Ο Βούλγαρος πολιτικός επιστήµονας µιλά για τις φοιτητικές κινητοποιήσεις για τα «Τέµπη» της Σερβίας που ένωσαν τη χώρα κατά της διαφθοράς
Συνέντευξη στη Μαριάννα Κουτέλα
Οι φοιτητικές διαδηλώσεις για τα «σερβικά Τέµπη» εξελίχθηκαν στο µεγαλύτερο κίνηµα διαµαρτυρίας που έχει καταγραφεί εδώ και χρόνια στη χώρα. Μέσα σε λιγότερο από τέσσερις µήνες η οργή για την τραγωδία της 1ης Νοεµβρίου 2024, όταν η οροφή ενός πρόσφατα ανακαινισµένου σιδηροδροµικού σταθµού κόστους 55 εκατ. ευρώ στο Νόβι Σαντ κατέρρευσε σκοτώνοντας 15 ανθρώπους, µετατράπηκε σε εθνικό κίνηµα κατά της διαφθοράς.
Ο Ιβάιλο Ντίνεφ, Βούλγαρος πολιτικός επιστήµονας και µεταδικτατορικός ερευνητής στο Κέντρο Ανατολικοευρωπαϊκών και ∆ιεθνών Σπουδών (ZOiS) του Βερολίνου, µιλά στο Documento για το πώς οι µαζικές κινητοποιήσεις απειλούν την εξουσία του προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς και εξηγεί την αδράνεια από πλευράς ΕΕ.
Μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Βούτσεβιτς οι φοιτητικές διαµαρτυρίες απειλούν να ανατρέψουν και τον πρόεδρο Βούτσιτς; Πώς χειρίζεται την κρίση ο ίδιος;
Η παραίτηση του Μίλος Βούτσεβιτς ήταν µια σηµαντική παραχώρηση, αλλά ούτε εκτόνωσε τις φοιτητικές κινητοποιήσεις ούτε κατόρθωσε να προστατεύσει την κυβέρνηση Βούτσιτς από περαιτέρω προκλήσεις. Οι φοιτητές από την αρχή ζήτησαν την απόδοση ευθυνών ενώ η εξουσία και η νοµιµότητα του προέδρου Βούτσιτς τίθενται υπό αµφισβήτηση. Οι διαµαρτυρίες που λαµβάνουν χώρα είναι οι µεγαλύτερες που έχουν καταγραφεί στη Σερβία από το 2000. Ωστόσο, η πρόκληση πολιτικής αλλαγής απαιτεί κάτι περισσότερο από µαζικές κινητοποιήσεις.
Χρειάζεται πολιτική οργάνωση και οι φοιτητές απέχουν από αυτό, γεγονός που καταδεικνύει τη γενική δυσαρέσκεια απέναντι στους πολιτικούς θεσµούς.
Η λαϊκή οργή οδήγησε τον Βούτσιτς στη χρήση µιας διπλής στρατηγικής, προσφέροντας περιορισµένες παραχωρήσεις, όπως ανασχηµατισµούς στο υπουργικό συµβούλιο και αυξήσεις στη χρηµατοδότηση των πανεπιστηµίων, ενώ παράλληλα επιτέθηκε στους φοιτητές µέσω συκοφαντιών και εκφοβισµού από τα µέσα ενηµέρωσης. Η επιβίωσή του εξαρτάται από το αν οι φοιτητές θα κατορθώσουν να µετατρέψουν την ενέργειά τους σε µια διαρκή συστηµική αλλαγή ή αν η κόπωση και ο κατακερµατισµός θα προκαλέσουν την εξασθένηση του κινήµατος. Φαίνεται, πάντως, ότι διαθέτουν τεράστιο ρεπερτόριο ιδεών για το πώς να διατηρήσουν τη δυναµική των κινητοποιήσεων για όσο το δυνατόν µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα.
Πρόκειται για το µεγαλύτερο κίνηµα διαµαρτυρίας που έχει καταγραφεί στη Σερβία εδώ και χρόνια. Γιατί συµβαίνει αυτό;
Ενώ η τραγωδία στο Νόβι Σαντ ήταν το άµεσο έναυσµα, οι διαδηλώσεις αντανακλούν χρόνια αυξανόµενης απογοήτευσης για τη διαφθορά, την ιδιοκτησιακή λογική του κράτους και την οικονοµική δυσπραγία. Περίπου 50.000 άνθρωποι εγκαταλείπουν τη Σερβία κάθε χρόνο σε αναζήτηση καλύτερων οικονοµικών ευκαιριών.
Η Σερβία βιώνει έναν συνεχή κύκλο διαδηλώσεων από το 2016, όπως για παράδειγµα µετά τις καταγγελίες για εκλογική νοθεία στην αµφιλεγόµενη προεδρική νίκη του Βούτσιτς το 2017.
