Η ταινία «Μαϊσάµπελ» της Ιθίαρ Μπογιαΐν ήταν από τις επιτυχίες του ισπανικού box office, ξεπερνώντας ακόµη και τις «Παράλληλες µητέρες» του Αλµοδόβαρ, ενώ τιµήθηκε µε τρία βραβεία Γκόγια: καλύτερης γυναικείας ερµηνείας, β΄ αντρικού ρόλου, πρωτοεµφανιζόµενου ηθοποιού. H διακεκριµένη Ισπανίδα σκηνοθέτρια («Η ελιά») µας µιλάει για την πραγµατική ιστορία µιας γυναίκας η οποία έχοντας χάσει βίαια ό,τι ήταν πιο σηµαντικό για την ίδια βρίσκει το κουράγιο να δώσει ένα πανανθρώπινο µήνυµα ειρηνικής συνύπαρξης.
Ποια ήταν η αντίδραση της ισπανικής κριτικής στην ταινία σας και πώς την υποδέχτηκε το κοινό όταν βγήκε στις αίθουσες;
Υπήρξε σχεδόν οµόφωνη και πολύ θερµή υποδοχή, γεγονός που µας έκανε τροµερή εντύπωση. Νιώσαµε αληθινή έκπληξη όταν διαπιστώσαµε ότι όχι µόνο οι κριτικοί κινηµατογράφου αλλά και αρθρογράφοι τόσο από δεξιές όσο και από αριστερές εφηµερίδες επιφύλαξαν θερµό καλωσόρισµα στην ταινία µας. Μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις αναφέρθηκαν στο φιλµ ως «µεγάλο επίτευγµα», αλλά και ως «µια καλλιτεχνική δηµιουργία που είναι απαραίτητη σήµερα». Γνώρισε επίσης θετική ανταπόκριση και από το κοινό, αφού το είδαν περισσότεροι από µισό εκατοµµύριο θεατές ακόµη και σε συνθήκες περιορισµού, καθώς πολλοί κινηµατογράφοι που το πρόβαλλαν βρίσκονταν υπό ειδικό καθεστώς εξαιτίας της πανδηµίας. Επίσης η αντίδραση του κοινού στο διαδίκτυο ήταν υπέροχη, µε χιλιάδες σχόλια που στην πλειονότητά τους ήταν πραγµατικά συγκινητικά.
Κατά την προσωπική µου άποψη η ταινία τοποθετείται σαφέστατα εναντίον της ΕΤΑ. Όµως µαζί µε την ΕΤΑ καταδικάζει σχεδόν όλα τα απελευθερωτικά κινήµατα σε κάθε γωνιά του πλανήτη. ∆εν είναι άστοχη µια τέτοια ισοπεδωτική εξοµοίωση;
Κάθε κίνηµα αναπτύσσεται και οργανώνεται σε διαφορετικές συνθήκες. ∆εν µπορούµε να το παραβλέψουµε αυτό ούτε να βάλουµε όλα τα κινήµατα στο ίδιο τσουβάλι. Όµως το κοινό στοιχείο της δράσης τους είναι οι καταστροφικές συνέπειες της βίας και η ανάγκη αντιµετώπισής της. Προφανώς η βία επηρεάζει τα θύµατα αλλά και τους θύτες, καθώς και την κοινωνία συνολικά. Είδαµε σε αρκετά µέρη του πλανήτη η δικαιοσύνη να αποκαθίσταται µέσω του διαλόγου ανάµεσα σε θύµατα και δράστες. Συνέβη στη Νότια Αφρική, τη Ρουάντα, τώρα και στην Κολοµβία. Είναι επιτακτική η ανάγκη να αντιµετωπίσουµε το τραύµα και τον πόνο που η βία αφήνει πίσω της και αυτό είναι το θέµα για το οποίο κυρίως µιλάει η ταινία.
