«Σπουδάζω τρία χρόνια, θέλω το πτυχίο κι όχι το χαρτί που δίνουν στο σχολείο». «Δεν είμαστε χομπίστες, είμαστε ηθοποιοί, η τέχνη είναι δύναμη, καμία ανοχή». «Μήπως σας εξαπατήσαμε με την αποφοίτηση λυκείου;».
Αυτά είναι μερικά μόνο από τα συνθήματα που ακούστηκαν το πρωί της Τρίτης στη διαμαρτυρία ανθρώπων από όλους τους χώρους της τέχνης, επαγγελματιών, σπουδαστών και εκπροσώπων των καλλιτεχνικών σωματείων έξω από το υπουργείο Πολιτισμού, η οποία κατέληξε σε τεράστια πορεία προς τη Βουλή.
Με την υπογραφή της υπουργού Παιδείας Ν. Κεραμέως, του υπουργού Εσωτερικών Μ. Βορίδη και του υπουργού Αν. Οικονομικών Θόδ. Σκυλακάκη, και βεβαίως της Κ. Σακελλαροπούλου, το προεδρικό διάταγμα, χωρίς να έχει προηγηθεί καμιά διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς αλλά και χωρίς να ακολουθηθεί η θεσμική κοινοβουλευτική διαδικασία με ψηφοφορία στη Βουλή, η κυβέρνηση υποβάθμισε εν μια νυκτί τα πτυχία των αποφοίτων ανώτερων δραματικών σχολών, χορού και κινηματογράφου, εξισώνοντάς τα με τo απολυτήριο λυκείου.
Την Παρασκευή είχαν προηγηθεί συγκέντρωση στο υπουργείο Εσωτερικών αλλά και κατάληψη της Δραματικής Σχολής Εθνικού Θεάτρου (Σχολείον Ειρήνης Παπά) από τους σπουδαστές, ενώ οι επιστολές – καταγγελίες από σωματεία, συλλόγους, σχολές άρχισαν να… σκάνε σαν τσουνάμι.
Στη συνάντηση εκπροσώπων των αρμόδιων υπουργείων (Εσωτερικών, Παιδείας και Πολιτισμού) με τους εκπροσώπους των καλλιτεχνικών σωματείων την Τρίτη το μεσημέρι δεν βγήκε αποτέλεσμα όσο κι αν το ΥΠΠΟΑ στη συνέχεια έβγαλε ένα στομφώδες δελτίο Τύπου που συμπυκνώνεται στη φράση «η κυβέρνηση ανοίγει τη συζήτηση για την καλλιτεχνική εκπαίδευση». Δηλαδή πρώτα βάζουν ταφόπλακα στην αναγνώριση του πτυχίου και κατ’ επέκταση στα εργασιακά δικαιώματα και μετά δήθεν… ανοίγουν τη συζήτηση, που θα έπρεπε να έχει προηγηθεί.
Την άμεση ανάκληση του προεδρικού διατάγματος ζητάνε με ερώτηση στη Βουλή οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ Σία Αναγνωστοπούλου (τομ. Πολιτισμού), Πάνος Σκουρολιάκος (αν. τομεάρχης Πολιτισμού), Κώστας Ζαχαριάδης (τομ. Εσωτερικών), Νίκος Φίλης, (τομ. Παιδείας) ενώ ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού θεάτρου Γιάννης Μόσχος και σύσσωμο το ΔΣ με επίσημη ανακοίνωση συντάχθηκαν με τα αιτήματα των ανθρώπων του καλλιτεχνικού χώρου.
Σε συνάντηση που είχαν εκπρόσωποι των σωματείων με τον πρόεδρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Αλέξης Τσίπρας δεσμεύτηκε ότι η προοδευτική επόμενη κυβέρνηση θα αποσύρει το προεδρικό διάταγμα.
Η κυβέρνηση αντί να λύσει τη χρόνια εκκρεμότητα της ανάγκης διαβάθμισης των καλλιτεχνικών πτυχίων επέλεξε να ανοίξει ακόμη μια «βεντέτα» με τους ανθρώπους του πολιτισμού, τους οποίους τριάμισι χρόνια τώρα έχει απαξιώσει συστηματικά σε πολλές περιπτώσεις.