Τώρα η αποκεντρωµένη, λαϊκή προσέγγιση των φοιτητών έχει διευρύνει την υποστήριξη του κοινού για πρώτη φορά σε τέτοια κλίµακα. Η ανικανότητα της κυβέρνησης να αντιµετωπίσει τα προβλήµατα του λαού έχει βαθύνει περαιτέρω τη δυσαρέσκειά του. Σε αντίθεση µε τα προηγούµενα µεγάλα κινήµατα που παρέµειναν συγκεντρωµένα στις αστικές περιοχές του Βελιγραδίου, οι φοιτητικές διαδηλώσεις για την τραγωδία στο Νόβι Σαντ, ανεξάρτητα από το πώς θα εξελιχθεί το κίνηµα, έχουν πετύχει κάτι αξιοσηµείωτο: ένωσαν διαφορετικές κοινωνικές οµάδες σε ολόκληρη τη χώρα γύρω από ένα κοινό όραµα για µια πιο δίκαιη κοινωνία.
Εχει αναφερθεί ότι οι σερβικές αρχές παρακολουθούν διαδηλωτές και πολιτικούς αντιπάλους. Αντιµετωπίζει η χώρα σκάνδαλο υποκλοπών παρόµοιο µε άλλων χωρών;
Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η κυβέρνηση χρησιµοποιεί τακτικές εκφοβισµού κατά των διαδηλωτών. ∆ηµοσιεύµατα αναφέρουν ότι οι διοργανωτές έχουν λάβει τηλεφωνήµατα από την Υπηρεσία Πληροφοριών Ασφαλείας της Σερβίας, εκφράζοντας ανησυχίες για παρακολούθησή τους, ενώ από τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ διέρρευσαν προσωπικές πληροφορίες των διαδηλωτών. Πέραν αυτών, οι σερβικές αρχές έχουν επίσης αρχίσει να στοχοποιούν ξένους φοιτητές. Στις αρχές Φεβρουαρίου σπουδαστές από βαλκανικές χώρες απελάθηκαν ως κατηγορούµενοι για «ανάµειξη στις εσωτερικές υποθέσεις της Σερβίας».
Αυτή η καταστολή ταιριάζει µε το αφήγηµα της κυβέρνησης Βούτσιτς, ότι δηλαδή το κίνηµα χειραγωγείται από ξένους παράγοντες, µια συνήθης τακτική που χρησιµοποιείται για την απονοµιµοποίηση των µαζικών διαδηλώσεων στα Βαλκάνια.
Γιατί η ΕΕ αγνοεί όσα συµβαίνουν στη Σερβία; Τι ρόλο παίζει η συµφωνία για το λίθιο;
Η καθυστερηµένη αντίδραση της ΕΕ στην κρίση της Σερβίας οφείλεται σε µεγάλο βαθµό σε γεωπολιτικές και οικονοµικές σκοπιµότητες. Ενώ ορισµένες ευρωπαϊκές πολιτικές οµάδες, όπως οι Πράσινοι και οι Σοσιαλδηµοκράτες, εξέφρασαν την υποστήριξή τους στις φοιτητικές διαδηλώσεις, τα θεσµικά όργανα της ΕΕ άργησαν να δράσουν. Στις 12 Φεβρουαρίου οι ευρωβουλευτές έκαναν εκκλήσεις προς την ΕΕ να θέσει τον Βούτσιτς προ των ευθυνών του.
Ωστόσο, η επίτευξη ενιαίας θέσης παραµένει δύσκολη, δεδοµένων των εσωτερικών διαιρέσεων της ΕΕ. Ο Βούτσιτς έχει τοποθετηθεί επιδέξια ως βασικός γεωπολιτικός παίκτης, εξισορροπώντας τις σχέσεις µεταξύ Ρωσίας, Κίνας, ΕΕ και ΗΠΑ. Η κυβέρνησή του εξασφάλισε σηµαντικές συµφωνίες υποδοµών µε την Κίνα, παραµένει ανοιχτή στις διαπραγµατεύσεις για το Κοσσυφοπέδιο και συνεχίζει τις ενταξιακές συνοµιλίες µε την ΕΕ, διατηρώντας παράλληλα τη στρατηγική θέση της Σερβίας στα δυτικά Βαλκάνια. Σε αυτό συνέβαλε και η συµφωνία του 2024 για το λίθιο, η οποία καθιστά τη Σερβία βασικό προµηθευτή για τη µετάβαση της Ευρώπης στην πράσινη ενέργεια. Επιπλέον, η πρόσφατη αγορά γαλλικών µαχητικών αεροσκαφών από τη Σερβία υπογραµµίζει την ικανότητα του Βούτσιτς να προσφέρει οικονοµικά κίνητρα και δικλίδες ασφαλείας στους ηγέτες της ΕΕ, αποθαρρύνοντας την όποια πιθανή άµεση αντιπαράθεση.
Διαβάστε επίσης:
Απομονωμένος διεθνώς ο σιμουλτανέ Μητσοτάκης
Αχαΐα: Συλλήψεις συνδικαλιστών επειδή ενημέρωναν για την απεργία της 28ης Φεβρουαρίου για τα Τέμπη
Έγκλημα Τέμπη: Μήνυμα συμπαράστασης από τον Σύλλογο Συγγενών Θανόντων στο Μάτι
