Η γνωστή stand-up κωμικός μιλάει για το χιούμορ, την κωμωδία και τη σάτιρα καθώς και τα όριά τους.
Η Κατερίνα Βρανά συµπληρώνει φέτος δέκα χρόνια στο stand-up και το γιορτάζει µε την παράσταση «Best of: Φέτα, sex και αναπηρία», την οποία η ίδια χαρακτηρίζει το τριπλό επετειακό της τεύχος που περιλαµβάνει τα καλύτερα των παραστάσεών της «Φέτα µε τη βασίλισσα», «About sex» και «Staying alive – Σχεδόν πέθανα». «Μου αρέσει πάρα πολύ ότι ξανακάνω παραστάσεις, δεν είµαι σίγουρη ότι θυµάµαι πώς να το κάνω αυτό» λέει στη συνοµιλία που είχαµε µε αφορµή την εµφάνισή της στον κήπο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.
Έχει αλλάξει κάτι στο χιούµορ που κάνουµε στα δέκα χρόνια που βρίσκεσαι στο stand-up;
∆εν ξέρω αν έχει αλλάξει κάτι στο χιούµορ ή στον τρόπο που γίνεται αποδεκτό από τον κόσµο. Στην Αγγλία, όπου υπάρχει παράδοση στο stand-up, δεν παρατηρούνται φοβερές αλλαγές. Στην Ελλάδα το είδος είναι πλέον πιο γνώριµο και έχει µεγαλύτερο κοινό.
Τα πρώτα χρόνια που έκανες stand-up σε ελληνικό κοινό υπήρχε αµηχανία;
Ναι, αρκετά. Άρχισα να έρχοµαι στην Ελλάδα για stand-up το 2011. Και αν και υπήρχε µια προϊστορία λόγω της Λουκίας Ρικάκη και των «Νυχτών κωµωδίας» το κοινό δεν ήταν ακόµη πλήρως εξοικειωµένο µε αυτό το είδος. Το αντιµετώπιζαν κυρίως σαν να βλέπουν επιθεώρηση ενώ είχε και πολύ µεγάλο διαδραστικό κοµµάτι µε το κοινό, κάτι που αν και αποτελεί µέρος του stand-up, δεν είναι όλο το stand-up. Το κυριότερο µέρος του είναι κείµενο γραµµένο και δοκιµασµένο, αλλιώς δεν θα µπορούσες να κάνεις µια ώρα παράσταση µε επιτυχία κάθε φορά.
Υπάρχουν κάποια στάνταρ πράγµατα που ξέρεις ότι αν τα πεις έχεις σίγουρο το γέλιο του ελληνικού κοινού;
Οι βρισιές δουλεύουν, αλλά µόνο όταν δεν λέγονται συνέχεια. Λειτουργεί πολύ αν πετάξεις µια καλή βρισιά σε καλό σηµείο του κειµένου. Επίσης πιάνει όταν περιγράφεις σκηνικό που το έχουµε ζήσει όλοι. Νοµίζω ότι όλοι οι κωµικοί έχουµε ένα κοµµάτι για την εφορία – και µόνο που σου λέω τη λέξη αρχίζεις και γελάς, δεν είναι ανάγκη να σου πω παρακάτω γιατί όλοι το έχουµε ζήσει. Η περιγραφή κοινών εµπειριών ζωής είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα βγάλει γέλιο.
Όπως η Ελληνίδα µάνα και οι ταξιτζήδες;
Ναι. Πλέον έχουν ξεφύγει λίγο γιατί αλλάζουν κι αυτά, αλλά ακόµη είναι πηγή. Ειδικά η Ελληνίδα µάνα είναι ατέλειωτη πηγή. Όλος ο κόσµος θα καταλάβει τι εννοείς άµα περιγράψεις κάτι άλλο και πεις «αυτό θυµίζει Ελληνίδα µάνα». Όλοι θα καταλάβουν, ακόµη κι αν µιλάς για κάτι άσχετο όσο µια µπουλντόζα.
