Η κυβέρνηση Μητσοτάκη βλάπτει σοβαρά την υγεία μας νομοθετώντας αορίστου χρόνου σχέση εργασίας χωρίς σταθερό πρόγραμμα, ωράριο και εισόδημα
Ο εργασιακός μεσαίωνας στην Ελλάδα του 2023 χτίζεται εδώ και χρόνια συστηματικά από τις κυβερνήσεις που εμφανίζουν σαν αναπτυξιακή προοπτική ό,τι μπορεί να διευκολύνει την εργοδοτική ασυδοσία. Η κυβέρνηση της ΝΔ με νέες ρυθμίσεις εμφανίζει σαν πρόοδο τον εξαναγκασμό του εργαζόμενου, λόγω οικονομικής δυσχέρειας, σε δουλειά χωρίς ωράριο, χωρίς πρόγραμμα, χωρίς χρονικό όριο. Με ευρωενωσιακές ευλογίες όλα σχετικοποιούνται –και νομοθετικά– στο απροσδιόριστο 24ωρο μιας δύσκολης καθημερινότητας, με το 8ωρο εργασίας να αυξάνεται στη βάρδια και με παράλληλη εργασία σε πολλαπλούς εργοδότες να κυλά προς 13ωρο εργασίας και να μπερδεύεται με το συνεχόμενο 11ωρο ανάπαυσης και με τις συμβάσεις «μηδενικού χρόνου» που γίνονται νέο επιχειρηματικό must.
Ποινικοποιούν την απεργία
Παράλληλα, η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιχειρεί να φρενάρει τη συλλογική δράση και τις κοινωνικές αντιδράσεις κατά της εκμετάλλευσης. Ετσι, η ΝΔ με υπουργό Εργασίας τον Αδωνη Γεωργιάδη «κουμπώνει» νέα μέτρα στο θεσμικό πλαίσιο προηγούμενων κυβερνήσεων και επεκτείνει τους φραγμούς του νόμου Χατζηδάκη. Γι’ αυτό, όπως καταγγέλλουν τα συνδικάτα, νομιμοποιεί την απεργοσπασία και ποινικοποιεί τη συνδικαλιστική δράση και την απεργία με πρόστιμα, ακόμη και με φυλάκιση. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με εργατολόγους, η επίσημη εισαγωγή του όρου της δοκιμαστικής περιόδου εργασίας διευκολύνει τις επιχειρήσεις για πιο γρήγορες και ανέξοδες απολύσεις.
Παράνομες πρακτικές
«Κάνουν τη ζωή των εργαζομένων λάστιχο για τα κέρδη των μονοπωλιακών ομίλων» τονίζει στο Documento o Γιώργος Στεφανάκης, πρόεδρος του Συνδικάτου Επισιτισμού – Τουρισμού. Ετσι σχολιάζει όσα προκύπτουν από διατάξεις του προσχεδίου του νέου εργασιακού νομοσχεδίου και από τις δηλώσεις του αρμόδιου υπουργού. «Ερχονται να νομιμοποιήσουν παράνομες εργοδοτικές πρακτικές. Διευκολύνουν τους εργοδότες που και σήμερα εξαναγκάζουν σε υπερεργασία απλήρωτη εργαζόμενους ή ακόμη και σε δουλειά έως 16 ώρες σε εταιρείες τους χωρίς να δηλώνεται η μετακίνηση από τη μια στην άλλη» λέει χαρακτηριστικά. Ουσιαστικά, όπως σημειώνει, νομιμοποιούν την εκμετάλλευση αντί να βοηθήσουν τον εργαζόμενο να δουλεύει σε ανθρώπινο ωράριο και να ζει αξιοπρεπώς από τον ένα μισθό. «Αυτό κάνει η κυβέρνηση» αναφέρει με έμφαση. Για παράδειγμα, εξηγεί, ένας όμιλος με δύο ΑΦΜ θα μπορεί να δηλώνει εργαζόμενό του για οκτάωρο στη μία εταιρεία και για τις υπόλοιπες ώρες να τον δηλώνει ως απασχολούμενο στην άλλη. Αποτέλεσμα; Δεν χρειάζεται να πληρώνει υπερωρίες για υπέρβαση εργασίας άνω των οκτώ ωρών.
