας– σε ύφεση, όπως αναμένεται εντός του χειμώνα, θα είναι αδύνατο να βρεθούν τα λεφτά για τόσο υψηλές κρατικές επιδοτήσεις στο ρεύμα. Και από τον Γενάρη του 2023, όταν η όποια κυβέρνηση θα πρέπει να κάνει δημοσιονομική προσαρμογή, θα είναι απολύτως αδύνατο να βρεθούν λεφτά ακόμη και για μεσαίου ύψους κρατικές επιδοτήσεις στο ρεύμα.
07 Με ανεξέλεγκτα υψηλές τιμές ρεύματος και με τόση ακρίβεια στην αγορά πώς θα τα βγάλει πέρα ο κόσμος; Υπάρχει ελπίδα να αυξηθούν τα εισοδήματα;
Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο Γενικός Δείκτης Τιμών Παραγωγού στη βιομηχανία, ο οποίος εκφράζει τις τιμές χονδρικής που περνάνε στα σουπερμάρκετ και στην αγορά με κάποια καθυστέρηση, κατέγραψε αύξηση 35,6% τον Ιούλιο. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει καμία προοπτική περιορισμού της ακρίβειας στην αγορά.
Αντίθετα μάλιστα από τον Αύγουστο μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ προειδοποιούν ότι τον Σεπτέμβριο έρχονται νέες, ακόμη και διψήφιες, αυξήσεις σε βασικά προϊόντα καθημερινής κατανάλωσης. Ειδικά σε ορισμένες κατηγορίες προϊόντων, όπως το αλεύρι, τα ζυμαρικά και τα αρτοσκευάσματα που έχουν καταγράψει αυξήσεις άνω του 50% μες στον τελευταίο χρόνο, οι τιμές αναμένεται να αυξηθούν ξανά ως και 20%. Νέες αυξήσεις της τάξης του 10% αναμένονται στα τυροκομικά που έχουν αυξηθεί ήδη κατά 10%. Χαμηλότερες αυξήσεις αναμένονται επίσης σε άλλα τρόφιμα, στα οικιακά καθαριστικά και τα προϊόντα προσωπικής περιποίησης.
Η αγοραστική ισχύς των νοικοκυριών έχει ήδη διαβρωθεί με τα προηγούμενα κύματα ακρίβειας, όπως δείχνει η μείωση του όγκου των πωλήσεων στα σουπερμάρκετ κατά 10% με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Nielsen IQ. Και με το νέο κύμα ακρίβειας θα διαβρωθεί περαιτέρω ακριβώς επειδή τα εισοδήματα δεν πρόκειται να αυξηθούν.
Προφανώς ένα πολύ μικρό κομμάτι του πληθυσμού πήρε ή θα πάρει κάποιες μικρές αυξήσεις που δεν καλύπτουν όμως τις απώλειες που έχουν υποστεί λόγω του πληθωρισμού. Ο λόγος αφορά τους 600.000 αμειβόμενους με τον κατώτατο μισθό που πήραν επιτέλους τα 611 καθαρά από την 1η Μαΐου και το ένα τρίτο των συνταξιούχων που δεν έχει την αποκαλούμενη προσωπική διαφορά και θα πάρει αύξηση 5% από την 1η Ιανουαρίου 2023. Ολοι οι υπόλοιποι όμως δεν μπορούν να ελπίζουν σε τίποτε επειδή οι κεντρικοί τραπεζίτες της Ευρώπης που θα αρχίσουν να αυξάνουν πολύ τα επιτόκια από τον Σεπτέμβριο αποδέχονται ότι η Ευρώπη θα κυλήσει σε ύφεση και αύξηση της ανεργίας, προκειμένου με τον τρόπο αυτό να δοθεί τέλος στις ιδιαίτερα πιεστικές στον Βορρά διεκδικήσεις των εργαζομένων για αυξήσεις στο ύψος του πληθωρισμού.
Αυξήσεις που κατά το νεοφιλελεύθερο αφήγημα δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να δοθούν διότι θα τροφοδοτήσουν περαιτέρω τον πληθωρισμό.
Η Ευρώπη θα μπορούσε να αποφύγει την εκτόξευση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας εάν τις αποσυνέδεε από τις τιμές του φυσικού αερίου, αλλά δεν το κάνει για να μη θίξει χρηματιστηριακά κερδοσκοπικά συμφέροντα