Ενώ δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι η κυβέρνηση της ΝΔ, η οποία έχει… αλλεργία σε καθετί δωρεάν και δημόσιο (υγεία, παιδεία, ασφάλιση), έχει κάνει πολλά «δωράκια» στα ιδιωτικά κολέγια και σε διάφορους επιχειρηματικούς ομίλους. Δεν γλίτωσε ούτε ο πολιτισμός απ’ αυτό.
Σε κάθε περίπτωση, οι άνθρωποι της τέχνης έχουν αποδείξει ότι όταν όχι μόνο απειλείται η βιωσιμότητα του επαγγελματικού τους κλάδου αλλά τίθεται και ζήτημα ηθικής τάξεως γίνονται μια γροθιά! Οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται.
Αργύρης Ξάφης Ηθοποιός, σκηνοθέτης: Εκδικητική κίνηση από την κυβέρνηση
Για έναν εξωτερικό θεατή του ζητήματος είναι σημαντική η εξής πληροφορία για να καταλάβει τι συμβαίνει: το 2003, όταν τα ΤΕΙ ανωτατικοποιήθηκαν, οι καλλιτεχνικές σχολές δεν ανωτατικοποιήθηκαν επειδή ανήκαν στο υπουργείο Πολιτισμού και όχι στο Παιδείας. Για να λυθεί πρόχειρα το ζήτημα δημιουργήθηκαν κάτι επιτροπές που ισοτιμούσαν το πτυχίο. Αυτές έκλεισαν. Ετσι, βρέθηκαν συμμαθητές που έχουν τελειώσει την ίδια σχολή την ίδια χρονιά να έχουν διαφορετικής βαθμίδας πτυχία. Αυτό κρίθηκε (και ήταν) αντισυνταγματικό, οπότε αντί να διορθωθεί το ζήτημα όλα αυτά τα χρόνια, μπήκε πάλι ένα προσωρινό «τσιρότο» με μια ΚΥΑ το 2018. Αυτή ξανάνοιγε τις επιτροπές ισοτίμησης. Εναντιώθηκαν σε αυτήν οι θεατρολόγοι και η υπόθεση εκκρεμεί στα δικαστήρια. Αυτή ούτως ή άλλως εκδόθηκε για να λύσει το παράλογο των δύο διαφορετικών διπλωμάτων και της ανωμαλίας που είχε προκληθεί. Τι προσφέρει η διαβάθμιση στους ηθοποιούς; Πέραν της ηθικής τάξης και αναγνώρισης της εξειδίκευσης στη δουλειά μας, που είναι πολύ σημαντική, έχει αρνητική επίδραση σε πολλά μέτωπα. Από μειωμένο επίδομα στον ΟΑΕΔ, χαμηλότερες απολαβές σε περίπτωση που κάποιος προσληφθεί είτε στο δημόσιο (μιλάμε για ανθρώπους μετρημένους στα δάχτυλα, έτσι; Για να μη νομίζει κανείς ότι είναι εκατοντάδες) είτε σε κάποιο δήμο κ.λπ. μέχρι και –το σημαντικότερο για μένα– τη δυνατότητα συνέχισης των σπουδών σου. Δεν μπορείς πια να συνεχίσεις και να μπεις με κατατακτήριες εξετάσεις στη θεατρολογία ή σε παρεμφερή σχολή, δεν μπορείς να συνεχίσεις στο εξωτερικό. Πρέπει να ξεκινήσεις από την αρχή όλες τις σπουδές σου. Μια καθαρά εκδικητική κίνηση της κυβέρνησης προς τους καλλιτέχνες, τον κορυφαίο κλάδο που αντέδρασε στις πολιτικές της μέχρι τώρα.