Ολα για τους ομίλους
Αυτήν τη διάσταση δίνουν και νομικοί που ασχολούνται με το εργατικό δίκαιο. Οπως επισημαίνει στο Documento ο δικηγόρος εργατολόγος Κώστας Τσουκαλάς: «Η κυβέρνηση αναζητά τρόπο ώστε να διευκολύνει ομίλους – συνδεδεμένες τυπικά ή άτυπα επιχειρήσεις και εταιρικά σχήματα που εκδηλώνουν δραστηριότητα με διαφορετικά νομικά πρόσωπα. Σκοπός είναι να διαθέτουν εργαλεία ώστε να αποφύγουν την καταβολή προσαυξήσεων υπερωρίας και υπερεργασίας προκειμένου να μειώσουν το εργασιακό κόστος και να αυξήσουν την κερδοφορία τους σε βάρος των εργαζομένων. Μένει να φανούν οι τελικές διατυπώσεις στο σχέδιο νόμου του υπουργείου Εργασίας».
Εργασία άνευ ωραρίου
Παράλληλα υπάρχουν και οι συμβάσεις μηδενικού ωραρίου, που τώρα θα είναι το κλειδί για χαμηλότερου κόστους εργασία. Στις συμβάσεις μηδενικού ωραρίου δεν αναγράφεται χρονική διάρκεια εργασίας και ο εργοδότης όποτε θέλει ειδοποιεί και καλεί τον εργαζόμενο στη δουλειά, ενώ απαλλάσσεται από υποχρεώσεις όπως η αποζημίωση. «Αντί να μην επιτρέπονται συμβόλαια μηδενικών ωρών και να βοηθηθεί ο εργαζόμενος να έχει σταθερό ωράριο, επεκτείνεται και κανονικοποιείται η όλη διαδικασία των zero hour contracts» διαπιστώνει ο Γ. Στεφανάκης.
Στην Ευρώπη αλλά και την Αμερική τα συμβόλαια μηδενικού ωραρίου έχουν ήδη προκαλέσει αντιδράσεις λόγω της εκτεταμένης χρήσης τους τα τελευταία χρόνια από μεγάλες επιχειρήσεις και εξαιτίας των επιβαρυντικών για τους εργαζόμενους συνθηκών εργασίας. Είναι ενδεικτικό ότι ευρωπαϊκά συνδικάτα και σωματεία εργαζομένων ζητούν την κατάργησή τους. Ας σημειωθεί ότι είχε κάνει τον γύρο της διεθνούς ειδησεογραφίας ότι η πρώτη απεργία σε εστιατόρια McDonald’s στη Βρετανία έγινε το 2017 κατά των «συμβάσεων μηδενικών ωρών».
Εύκολες οι απολύσεις
Αυτά γίνονται στον τομέα του επισιτισμού εδώ και χρόνια και ιδίως στα ξενοδοχεία, εξηγεί ο Γ. Στεφανάκης. Υπάρχουν συμβάσεις διάφορων τύπων πέρα από την εκ περιτροπής απασχόληση (μέχρι δώδεκα μεροκάματα), όπως η μερικής απασχόλησης ή σύμβαση ωρομισθίου. Ιδιάζουσα στον ξενοδοχειακό χώρο είναι η σύμβαση διαλείπουσας εργασίας, που προβλέπει αορίστου χρόνου σχέση εργασίας αλλά αναφέρει ότι ο εργαζόμενος μπορεί να δουλέψει από 0 έως 25 ώρες χωρίς σταθερό πρόγραμμα, χωρίς σταθερό ωράριο και σταθερό εισόδημα. Επίσης υπάρχει η «σύμβαση μίας μέρας». Για παράδειγμα σε ένα ξενοδοχείο ή εστιατόριο ο εργαζόμενος αφού δουλέψει το οκτάωρό του κάνει σύμβαση μίας μέρας σε κέτερινγκ και δουλεύει άλλες δέκα ώρες.
