Με αφορμή την ευθανασία στην οποία υποβλήθηκε τη Δευτέρα, σε ελβετική κλινική, ο διάσημος ντι τζέι Φαμπιάνο Αντονιόνι, επανήλθε στο προσκήνιο η συζήτηση για τη νομιμοποίηση της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας στην Ιταλία. Μόνο το 2016, τουλάχιστον 150 Ιταλοί επέλεξαν να υποβληθούν σε ευθανασία στην Ελβετία.
«Το 2004 γινόμασταν δέκτες περίπου 30 αιτημάτων την εβδομάδα και σήμερα δεχόμαστε τριπλάσιο αριθμό αιτημάτων», ανέφερε στην καθημερινή εφημερίδα La Stampa η οργάνωση Exit-Italia, με έδρα το Τορίνο, η οποία βοηθά Ιταλούς υπηκόους που επιθυμούν να υποβληθούν σε ευθανασία στην Ελβετία
Ο 40χρονος «ντι τζέι Φάμπο», όπως τον αποκαλούσαν, τα τελευταία τρία χρόνια ήταν τετραπληγικός εξαιτίας τροχαίου δυστυχήματος. Είχε ζητήσει κατ΄ επανάληψη από το ιταλικό Κοινοβούλιο και από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Σέρτζιο Ματαρέλα, να τον βοηθήσουν, με την έγκριση ειδικού νόμου, ώστε να μπορέσει να θέσει τέρμα στη ζωή του, μέσα σε ειδική νοσοκομειακή μονάδα. «Νοιώθω ότι βρίσκομαι εγκλωβισμένος σε μια φυλακή και θα επιθυμούσα να έχω την δυνατότητα να επιλέξω να πεθάνω χωρίς να υποφέρω», είχε υπογραμμίσει ο Αντονιάνι σε επιστολή του προς τον πρόεδρο Ματαρέλα, τον περασμένο Ιανουάριο.
Στο τέλος, ζήτησε από τον Μάρκο Καπάτο, στέλεχος του Ιταλικού Ριζοσπαστικού Κόμματος και υπέρμαχου του δικαιώματος στον αξιοπρεπή θάνατο, να τον συνοδεύσει στην Ελβετία. Το απόγευμα της Τρίτης, ο Καπάτο εμφανίστηκε σε ένα αστυνομικό τμήμα του Μιλάνου, καθώς, με βάση τον ισχύοντα νόμο, κινδυνεύει ακόμη και με 12ετή κάθειρξη, αφού στήριξε εμπράκτως άτομο που επέλεξε να αυτοκτονήσει.
«Το κράτος πρέπει να αναλάβει την ευθύνη του, όταν, μόνο όσοι διαθέτουν 10.000 ευρώ, μπορούν να μεταφερθούν στην Ελβετία, αλλιώς θα πρέπει να υποβληθούν σε ευθανασία κάτω από χειρότερες συνθήκες ή βιώνοντας βασανιστήρια μιας ζωής την οποία δεν θέλουν πια», τόνισε ο Καπάτο στους δημοσιογράφους.
Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία βρίσκονται εκτός νόμου στην Ιταλία, ενώ και η Καθολική Εκκλησία εναντιώνεται σε οποιοδήποτε βήμα προς την νομιμοποίηση της. «Η κυβέρνηση παρακολουθεί με σεβασμό την κοινοβουλευτική συζήτηση που βρίσκεται σε εξέλιξη, η οποία πρέπει να πραγματοποιηθεί και η οποία δοκιμάζει την συνείδηση κάθε βουλευτή», υπογράμμισε την σε μια επιφυλακτική του ανακοίνωση ο πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι.
Υπόθεση Ελουάνα Ενγκλάρο
Το 2009, η υπόθεση της Ελουάνας Ενγκλάρο, της 38χρονης Ιταλίδας που βρισκόταν σε μη αναστρέψιμο κώμα επί 17 χρόνια, είχε πυροδοτήσει πολιτική και κοινωνική θύελλα στην χώρα, όταν τα μέλη της οικογένειάς της είχαν ζητήσει από την ιταλική δικαιοσύνη να επιτρέψει την διακοπή της σίτισης της και να αφεθεί να πεθάνει.
Το Βατικανό και η δεξιά κυβέρνηση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και όλοι οι πολέμιοι της ευθανασίας κατηγόρησαν σύσσωμοι για «δολοφονία» την οικογένεια της Ελουάνα, τη Δικαιοσύνη, ακόμη και τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας Τζόρτζιο Ναπολιτάνο, ο οποίος αρνήθηκε να υπογράψει επείγον προεδρικό διάταγμα για τη «διάσωσή» της. Η Ενγκλάρο κατέληξε τη στιγμή που η Γερουσία συζητούσε το νομοσχέδιο της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι για την απαγόρευση της διακοπής της τεχνητής σίτισης της 38χρονης.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν υπάρχει εξειδικευμένη νομοθεσία, συνεπώς το αξιόποινο της ευθανασίας κρίνεται με βάση τους γενικούς κανόνες για την ανθρωποκτονία με δόλο και τη συμμετοχή σε αυτοκτονία. Ο νόμος είναι εξαιρετικά σαφής στο άρθρο 300 του Ποινικού Κώδικα όπου προβλέπεται φυλάκιση: «Όποιος αποφάσισε και εκτέλεσε ανθρωποκτονία. ύστερα από σπουδαία και επίμονη απαίτηση του θύματος και από οίκτο γι` αυτόν που έπασχε από ανίατη ασθένεια, τιμωρείται με Φυλάκιση». Για Συμμετοχή σε αυτοκτονία – Άρθρο 301 ΠΚ (Ποινικού Κώδικα): «Όποιος με πρόθεση κατέπεισε άλλον να αυτοκτονήσει, αν τελέστηκε η αυτοκτονία ή έγινε απόπειρά της, καθώς και όποιος έδωσε βοήθεια κατ` αυτήν, τιμωρείται με Φυλάκιση».