Υπάρχουν περιπτώσεις που ξεκίνησες να µιλάς πιστεύοντας ότι το κοινό θα γελάσει αλλά δεν ανταποκρίθηκε;
Εννοείται! Υπήρξαν φορές, ιδίως στην αρχή, που όταν ανέβαινα και έλεγα κάτι σκεφτόµουν ότι ήταν απίστευτα αστείο. Και έβλεπα από κάτω να µε κοιτάζουν µε στιλ «κοριτσάκι µου, δεν το ’χεις, κατέβα κάτω, πήγαινε σπίτι σου». Ε, εκείνη τη στιγµή νιώθεις να πεθαίνει ένα κοµµάτι σου. Με τον καιρό µαθαίνεις πώς να γίνεις καλύτερη στα αστεία σου αλλά και να µην παγώνεις αν το κοινό δεν βρει όσο αστείο νόµιζες κάποιο κοµµάτι σου.
Και πώς το αντιµετώπιζες επί σκηνής;
Παλιά περνούσα πιο γρήγορα στα επόµενα κείµενα ελπίζοντας ότι θα είχαν καλύτερη τύχη. Αλλά είχα πάρα πολύ άγχος, µιλούσα πάρα πολύ γρήγορα, ίδρωναν οι παλάµες µου, ξεραινόταν το στόµα µου. Όταν έχεις άγχος µεταδίδεται, το βλέπουν από κάτω. Αγχώνονται για σένα και σε µισούν που τους κάνεις να νιώθουν άβολα, οπότε όλο αυτό καταλήγει να είναι µια φριχτή αποτυχία. Όταν αποκτάς εµπειρία σκέφτεσαι ότι δεν πειράζει. Αν δεν γελάσουν σε ένα αστείο, θα γελάσουν στο επόµενο. Γι’ αυτό όταν ξεκινάς στο stand-up σου δίνουν πεντάλεπτα και το χτίζεις σιγά σιγά. Παίρνει λίγο για να µπορείς να είσαι τελείως ο εαυτός σου, να έχεις άνεση. Στην αρχή φοβάσαι πάρα πολύ και βασίζεσαι πάρα πολύ στα κείµενα. Σιγά σιγά µαθαίνεις να βασίζεσαι στην προσωπικότητά σου και την περσόνα σου πάνω στη σκηνή.
Η δική σου σάτιρα συχνά έχει πηγή εσένα. Πόσο εύκολο είναι να περνάς τον εαυτό σου από κόσκινο;
Όταν ξεκίνησα στην Ελλάδα δεν καταλάβαιναν τον αυτοσαρκασµό µου. Μου φαινόταν πάρα πολύ αστείο από µόνο του. Σε µια παράσταση έκανα αστεία για τα µαλλιά µου και µια κυρία µου φώναξε: «Μην αγχώνεσαι, κούκλα µου, µια χαρά είσαι». Νοµίζω ότι ο αυτοσαρκασµός είναι κάτι πολύ ξένο για τον Ελληνα. Εχουµε πολύ µεγάλη δόση σοβαροφάνειας, οπότε ο αυτοσαρκασµός δεν µας έρχεται πολύ εύκολα.
Παίρνουµε τον εαυτό µας πολύ στα σοβαρά;
Στην Ελλάδα, ναι, δυστυχώς.
Γιατί πιστεύεις ότι συµβαίνει;
Η θεωρία µου είναι ότι είµαστε ακόµη µια µικρή κοινωνία στην οποία έχει σηµασία «µε τι πρόσωπο θα βγεις στην κοινωνία;» και «τι θα πει ο κόσµος;». Έχουµε δηλαδή νοοτροπία χωριού και θεωρούµε ότι αν είµαστε πιο χαλαροί, ο άλλος δεν θα µας πάρει σοβαρά. Σε σχέση µε άλλες χώρες στις οποίες οι πολιτικοί έχουν χιούµορ, οι Έλληνες πολιτικοί είναι πολύ βαριά πεπόνια. Και αν επιχειρήσουν να κάνουν χιούµορ, θα τους πούνε καραγκιόζηδες. Θα τους πουν «πας και κάνεις χιούµορ ενώ ο λαός πεινάει». Είναι πολύ δύσκολο και ειδικά τέτοια εποχή που υπάρχει τόσο έντονη πόλωση.