Το νέο στοιχείο που προστίθεται με το προωθούμενο σχέδιο νόμου του υπουργείου Εργασίας είναι πρακτικά ότι για παράδειγμα μια καμαριέρα που δουλεύει σε ξενοδοχείο μετά τη συμπλήρωση του οκταώρου θα καθαρίζει το ίδιο ξενοδοχείο ως εργαζόμενη στην εργολαβική εταιρεία που έχει αναλάβει τον καθαρισμό και συνδέεται με τον ιδιοκτήτη. Μάλιστα, ακόμη μια αρνητική «καινοτομία» που προωθεί η κυβέρνηση είναι να προβλέπονται πλέον και ποινικές ευθύνες σε απεργούς για παρεμπόδιση εισόδου απεργοσπαστών για εργασία (μπαίνει και ο όρος περί «ψυχολογικής βίας») με ποινή από πρόστιμο 5.000 ευρώ έως και φυλάκιση! Κατά τον πρόεδρο του Συνδικάτου Επισιτισμού – Τουρισμού: «Πρόκειται για ποινικοποίηση της απεργίας και προστασία του απεργοσπαστικού μηχανισμού που στήνουν οι εργοδότες. Ο μόνος δρόμος είναι να οργανωθούν οι εργαζόμενοι στα συνδικάτα τους και να ανατρέψουν αυτή την πολιτική».
Ταυτόχρονα, κατά τον εργατολόγο Κ. Τσουκαλά διαμορφώνονται νέες ευνοϊκές συνθήκες για τις επιχειρήσεις ακόμη και με την επίσημη εισαγωγή του όρου της δοκιμαστικής περιόδου, καθώς γίνεται πιο ευέλικτη και απρόσβλητη η απόλυση χωρίς αποζημίωση στο εξάμηνο. Οπως εξηγεί ο Κ. Τσουκαλάς, αποδυναμώνονται ο έλεγχος σκοπιμότητας των απολύσεων και τα νομικά εργαλεία των εργαζομένων. Η απόλυση «γίνεται ακόμη πιο εύκολη και πιο ακίνδυνη για τον εργοδότη».
Το ότι η περίοδος δοκιμαστικής εργασίας χωρίς αποζημίωση μειώνεται από τους δώδεκα στους έξι μήνες είναι «ανέξοδο και ακίνδυνο για τους εργοδότες μέτρο» παρατηρεί ο Γ. Στεφανάκης. «Κι αυτό διότι υπάρχει νομικό οπλοστάσιο που τους λύνει τα χέρια και διευκολύνει να μην κάνουν αορίστου χρόνου συμβάσεις αλλά να χρησιμοποιούν εναλλασσόμενο προσωπικό ή εργαζόμενους ορισμένου χρόνου που επαναπροσλαμβάνονται» επισημαίνει. Αλλωστε υπάρχει η προειδοποίηση απόλυσης, με αποτέλεσμα ο εργαζόμενος να πληρώνεται το μισό της αποζημίωσης που δικαιούται. Επίσης, το όριο έξι μηνών για δοκιμαστική εργασία χωρίς αποζημίωση εξισορροπείται από τη δυνατότητα που έχουν οι εργοδότες να κάνουν συμβάσεις τριών ή τεσσάρων μηνών. Οπως τονίζει ο Γ. Στεφανάκης: «Το μόνο που μπορεί να πιέσει τους εργοδότες είναι να καταργηθούν όλοι οι αντεργατικοί νόμοι και να αυξηθούν οι μισθοί».