Η ποινική αντιμετώπιση της κάθε μορφής ευθανασίας εξαρτάται από τον τρόπο που οδηγούν στο αποτέλεσμα του θανάτου, τον τρόπο που εκδηλώνεται η συμπεριφορά του υπαιτίου (με πράξη ή με παράλειψη), αλλά και τη συμπεριφορά του θύματος απέναντι στη συμπεριφορά του δράστη. Στο πλαίσιο αυτό, άλλες μορφές ευθανασίας θεωρούνται στο δίκαιό μας ανεκτές ή δικαιολογημένες και άλλες παραμένουν σε κάθε περίπτωση εντελώς άδικες.
Η ευθανασία από νομικής άποψης θα πρέπει να έχει συγκεκριμένη και εξειδικευμένη αντιμετώπιση, κυρίως διότι ο κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να διαχειρίζεται τη ζωή του, όπως αυτός κρίνει. Κατ’ επέκταση, και η απόφαση του να θέσει τέρμα στην ζωή του, αποτελεί ακριβώς μια πράξη «αυτοδιάθεσης», αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησής του.
Η περίπτωση του δημοσιογράφου Αλέξανδρου Βέλιου
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, τα ΜΜΕ απασχόλησε ο θάνατος του δημοσιογράφου Αλέξανδρου Βέλιου με «μη υποβοηθούμενη ευθανασία». Ως γνωστό, ο δημοσιογράφος πάλευε με τον καρκίνο και είχε μιλήσει ο ίδιος για την επιθυμία του να πεθάνει με αξιοπρέπεια, όπως και έπραξε. Αν και ο όρος «μη υποβοηθούμενη ευθανασία» δεν συγκαταλέγεται στους Ιατρικούς όρους, ωστόσο μπορεί να εξηγηθεί αλλιώς με ποιο τρόπο επέλεξε να πεθάνει ο γνωστός δημοσιογράφος.
Στην ευθανασία ή ιατρικά, υποβοηθούμενη αυτοκτονία, ο ασθενής μπορεί να θανατωθεί – κατ’ απαίτησή του – με δύο τρόπους, είτε ενεργητικά είτε παθητικά. Στην πρώτη περίπτωση, ο γιατρός ενεργεί για να επιφέρει το τέλος του ασθενούς, στη δεύτερη, αντίθετα, δεν λαμβάνει τα προβλεπόμενα ή προσήκοντα μέτρα ώστε να το αποτρέψει. Η ενεργητική ευθανασία συνήθως διενεργείται με τη χορήγηση κάποιου θανατηφόρου σκευάσματος.
Η παθητική ευθανασία αντίθετα, συνίσταται στη μη προσφυγή στα μέσα εκείνα τα οποία θα μπορούσαν να διατηρήσουν τον ασθενή στη ζωή. Η παύση χορήγησης τροφής και νερού, η διακοπή της λειτουργίας του αναπνευστήρα, η αποσύνδεση από την καρδιακή υποστήριξη, αποτελούν μέσα που έχει στη διάθεσή του ο γιατρός, ώστε να διενεργήσει παθητική ευθανασία. Στην περίπτωση του Αλέξανδρου Βέλιου λειτούργησε η παθητική ευθανασία, δηλαδή του σταμάτησαν την χορήγηση των μέσων που θα τον κρατούσαν στην ζωή.
Που επιτρέπεται η Ευθανασία
Σήμερα, η ευθανασία ή η ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία ασκείται νόμιμα στην Ολλανδία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, τον Καναδά και την Κολομβία. Είναι επίσης νόμιμη σε πέντε πολιτείες των ΗΠΑ (Όρεγκον, Ουάσινγκτον, Μοντάνα, Βερμόντ και Καλιφόρνια). Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η κοινή γνώμη στη Δυτική Ευρώπη εμφανίζει αυξανόμενη υποστήριξη σε αυτές τις πρακτικές, ενώ το αντίθετο συμβαίνει στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη/ Έχει παρατηρηθεί ότι όπου και όποτε μειώνεται το θρησκευτικό αίσθημα, η υποστήριξη στην ευθανασία αυξάνεται, ενώ ισχύει και το αντίστροφο.
Σε όσες χώρες ή πολιτείες η ευθανασία ή η ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι νόμιμες, το 0,3% έως 4,6% των θανάτων λαμβάνουν χώρα με αυτόν τον τρόπο. Επίσης, όπου αυτές οι πρακτικές νομιμοποιούνται, καταγράφεται αμέσως αύξηση των σχετικών θανάτων. Πάνω από το 70% των θανάτων με ευθανασία ή υποβοηθούμενη αυτοκτονία αφορούν καρκινοπαθείς. Σε χώρες όπως η Ολλανδία και το Βέλγιο, το 50% έως 60% των γιατρών δηλώνουν ότι έχουν δεχθεί αιτήματα για ευθανασία ή για υποβοηθούμενη αυτοκτονία.