«Eλπίζω να δω τα Μάρμαρα πίσω στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ». Σ’ αυτήν τη φράση συνόψιζε η Μελίνα Μερκούρη το πάθος της για τον αγώνα που είχε αναλάβει. Και ναι μεν εκείνη δεν πρόλαβε, διασώθηκε όμως μια φωτογραφία της από το 1986 με τον Μπόρις Τζόνσον, νεαρό φοιτητή τότε και πρόεδρο της Oxford Union, που είχε διοργανώσει ένα debate γύρω από την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα. Βρε πώς αλλάζουν οι καιροί, θα μπορούσε να αναφωνήσει κανείς! Ο τότε ένθερμος υποστηρικτής του ελληνικού αιτήματος σήμερα από τη θέση του πρωθυπουργού το αρνείται σθεναρά, όπως άλλωστε κάνουν έκτοτε όλες οι κυβερνήσεις της χώρας του.
Τα τελευταία 40 χρόνια, από τότε που η Ελληνίδα υπουργός Πολιτισμού έθεσε το θέμα στη σύνοδο της UNESCO, έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Τα αρχικά επιχειρήματα του Ηνωμένου Βασιλείου έχουν καταρρεύσει. Το νέφος της πρωτεύουσας έχει φύγει και το Μουσείο της Ακρόπολης είναι ο καταλληλότερος χώρος για να υποδεχτεί τα αριστουργήματα του Φειδία και των συνεργατών του, που οιστρηλατημένοι από τα οράματα της αθηναϊκής δημοκρατίας απαθανάτισαν πάνω στο πεντελικό μάρμαρο τον λαό και τους θεούς της Αθήνας. Παράλληλα, νεότερες έρευνες απέδειξαν ότι ουδέποτε υπήρξε επίσημο φιρμάνι του σουλτάνου που να παραχωρεί την άδεια στον Ελγιν να αφαιρέσει τα γλυπτά από τη θέση τους.
Το ηθικό πλεονέκτημα της ελληνικής πλευράς ότι τα εκθέματα του Βρετανικού Μουσείου αποτελούν αναπόσπαστο μέρος ενός συνόλου κινητοποίησε εντός και εκτός Ελλάδος αρκετές επιτροπές στήριξης. Συμπαρατάχτηκαν με το δίκαιο του αιτήματος εκατοντάδες συγγραφείς, ιστορικοί, αρχαιολόγοι από όλο τον κόσμο, μαζί με αστέρες του Χόλιγουντ που χρησιμοποίησαν την αίγλη τους για να πείσουν τη διεθνή κοινή γνώμη. Το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού ωστόσο άλλαζε συχνά στρατηγική διεκδίκησης. Πότε η συμβιβαστική λύση ενός μακροχρόνιου δανεισμού επί Βενιζέλου και πότε ο δρόμος της δικαστικής διαμάχης επί Σαμαρά που όμως κι αυτή έπεσε στο κενό γιατί στήθηκε εξαρχής σε λάθος βάση, αφού καλώς ή κακώς το Βρετανικό Μουσείο έχει νόμιμους τίτλους ιδιοκτησίας.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αυτήν τη φορά δεν επανέλαβε την γκάφα στην αρχή της θητείας του περί δανεισμού αλλά περί ανταλλαγής. Σύμφωνα μάλιστα με βρετανικά δημοσιεύματα, πρότεινε το χάλκινο άγαλμα του Αρτεμισίου και τη χρυσή προσωπίδα του Αγαμέμνονα. Η πρόσφατη απόφαση της UNESCO που μετατοπίζει το ζήτημα σε διακρατικό επίπεδο είναι καλή αφορμή για νέους όρους διαπραγμάτευσης. Πολύ φοβούμαστε όμως ότι αργά ή γρήγορα οι Αγγλοι θα επικαλεστούν τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά: τσιμεντόστρωση Ακρόπολης και απόσπαση αρχαιοτήτων από το μετρό της Θεσσαλονίκης.
Ο επαναπατρισμός των Μαρμάρων πρέπει να διατηρηθεί στην επικαιρότητα μα όχι ως είδος ανταλλακτικού εμπορίου, αλλά αντιμετωπίζοντάς τα με τα λόγια του Σεφέρη: «Χρειάζεται, νομίζω, μια πίστη σ’ αυτά τα αρχαία σημάδια μέσα στο τοπίο τους. Η πίστη πως έχουν δική τους ψυχή. Τότε, θα μπορέσει ο προσκυνητής να πιάσει ένα διάλογο μ’ αυτά. Οχι μέσα σε τουριστικά πλήθη ποικιλότροπα αναστατωμένα, αλλά μόνος, καθρεφτίζοντας την ψυχή που διαθέτει στην ψυχή αυτών των μαρμάρων μαζί με το χώμα τους».