Ερχονται κινητοποιήσεις
Ντόμινο αντιδράσεων προκάλεσε η προαναγγελία του υπουργού Εργασίας Αδωνη Γεωργιάδη για αντεργατικές παρεμβάσεις μέσω του νέου νομοσχεδίου. Ηδη οι πρώτες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας πραγματοποιήθηκαν από συνδικάτα που συσπειρώνονται στο ΠΑΜΕ και άλλα σωματεία έξω από το υπουργείο Εργασίας με συνθήματα για «35ωρο – 7ωρο – 5ήμερο», σταθερό ημερήσιο χρόνο εργασίας και αυξήσεις στους μισθούς και στις συντάξεις. Παράλληλα, εργατικά κέντρα σε όλη τη χώρα, ομοσπονδίες και συνδικάτα προετοιμάζονται για συντονισμένες κινητοποιήσεις κατά το επόμενο διάστημα. Εκπρόσωποί τους τονίζουν ότι μετά την πρόβλεψη του νόμου Χατζηδάκη για δεκάωρη εργασία χωρίς υπερωριακή αμοιβή «διευθετείται» και η απασχόληση σε πολλαπλούς εργοδότες. Οι διατυπώσεις Γεωργιάδη για δύο οκτάωρα σε δύο διαφορετικούς εργοδότες, παρά τις εκ των υστέρων διευκρινίσεις του ότι δεν σταματά να εφαρμόζεται το προεδρικό διάταγμα 88/1999 περί των ελάχιστων περιόδων ανάπαυσης, λειτούργησαν σαν κλείσιμο του ματιού στις επιχειρήσεις.
Πέρα από την παράλληλη απασχόληση, τις συμβάσεις μηδενικών ωρών και τη δοκιμαστική εργασία εξάμηνης διάρκειας, το υπουργείο έχει επεξεργαστεί διατάξεις που αφορούν ζητήματα όπως: κίνητρα προς επιχειρήσεις που θα εφαρμόσουν εθελοντικά την ψηφιακή κάρτα, αύξηση προστίμων για παράβαση υποδηλωμένης εργασίας (10.500 ευρώ), ποινικές ευθύνες σε απεργούς που εμποδίζουν την προσέλευση μη απεργών στην εργασία κ.ά. Περιλαμβάνονται επίσης προβλέψεις για ενημέρωση των εργαζομένων σε περιπτώσεις αλλαγής ωραρίου ή αντικειμένου εργασίας και άλλες μεταβολές στους όρους εργασίας.
Ο χρόνος ανάπαυσης και η προστασία της υγείας
Η ευρωενωσιακή νομοθεσία για «διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας» στην ΕΕ αποτελεί μαγιά για αλλαγές στο εργασιακό τοπίο στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση ενσωματώνοντας στο εθνικό δίκαιο την κοινοτική οδηγία 1152/2019 ανοίγει παράθυρα υπέρ των επιχειρήσεων στο όνομα της ανταγωνιστικότητας. Οπως εξηγεί στο Documentο o καθηγητής Εργασιακών Σχέσεων στο τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου Γιάννης Κουζής: «Η οδηγία 1152 του 2019 επικαιροποιεί την οδηγία 533 του 1991 και επιχειρεί να ρυθμίσει ζητήματα που έχουν προκύψει από τις αλλαγές στην αγορά εργασίας με τις νέες μορφές απασχόλησης. Σε σχέση με την παράλληλη απασχόληση σε πολλαπλούς εργοδότες τίθεται στο επίκεντρο της οδηγίας ότι ο εργοδότης δεν πρόκειται να απαγορεύσει σε εργαζόμενο να δουλεύει σε άλλους εργοδότες, αλλά με περιορισμούς για λόγους ανταγωνισμού (επιχειρηματικό απόρρητο, σύγκρουση συμφερόντων κ.ά.) καθώς και για ζητήματα που αφορούν την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων». Ο χρόνος εργασίας συνδέεται με την υγεία των εργαζομένων, με τις ώρες ανάπαυσης και μεταξύ άλλων με τον κίνδυνο εργατικών ατυχημάτων. Οπως σημειώνει ο καθηγητής, δεν είναι τυχαίο ότι όσο επιμηκύνεται ο χρόνος εργασίας τόσο αυξάνονται τα ατυχήματα, ενώ έχει διαπιστωθεί ότι τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα γίνονται συνήθως στο τέλος μιας επιβαρυμένης βάρδιας.
