Παρακολουθήσαμε πρόβα της περφόρμανς «Τι οφείλουμε στη δημοκρατία», στην Ιχθυόσκαλα στο πλαίσιο της συνεργασίας του Φεστιβάλ Αθηνών με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
Υπάρχει ένα μέρος στο Κερατσίνι που όταν η πόλη κοιμάται αυτό σηκώνει ρολά, αποκαλύπτοντας έναν κόσμο που μοιάζει να έχει βγει από σκηνικό ταινίας. Η Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου βρίσκεται στο λιμάνι Ηρακλέους και για τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά Νίκο Διαμαντή αποτελεί τον τοπο όπου θα ολοκληρωθεί η περφόρμανς «Τι οφείλουμε στη δημοκρατία».
Μια δράση που προέκυψε από τη συνεργασία του Φεστιβάλ Αθηνών με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και θα πραγματοποιηθεί σε τρία διαφορετικά μέρη, που αντιστοιχούν στις διαφορετικές πτυχές της δημοκρατίας: στο Νοσοκομείο Σωτηρία (υγεία), στην Εθνική Βιβλιοθήκη (γλώσσα) και την Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου (τροφή), στις 5, 6 και 7 Ιουλίου αντίστοιχα.
Οι κατακτήσεις της δημοκρατίας
Ο σκηνοθέτης Νίκος Διαμαντής με περίμενε στο καφενείο της Ιχθυόσκαλας. Μόλις είπα το όνομά του στον άνθρωπο που βρισκόταν στην κεντρική πύλη μού απάντησε: «Ποιον; Τον κύριο που θα δείξει πώς ζούμε εδώ τόσες οικογένειες;». Για τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά ήταν υπόσχεση ζωής να μιλήσει για τους εργάτες της Ιχθυόσκαλας. Το ερώτημα όμως παραμένει: Τι σχέση μπορεί να έχουν οι ψαράδες και οι υπόλοιποι εργαζόμενοι εκεί με τη δημοκρατία; Ο σκηνοθέτης μάς δίνει εξαρχής την απάντησή του: «Μεγάλωσα στην Κοκκινιά. Η παιδική μου ηλικία, οι φίλοι μου, όλες οι παρορμήσεις μου ήταν δίπλα σε ανθρώπους που δούλευαν πολύ σκληρά για να ζήσουν. Κατά συνέπεια το να αναδείξω την ευρύτερη περιοχή του Πειραιά ήταν κάτι που χρωστούσα να κάνω». Και συνεχίζει: «Νομίζουμε πως η δημοκρατία αφορά μόνο το πολίτευμα διακυβέρνησης.
Με αυτό όμως περιορίζουμε τη βαθιά της υπόσταση, που είναι οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί που δημιουργούνται από την επαφή μας με τον άλλο άνθρωπο κι όταν λέμε άλλο άνθρωπο εννοούμε και τον διαφορετικό και εκείνον που δεν συμφωνεί με τις πεποιθήσεις μας. Αυτό που θέλουμε να πετύχουμε με τις τρεις ενότητες –υγεία, γλώσσα, τροφή– είναι να επισημάνουμε τις δημοκρατικές κατακτήσεις αλλά και να τις αντιπαραθέσουμε με προβλήματα της σύγχρονης εποχής όπως είναι η διεύρυνση της σεξουαλικής ταυτότητας, η κλιματική αλλαγή, η ακραία φτώχεια και φυσικά η αδικία που περιορίζει την ορατότητα των πιο ευάλωτων. Δεν μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία και να κοιμούνται άνθρωποι στον δρόμο. Δεν γίνεται να σκοτώνονται παιδιά και κάποιοι να κάνουν πολιτική. Ο πυρήνας της δημοκρατίας είναι ο άνθρωπος και γι’ αυτό πρέπει να βρούμε τον τρόπο να μετακινηθούμε από το εγώ στην κοινότητα».