Υπάρχουν όρια στη σάτιρα;
Γενικά, νοµίζω ότι δεν υπάρχουν. Θα πρέπει όµως να προσέξεις να µην κοροϊδεύεις κόσµο, ιδίως κόσµο που είναι σε πιο αδύναµη θέση από σένα. ∆ηλαδή το να ανέβει ένας λευκός Αµερικανός κωµικός και να λέει αστεία σε βάρος των µαύρων Αµερικανών νοµίζω ότι δεν είναι ωραίο, γιατί τους κοροϊδεύει. ∆εν λέω να µην κάνεις αστείο το οποίο να έχει έναν µαύρο, αλλά να µην είναι σε βάρος του. Όταν κάνεις ένα αστείο που έχει µέσα έναν Αλβανό δεν γίνεται ο Αλβανός να είναι ο καραγκιόζης του αστείου.
Ένας Αλβανός κωµικός µπορεί να σατιρίσει τους Αλβανούς;
Αυτό είναι άλλο, είναι δικοί του άνθρωποι. Και πάντα εξαρτάται πώς είναι το αστείο – άλλο το αστείο και άλλο να πεις κάτι εις βάρος τους. Η κωµωδία και η σάτιρα είναι φτιαγµένες για να µειώσεις αυτούς που έχουν δύναµη, για να µπορείς να δείξεις µε χιούµορ τι νοµίζεις ότι κάνει λάθος κάποιος που έχει εξουσία και δύναµη.
Ποια θέµατα είναι ταµπού για το ελληνικό κοινό;
∆εν µπορούµε να κάνουµε πλάκα µε τα θεία, ακόµη κι αν δεν είναι µειωτικό προς τη θρησκεία. Αν πεις για παράδειγµα ότι ο Ιησούς θα ήταν γαµάτος σεφ γιατί µε πέντε καρβέλια και δύο ψάρια τάισε πέντε χιλιάδες κόσµο, ένα µέρος του κοινού θα γελάσει αλλά ένα άλλο µέρος θα σου πει ότι δεν µπορείς να κάνεις αστεία για τον Ιησού. Είναι πολύ λεπτές εκεί οι ισορροπίες. Νοµίζω ότι δεν είµαστε έτοιµοι να γελάσουµε µε κάτι τέτοιο.
Υπάρχει ένα στερεότυπο σχετικά µε τον χαρακτήρα των κωµικών, ότι είναι συχνά µελαγχολικοί και σιωπηλοί. Στη δική σου περίπτωση τι ισχύει;
Στη δική µου περίπτωση δεν ισχύει. Στην Αγγλία ξέρω πάρα πολλούς κωµικούς που πάσχουν από κατάθλιψη ή είναι διπολικοί. Αυτό συµβαίνει αρκετά συχνά γιατί προσπαθούν να καταπολεµήσουν τα προβλήµατά τους µε το χιούµορ. Οπότε το κάνουν δουλειά και κάπως τους σώζει. Επίσης στην Αγγλία και την Αµερική αρκετοί κωµικοί ακολούθησαν αυτό τον δρόµο γιατί ήταν ο µόνος τρόπος για να µη φάνε ξύλο στο σχολείο. Ο νταής της παρέας δεν τους πλάκωνε στο ξύλο γιατί τον έκαναν να γελάει. Οπότε ανέπτυξαν από πολύ νωρίς την αίσθηση του χιούµορ και την ικανότητα να καταλαβαίνουν µε τι γελάει ο κόσµος.
Στην ουσία το χιούµορ µάς κάνει να αντιστρέφουµε σε προτερήµατα αυτά που θεωρούµε εµείς ή οι άλλοι µειονεκτήµατα;
Ναι. Σου ελαφραίνουν το φορτίο. Στο θέµα της υγείας µου πιστεύω ότι το χιούµορ είναι αυτό που µε έχει σώσει. Το ότι όλη µου η οικογένεια µε δουλεύει από την ώρα που ξύπνησα από το κώµα έχει βοηθήσει πάρα πολύ στο να µη µε πάρει από κάτω.
INF0
Η Κατερίνα Βρανά θα παρουσιάσει τη stand-up comedy παράσταση «Best of: Φέτα, sex και αναπηρία» την Τετάρτη 14 Ιουλίου στις 21.00 στον κήπο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.