Στην ΕΕ έχουν οριστεί όρια μέγιστης διάρκειας εργασίας, που σχετίζονται με περιόδους ημερήσιας και μηνιαίας ανάπαυσης καθώς και με ετήσια περίοδο αμειβόμενων διακοπών. «Σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία, σε περίπτωση παράλληλης εργασίας οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν τουλάχιστον έντεκα συνεχείς ώρες ημερήσιας ανάπαυσης και επομένως δεν είναι νόμιμο να δουλεύει εργαζόμενος περισσότερες από 13 ώρες. Αυτό πρέπει να γίνει σεβαστό νομοθετικά από την κυβέρνηση» επισημαίνει ο Γ. Κουζής. Και προσθέτει: «Το ζήτημα όμως είναι πώς θα ελέγχεται η πολλαπλή εργασία σε συνδυασμό με την ψηφιακή κάρτα και άλλες δικλίδες σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου η παραβίαση της νομοθεσίας αποτελεί αναπτυγμένη πρακτική».
Στα… τάρταρα η ποιότητα της απασχόλησης
Πάντως έχει ενδιαφέρον ότι οι ερευνητές του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ Πέννυ Γεωργιάδου, Ελενα Κούστα, Γιώργος Κρητικίδης σε μελέτη τους το 2023 (https:// www.inegsee.gr/wp-content/ uploads/2023/08/Georgiadou_ Krousta_Kritikidis.pdf) επισημαίνουν ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει σημειώσει μικρή πρόοδο ως προς τη βελτίωση της ποιότητας της απασχόλησης «και ορισμένες χώρες έχουν ακόμη και οπισθοδρομήσει», με βάση τα στοιχεία της τελευταία έρευνας (2021b) της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων (ETUC – European Trade Union Confederation). Οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι ο αντίκτυπος των πολιτικών λιτότητας της ΕΕ στις επιδόσεις ποιότητας της εργασίας αποτυπώνεται σαφέστατα στον νέο Δείκτη Αξιοπρεπούς Εργασίας της ETUC. Μάλιστα, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία είναι οι πέντε χώρες με τις χειρότερες επιδόσεις. Παράλληλα, «οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι χειρότερες το 2019 από ό,τι το 2010, ενώ οι επιδόσεις του Λουξεμβούργου και του Ηνωμένου Βασιλείου είναι χειρότερες από ό,τι το 2015. Οι τέσσερις πρώτες χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις βρίσκονται στη βόρεια Ευρώπη: Ολλανδία, Δανία, Φινλανδία, Σουηδία». Και μια ακόμη επισήμανση των ερευνητών που έχει σημασία: «Ο δείκτης υπογραμμίζει επίσης πως το ΑΕΠ έχει μικρή επίδραση στην αξιοπρεπή εργασία. Η Ιρλανδία καταγράφει υψηλά επίπεδα αύξησης του ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια, με κακή, ωστόσο, απόδοση στον Δείκτη Αξιοπρεπούς Εργασίας, καθώς το ΑΕΠ της χώρας βασίζεται στον εξαιρετικά χαμηλό εταιρικό φόρο και στις κρατικές δαπάνες για την κοινωνική προστασία»… Ταυτόχρονα, δείκτης που εκτιμά τη συσχέτιση αξιοπρεπούς απασχόλησης και βιοτικού επιπέδου είναι ο δείκτης του κινδύνου φτώχειας στην εργασία. Το 2020, αναφέρει η μελέτη του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, σε κίνδυνο εργασιακής φτώχειας βρέθηκε το 12% των απασχολούμενων αντρών στην Ελλάδα (9,6% στην ΕΕ) και το 7,1% των απασχολούμενων γυναικών (7,9% στην ΕΕ). Τη διετία 2019-20 το ποσοστό των εργαζομένων μερικής απασχόλησης στην Ελλάδα με ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας ήταν 20,1%, ενώ την ίδια περίοδο σε ανάλογη θέση βρέθηκε μόλις το 9% των πλήρως απασχολουμένων. Στην ΕΕ το 2020 τα ποσοστά για τους εργαζόμενους με μερική και με πλήρη απασχόληση ήταν 13,8% και 7,3% αντίστοιχα.