Αλληλεγγύη και ορατότητα
Στo «χρηματιστήριο», όπως ονομάζεται η αίθουσα δημοπρασίας όπου εκτίθενται τα εμπορεύματα, θα στηθεί μια πολυδραστική περφόρμανς με 30 παράλληλες επαναλαμβανόμενες δράσεις. Για παράδειγμα, θα παρακολουθήσουμε την ιστορία ενός ψαρά που συνομιλεί με τη θάλασσα η οποία αλλάζει. Ενα μαγικό παραμύθι σε κείμενο Μιχάλη Μακρόπουλου. Αλλη δράση αφορά τα κοινωνικά δίκτυα και πώς επιδρούν στη δημοκρατία, από τη συγγραφέα Βίβιαν Στεργίου. Θα δούμε έξι κείμενα του Νικήτα Σινιόσογλου πάνω στις μεταλλαγές των ζώων εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της συμπεριφοράς των ανθρώπων. Με ποιον τρόπο τα ζώα αναζητούν τον άνθρωπο για να μπορέσουν να υπάρξουν.
Οι επισκέπτες θα ακολουθήσουν ένα χάρτη και μαζί με τους οδηγούς που θα βρίσκονται στον χώρο θα ανακαλύψουν από την αρχή την αλυσίδα της τροφής. Από την πρώτη ύλη έως και τον μόχθο που χρειάζεται για να καταλήξει στο τραπέζι μας. Αυτός είναι και ο λόγος που το τριήμερο των δράσεων θα ολοκληρωθεί με ένα τεράστιο, δωρεάν για τους επισκέπτες συμπόσιο ψαροφαγίας σε συνεργασία με τον πρόεδρο της Ιχθυόσκαλας Βασίλη Κατσιώτη. Ενας φανερός δείπνος, στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, όπου όλοι είμαστε καλεσμένοι. Ο σκηνοθέτης επιμένει πως μόνο μέσα από την αλληλεγγύη και την ορατότητα μπορούν να προχωρήσουν οι κοινωνίες. Οταν όλοι οι πολίτες νιώθουν μέρος ενός συνόλου που τους υπερασπίζεται. Και μας εξηγεί γιατί: «Αν θέλει η πολιτεία να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, οφείλει να επενδύσει σε θεσμούς που δεν θα αφήνουν ανθρώπους πίσω. Εδώ στην Ιχθυόσκαλα εργάζονται εκατοντάδες άνθρωποι. Αόρατοι άνθρωποι, που για τη θεσμική δημοκρατία είναι ανύπαρκτοι. Οι νόμοι δεν είναι γράμματα σε λευκή κόλα. Πρέπει να μιλούν στην καρδιά των ανθρώπων. Να απλώνουν το χέρι και να δίνουν ευκαιρίες, χρόνο και υπομονή. Ζούμε μαζί κι όμως δεν επιτρέπουμε στον διπλανό μας ούτε το δικαίωμα στο λάθος. Στην Αφρική δεν υπάρχει νερό, στο Μπανγκλαντές δεν περισσεύει ούτε ένα τετραγωνικό για να ζήσουν με αξιοπρέπεια, οι επιδημίες λεηλάτησαν την Ευρώπη κι ακόμη νομίζουμε πως ζούμε μόνοι μας. Πώς να ονειρευτείς μια δίκαιη κοινωνία όταν οι ηλικιωμένοι νιώθουν ενοχές που ζουν; Πώς να ζήσουν οι νέοι όταν ενηλικιώνονται γνωρίζοντας πως καμιά δεξιότητα, καμιά προσπάθεια δεν θα πιάσει τόπο γιατί ζούμε σε μια κοινωνία που η δημοκρατία είναι τραυματισμένη από την αλαζονεία μας; Εδώ που βρισκόμαστε είναι μια κοινότητα που δεν τη γνωρίζει κανείς. Δεν ξέρουν ποιοι είναι οι άνθρωποι που φέρνουν το φαγητό τους στο τραπέζι. Η ποιότητα της δημοκρατίας κρίνεται στον τρόπο που συνθέτει τον κόσμο και του δίνει ελπίδα. Αυτοί οι αόρατοι άνθρωποι είναι η αφορμή αυτής της παράστασης».
Οδηγώντας από τον περιφερειακό έπεσα πάνω σε ένα αγαπημένο «κρυφό» στέκι που η LED επιγραφή του είχε μείνει ακόμη αναμμένη. Από τη μια το βιομηχανικό τοπίο της περιοχής με τις καμινάδες κι από την άλλη η θάλασσα να σου κλέβει το μυαλό, θυμήθηκα τη διακήρυξη του Περικλή κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου: «Το αθηναϊκό πολίτευμα ευνοεί τους πολλούς και όχι τους λίγους. Γι’ αυτό τον λόγο ονομάζεται δημοκρατία».