Νίκος Χατζόπουλος Ηθοποιός, σκηνοθέτης, καθηγητής Υποκριτικής: Απουσία πολιτικής βούλησης
Αυτό που μετά το 2003 και την κατάργηση της ανώτερης βαθμίδας εκπαίδευσης ίσχυε ως εκκρεμότητα, τώρα «τακτοποιείται» με τον χειρότερο τρόπο. Το εξοργιστικό είναι ότι τόσα χρόνια λύσεις υπήρχαν, είχαν προταθεί κι από εδώ κι από την ΕΕ και κυρίως είχε εκφραστεί η ανάγκη για ίδρυσης πανεπιστημιακών τμημάτων για τις παραστατικές τέχνες. Αλλά οι προτάσεις προσέκρουαν στη λυσσαλέα αντίδραση ακαδημαϊκών κύκλων, στα διαρκή προσκόμματα από μια μερίδα αποφοίτων του ΕΚΠΑ, στην απροθυμία του ΥΠΠΟΑ να εγκύψει σοβαρά στο θέμα και την άρνηση του ΥΠΠΑΙΘ να το συζητήσει καν. Και εντέλει στην απουσία πολιτικής βούλησης. Δεν ξέρω τι μπορεί να κρύβεται στο μυαλό αυτών που τόσο κυνικά και αβασάνιστα υπέγραψαν το ΠΔ. Αγνοια; Αδιαφορία; Συντεχνιακά μικροσυμφέροντα; Μέρος μιας τακτικής για διευκολύνσεις σε ιδιωτικά ΙΕΚ και κολέγια; Το μόνο που ξέρω με σιγουριά είναι ότι αποτελεί ένα ακόμη δείγμα της απαξίωσης του πολιτισμού και των φορέων του εκ μέρους των κυβερνώντων αυτής της χώρας.
Μαριάννα Κάλμπαρη Σκηνοθέτρια, διευθύντρια Θεάτρου Τέχνης: Ανώτερη η θεατρική εκπαίδευση σε… ΙΕΚ;
Το επίμαχο ΠΔ –που σημειωτέον έρχεται σε αντίφαση με τον ισχύοντα νόμο λειτουργίας ιδιωτικών και δημόσιων δραματικών σχολών, που συνεχίζει να τις κατατάσσει στην ανώτερη βαθμίδα εκπαίδευσης– υποβαθμίζει τόσο την αξία της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης όσο και τον ίδιο τον ρόλο του υπουργείου Πολιτισμού που την εποπτεύει, εφόσον την κατατάσσει πλέον στην κατηγορία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Δικαίως οι σπουδαστές των δύο κρατικών δραματικών σχολών διερωτώνται πώς είναι δυνατόν η θεατρική εκπαίδευση σε ένα ΙΕΚ να θεωρείται ανώτερη από τη δική τους. Προσωπικά διερωτώμαι γιατί να μην κατατάσσεται η τριετής σήμερα θεατρική εκπαίδευση στις δραματικές σχολές τουλάχιστον στην κατηγορία ΤΕ;
Ή γιατί στη χώρα μας ένας ηθοποιός ή ένας σκηνοθέτης να μην έχει καν τη δυνατότητα να λάβει ανώτατη εκπαίδευση. Δεν είναι δυνατόν ανώτατη εκπαίδευση στον χώρο του θεάτρου να εξασφαλίζουν μόνο οι θεατρικές σπουδές, που όσα πρακτικά μαθήματα κι αν έχουν στο πρόγραμμά τους, συνεχίζουν να εκπαιδεύουν θεατρολόγους και όχι καλλιτέχνες. Επιτρέψτε μου επίσης να επισημάνω ότι εδώ και καιρό καλλιεργείται ένα είδος «ανταγωνισμού» μεταξύ των ανωτέρω ομάδων με αφορμή το ποια εκπαίδευση είναι καταλληλότερη για να προσληφθεί κανείς στο δημόσιο και να διδάξει το μάθημα της θεατρικής αγωγής στα σχολεία. Σύμφωνα με τη νέα κατάταξη αποκλείονται φαντάζομαι οι απόφοιτοι δραματικών σχολών…
Κωνσταντίνος Μπιμπής Σκηνοθέτης, ηθοποιός, Α΄ αντιπρόεδρος ΣΕΗ: Δεν συγχωρούν το «Support art workers»
Υστερα από αυτή την εξέλιξη είμαι πλέον βέβαιος ότι οι καλλιτέχνες της χώρας βρισκόμαστε σε πόλεμο με την κυβέρνηση. Είμαστε διαρκώς στο στόχαστρο και μας επιτίθεται με κάθε τρόπο. Οι προθέσεις έγιναν σαφείς ήδη από την περίοδο της πανδημίας και συνεχίζουν να εκδηλώνονται σε πολλά επίπεδα. Η κυβέρνηση δείχνει ότι φοβάται τους καλλιτέχνες, τους θέλει εξαθλιωμένους και ταπεινωμένους. Απαξιώνει τον σύγχρονο πολιτισμό σε κάθε του μορφή και δεν δημιουργεί κίνητρο για τίποτε. Το πλήγμα είναι βαθύ και εμπεριέχει ηθική διάσταση. Εχουμε ξοδέψει χρόνο και χρήματα για να σπουδάσουμε και τελικά μας λένε ότι κάναμε λάθος, ότι αυτή η χώρα δεν είναι για καλλιτέχνες. Μας προτρέπουν να αλλάξουμε δουλειά ή να πεθάνουμε. Η αλήθεια είναι πως ούτε οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν καταφέρει να επιλύσουν το θέμα με τις σπουδές μας. Αυτή η κυβέρνηση όμως έχει εμπάθεια. Δεν μπορεί να συγχωρέσει το κίνημα «Support art workers», την ενδυνάμωση των σωματείων μας, τις διαδηλώσεις στις οποίες έχουμε συσπειρώσει χιλιάδες κόσμου. Ολα αυτά κοστίζουν μονάδες στις δημοσκοπήσεις τους. Προσπαθούν να μας εκδικηθούν με κάθε τρόπο. Δεν θα τα καταφέρουν.
