Θα ξεκινήσω αυτό το άρθρο με μια κοινοτοπία: αυτά που ζούμε είναι πρωτόγνωρα, δεν μπορούσαμε να τα φανταστούμε, τα ξεπερνάει ακόμη και η επιστημονική φαντασία.
Ολόκληρες χώρες σε καραντίνα, χωριά σε απομόνωση, θάνατοι, διασωληνωμένοι συμπολίτες μας, η οικονομία ξανά σε κρίση, έρημοι δρόμοι, κλειστά καταστήματα και φόβος και πανικός – κι αυτό είναι το χειρότερο. Σ’ αυτό ακριβώς θα κριθεί η μάχη με τον κορονοϊό αλλά και οι αντοχές της ανθρωπότητας: στη διαχείριση του φόβου και την αποφυγή δαιμονοποίησης του συνανθρώπου.
Ομως υπάρχει κάτι που τα ξεπερνάει όλα αυτά. Είναι η επόμενη ημέρα. Η πανδημία θα τελειώσει και τότε οι κοινωνίες μας θα πρέπει να προσπαθήσουν να μαζέψουν τα κομμάτια τους. Οσο πιο σωστά διαχειριστούμε και αντιμετωπίσουμε τώρα τα προβλήματα που έχουν ήδη παρουσιαστεί τόσο καλύτερη θα είναι η κατάσταση στην οποία θα μας βρει η επόμενη ημέρα. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική η συνεργασία όλων των χωρών, η συνεργασία των ερευνητών σε όλο τον κόσμο, η συνεργασία των πολιτών με τις υγειονομικές αρχές και με τις κυβερνήσεις και βέβαια η αυτοεκτίμηση του καθενός ξεχωριστά.
Τα κενά που έχουν οι κοινωνίες μας είναι πολλά και ως προς το ίδιο το πολιτικό σύστημα και ως προς τη διαχείριση των κρίσεων γενικά και των υγειονομικών ιδιαίτερα. Γιατί εκεί κρίνονται οι κοινωνίες, στις κρίσεις. Η λιτότητα των προηγούμενων χρόνων σίγουρα δεν βοηθάει, αλλά οι παθογένειες του ελληνικού πολιτικού συστήματος είναι ενδογενείς και η διαχείριση μιας κρίσης γίνεται έτσι δυσκολότερη. Εκτός από την υγεία των ανθρώπων πρέπει να αντιμετωπιστούν και τα χιλιάδες προβλήματα που προκύπτουν με τα φορολογικά, ασφαλιστικά και τα ζητήματα καθημερινότητας του πολίτη.
Πολύ σωστά οι κυβερνήσεις όλων των κρατών-μελών της ΕΕ επέλεξαν να επενδύσουν στην αντίληψη να σώσουμε τους πολίτες, δηλαδή στην υγεία των κοινωνιών και όχι στην αντίληψη να σώσουμε την οικονομία, όπως πράττει η Βρετανία με τον ανεκδιήγητο Μπόρις Τζόνσον.
Σίγουρα σ’ αυτή την κρίσιμη κατάσταση που ζούμε δεν είναι σκοπός μου να αρχίσω να πετάω βέλη σε όσους κυβέρνησαν τη χώρα από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα. Ομως τώρα είναι η ώρα να σκεφτούμε σοβαρά τη διάρθρωση των κοινωνικών υπηρεσιών των κρατών μας.
Η πανδημία του κορονοϊού απέδειξε περίτρανα ότι μόνο ένα δημόσιο σύστημα υγείας –έστω και κουτσουρεμένο μετά τις πολιτικές λιτότητας που επιβλήθηκαν σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες και στην Ελλάδα– μπορεί να ανταποκριθεί σε μια υγειονομική κρίση παγκόσμιας εμβέλειας.
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που τα προηγούμενα χρόνια αποδυνάμωσαν τα δημόσια συστήματα υγείας και ενίσχυσαν τον ιδιωτικό τομέα της υγείας απέτυχαν να προσφέρουν ασφάλεια στους πολίτες.
Πού είναι ο ιδιωτικός τομέας της υγείας; Λούφαξαν, ούτε κιχ δεν ακούγεται.
Ο ιδιωτικός τομέας της υγείας χρεοκόπησε μπροστά στην πανδημία του κορονοϊού. Τα ιδιωτικά νοσοκομεία δεν θέλουν αλλά και δεν μπορούν να ανταποκριθούν, ούτε και θα τους είχαμε εμπιστοσύνη. Είναι χαρακτηριστικό ότι ιδιώτες γιατροί, μερικοί κορυφαίοι λοιμωξιολόγοι, δεν μπορούν να προσφέρουν πολλά παρά μόνο ιδιωτικά, γιατί δεν είναι ενταγμένοι και έτσι δεν μπορούν να λειτουργήσουν συλλογικά μέσα από το δημόσιο σύστημα υγείας.
Στην Πράσινη Αριστερά θεωρούμε ότι τα κοινωνικά αγαθά (τα κοινά – common) –υγεία, εκπαίδευση, νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, ποιότητα ατμοσφαιρικού αέρα– δεν μπορεί να γίνονται βορά στα ιδιωτικά συμφέροντα. Ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να λειτουργεί μόνο συμπληρωματικά. Τα κοινωνικά αγαθά δεν μπορούν να τα διαχειρίζονται οι αγορές, πρέπει να ανήκουν στον δημόσιο τομέα της οικονομίας για να έχουν πρόσβαση σε αυτά όλοι οι πολίτες.
Πρέπει να σκεφτούμε επίσης τι θα συμβεί μετά το τέλος της πανδημίας με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πρόκειται για την κατάσταση εξαίρεσης, ως κανονικού προτύπου διακυβέρνησης, σύμφωνα με την οποία η πανδημία κορονοϊού (η εξαίρεση δηλαδή) για λόγους ασφάλειας και δημόσιας υγείας οδηγεί σε μια κατάσταση που επιβάλλονται μέτρα τα οποία περιορίζουν τις ατομικές ελευθερίες. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι αυτός ο περιορισμός να θεωρηθεί κανονικότητα και μετά την υποχώρηση της πανδημίας.
Κι εκεί είναι που πρέπει να έχουμε τον νου μας. Είναι ζήτημα δημοκρατίας και δικαιωμάτων του ανθρώπου και επειδή οι κυβερνώντες αρέσκονται σε διάφορες «κανονικότητες» πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αντιδράσουμε. Επίσης, ένα άλλο ζήτημα που μπορεί να προκύψει είναι αυτός ο περιορισμός/απομόνωση να οδηγήσει στην ιδιώτευση.
Η επανασχεδίαση του κοινωνικού κράτους χωρίς τις παθογένειες του πολιτικού συστήματος αποτελεί άμεση αναγκαιότητα. Το αίτημα είναι συγκεκριμένο: αύξηση των δημόσιων δαπανών. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν υπάρχει πολιτική βούληση από τις κυβερνήσεις και συγχρόνως ακύρωση του συμφώνου σταθερότητας, μόνιμη και όχι προσωρινή λόγω κορονοϊού, όπως σκέφτεται η ΕΕ.
Από εκεί και πέρα, απαιτείται εκπόνηση υγειονομικής πολιτικής βάσει συγκεκριμένου μακροχρόνιου σχεδίου.
Η Καίτη Μυλωνά είναι κτηνίατρος, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της Πράσινης Αριστεράς