Ποιες ήταν οι σκέψεις των µελών που εκτελούσαν τις θανάσιµες αποστολές της οργάνωσης;
Μιλήσαµε εκτενώς µε τα αυθεντικά πρόσωπα που πήραν µέρος στις αιµατηρές επιχειρήσεις της ΕΤΑ τα οποία ενσαρκώνονται από τους ηθοποιούς µας στην ταινία µας. Η ΕΤΑ ξεκίνησε πολεµώντας τις δυνάµεις ασφαλείας και τον στρατό στη δεκαετία του ’80. Τα περισσότερα µέλη της ETA θεωρούσαν δίκαιο τον αγώνα τους εκείνη την εποχή. Οµως µε το πέρασµα στη δεκαετία του ’90 αυτό άλλαξε, καθώς η οργάνωση συνέχισε την «κοινωνικοποίηση του τρόµου» (αυτός είναι όρος που χρησιµοποιούσε η ETA) σκοτώνοντας δηµοσιογράφους, µέλη τοπικών δηµαρχείων, τοπικούς αλλά και εθνικούς πολιτικούς, συγγραφείς, διανοούµενους, τοπικούς επιχειρηµατίες καθώς και όποιον τολµούσε είτε να της εναντιωθεί είτε να την επικρίνει. Κάποιες χρονικές περιόδους µάλιστα ο ρυθµός των δολοφονιών ανερχόταν σε ένα νεκρό ανά εβδοµάδα. Οι δύο άντρες που παρουσιάζουµε στην ταινία –αλλά και πολλοί άλλοι επίσης– διατηρούσαν αµφιβολίες για τη δράση της ΕΤΑ από την εποχή που ήταν ενεργά µέλη της και συµµετείχαν στις επιχειρήσεις της. Οµως την αµφισβήτησαν περισσότερο όταν µπήκαν στη φυλακή και είδαν αυτή την πρακτική να συνεχίζεται για αρκετό καιρό ακόµη.
Καταδικάζετε τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται. Πώς όµως θα αντιδράσουν ο µετανάστης, ο καταπιεσµένος, το µέλος της LGBT κοινότητας ή ο άστεγος όταν έρχονται πρόσωπο µε πρόσωπο µε την κρατική ή την παρακρατική βία;
Προσωπικά σκέφτοµαι ότι θα προσπαθήσω να εξαντλήσω άλλες δυνατότητες αντίδρασης. Η βία συνήθως απελευθερώνει περισσότερη βία. Προφανώς όταν έρθει κάποιος αντιµέτωπος µε τη βία θα προσπαθήσει να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Πιστεύω όµως στη συλλογική αντίδραση, σε µια οργάνωση που θα καλεί σε αλληλεγγύη και σε πολιτική ανυπακοή.
∆έκα χρόνια µετά τη διακοπή της ένοπλης δραστηριότητας της ΕΤΑ πώς είναι η σχέση της Χώρας των Βάσκων µε την υπόλοιπη Ισπανία;
Στην πολιτική σκηνή της Ισπανίας έχουµε κυβέρνηση συνασπισµού, όπου το Σοσιαλιστικό Κόµµα κυβερνά µε τη βοήθεια άλλων δυνάµεων, συµπεριλαµβανοµένης της βασκικής εθνικιστικής Αριστεράς που προέρχεται ιστορικά από το πολιτικό κόµµα που υποστήριξε την ΕΤΑ. Γενικά πάντως τόσο στη Χώρα των Βάσκων όσο και στην υπόλοιπη Ισπανία υπάρχει τεράστια ανακούφιση για το γεγονός πως η ETA δεν υφίσταται πλέον. Οι άνθρωποι δε όπως η Μαϊσάµπελ, η οποία πάντα εργαζόταν στην κατεύθυνση της ειρηνικής συνύπαρξης, ανησυχούν αναφορικά µε το πώς θα ειπωθεί η ιστορία, πώς θα συγκροτηθεί το αφήγηµα για το τι πραγµατικά συνέβη στη Χώρα των Βάσκων. Αυτό που συνέβη εκεί δεν µπορεί να εξιδανικεύεται από κάποιους.
Η ταινία «Μαϊσάμπελ» κυκλοφορεί από τις 30 Ιουνίου στα θερινά σινεμά σε διανομή Weird Wave