Μίνα Ανανιάδου Πρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων στον Χώρο του Χορού: Καλλιτεχνική εκπαίδευση με ταξικό πρόσημο
Πρακτικά η υποβάθμιση της αξίας ενός διπλώματος δυσχεραίνει και την εργασιακή συνθήκη, καθώς μας κατατάσσει μισθολογικά στην κατηγορία του ανειδίκευτου εργάτη. Αξίζει να δώσουμε και τη μεγαλύτερη εικόνα για τον χορό: ο χορός υφίσταται μια ενισχυμένη άνιση μεταχείριση ελλείψει δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης καθώς πανεπιστημιακό τμήμα χορού δεν υπάρχει ούτε για δείγμα.
Ως εκ τούτου τίθεται σοβαρό ζήτημα ισονομίας ως προς την πρόσβαση στην εκπαίδευση του χορού αλλά και ως προς τα επαγγελματικά μας δικαιώματα σε πανευρωπαϊκό πλέον επίπεδο. Αξίζει επίσης να σκεφτούμε την καλλιτεχνική εκπαίδευση με ταξικό πρόσημο, δηλαδή να τη σκεφτούμε και μέσα από τον δημόσιο χαρακτήρα που θα έπρεπε να έχει: για να σπουδάσεις χορό, όπως και άλλες τέχνες, αν δεν είσαι μέσα στους περίπου 30 σπουδαστές που θα πετύχουν στις εξετάσεις των δύο ανώτερων επαγγελματικών σχολών χορού όπου η φοίτηση είναι δωρεάν, θα πρέπει να στηρίξεις οικονομικά τις σπουδές σου για τρία χρόνια σε μια από τις ανώτερες ιδιωτικές σχολές. Απαιτούμε: ίδρυση τώρα πανεπιστημιακού τμήματος χορού και ανώτατης βαθμίδας για τις παραστατικές τέχνες, άμεση και οριστική διαβάθμιση όλων των διπλωμάτων μας, υπαγωγή επαγγελματικής καλλιτεχνικής εκπαίδευσης του χορού στο υπουργείο Παιδείας, μισθολογική και μοριοδοτική εξίσωση των διπλωμάτων των ανώτερων επαγγελματικών σχολών με τα πτυχία πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (ΠΕ).
Νίκος Χατζηελευθερίου Μουσικός και καθηγητής στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών: Τέχνη με μπίζνες και προσθαφαιρέσεις
Το συγκεκριμένο προεδρικό διάταγμα δυστυχώς επηρεάζει και πλήττει βάναυσα όλους τους τομείς της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και των παραστατικών τεχνών. Πρόκειται για άμεσο και βαρύ χτύπημα στα επαγγελματικά μας δικαιώματα και στην προσπάθεια που κάνουμε να πάμε επιτέλους ένα βήμα μπροστά την καλλιτεχνική εκπαίδευση. Στον χώρο της μουσικής αποτελεί αίτημα δεκαετιών να διαβαθμιστούν τα πτυχία μας. Επιπλέον, σε αυτή την εξέλιξη υπάρχει μια μεγάλη αντίφαση. Απαραίτητη προϋπόθεση για να εισαχθεί κάποιος σε ανώτερη δραματική σχολή είναι το απολυτήριο λυκείου. Μετά το τέλος της εκπαίδευσης ο σπουδαστής θα εξακολουθεί να θεωρείται… απόφοιτος λυκείου. Αν μια κυβέρνηση δεν έχει τη βούληση και την πολιτική κουλτούρα να σεβαστεί τον κόσμο της τέχνης και να δει αυτά τα θέματα έξω από λογιστικές προσθαφαιρέσεις, οδηγούμαστε σε αυτά τα αποτελέσματα. Φυσικά υπάρχει και η περίπτωση να υποκρύπτονται μπίζνες με ιδιωτικά εκπαιδευτήρια και κολέγια. Το υπ. Παιδείας και η Νίκη Κεραμέως έχουν δώσει τέτοια δείγματα στο παρελθόν προσπαθώντας να υποτάξουν την εκπαίδευση σε συγκυριακούς νόμους της αγοράς χωρίς ουσιαστική προοπτική. Οι καλλιτεχνικές σπουδές είναι επίπονες, κοπιαστικές και δαπανηρές. Αυτό είναι κάτι που καμιά κυβέρνηση δεν μπορεί να εκμηδενίσει.
Στέλλα Θεοδωράκη Σκηνοθέτης, παραγωγός: Εκπολιτιστικό μηδενικό
Ζούμε σε εποχή συνεχόμενων αρνητικών εκπλήξεων. Η εξίσωση των πτυχίων των δραματικών και κινηματογραφικών σχολών με το απολυτήριο λυκείου έρχεται να προστεθεί σε μια εποχή ύποπτης χειραγώγησης του γούστου και της ελεύθερης βούλησης. Αγγίζει παγκόσμια τον χώρο του παραλόγου. Απαξιώνει τον ρόλο του δημιουργού, ηθοποιού, χορογράφου, σκηνοθέτη, γιατί είναι ανάλογη η απαξίωση για τον πολιτισμό. Ο πολιτισμός και η παιδεία για όλους δεν συμπεριλαμβάνονται στην ατζέντα αυτής της «εξουσίας» αν δεν συνδυάζονται με συγκεκριμένο κερδοσκοπικό ρόλο. Τα τρία χρόνια σπουδών στις σχολές, τα μαθήματα θεάτρου, ιστορίας τέχνης, αισθητικής, λογοτεχνίας, μουσικής, χορού αποτελούν για τους ιθύνοντες ένα τεράστιο εκπολιτιστικό ΜΗΔΕΝΙΚΟ. Στο διδακτορικό μου στη Σορβόννη το πτυχίο του Σταυράκου έγινε δεκτό στην επιλογή κινηματογραφικού θέματος. Δεν νομίζω πως θα γινόταν το ίδιο με το απολυτήριο λυκείου.
Γιώργος Κουτλής Σκηνοθέτης: Ξεφτιλίζουν τη ζωή μας
Είναι τόσο φτηνές οι δικαιολογίες τύπου «ναι, αλλά το πρόβλημα υπήρχε από την προηγούμενη κυβέρνηση» που απλώς θες να φωνάξεις σε κάποιον: «Τότε γιατί αντί να το λύσεις το επικυρώνεις;». Μας δουλεύουν μες στη μάπα μας κι αυτό είναι εξοργιστικό. Γενικά αυτή η παντελής απαξίωση του χρόνου και του κόπου τόσων ανθρώπων, με τόσο μεγάλη αδιαφορία για τις συνέπειες, σε κάνει να νομίζεις ότι αυτοί οι τύποι που κυβερνούν έχουν την αίσθηση ότι δεν τους αγγίζει τίποτε. Μπορούν να ξεφτιλίζουν τη ζωή μας, να την τσαλαπατούν έτσι απλά. Μου θυμίζει την αίσθηση υπεροψίας και εξευτελιστικής αδιαφορίας για το σώμα και την ψυχή άλλων ανθρώπων από κάποιους τύπους που τώρα θα έπρεπε να βρίσκονται στη φυλακή. Και οι δικαιολογίες τους θυμίζουν το πολυφορεμένο «γιατί τώρα;». Είναι ύβρις όλο αυτό και αν δεν ζούσαν στον κόσμο τους, θα έβλεπαν ότι σύντομα θα σκάσει η νέμεση και όποιον πάρει ο χάρος. Το αίτημα είναι συγκεκριμένο: ίδρυση τώρα ανώτατης βαθμίδας για τις παραστατικές τέχνες. Αμεση επίλυση στο ζήτημα καλλιτεχνικών διπλωμάτων από το 2003 και έπειτα. Απόσυρση του ΠΔ 85/2022.