Οι διαπραγματευτές Ισραήλ και Χαμάς δεν ήρθαν ποτέ αντιμέτωποι – αλλά μέχρι το τέλος, μόνο ένας όροφος τους χώριζε. Οι συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός μέσω μεσαζόντων από το Κατάρ, την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ είχαν διαρκέσει για αρκετούς μήνες, μερικές φορές χωρίς ελπίδα. Τώρα οι βασικοί παίκτες ήταν όλοι μέσα σε ένα κτίριο στη Ντόχα και ο ρυθμός ήταν ξέφρενος, όπως περιγράφει με λεπτομέρειες ρεπορτάζ του BBC.
H συμφωνία ήταν κοντά, αλλά τα πράγματα είχαν πάει στραβά στο παρελθόν: μια πηγή περιέγραψε μια ώθηση της τελευταίας στιγμής για να σταματήσει η κατάρρευση της συμφωνίας ενώ δημιουργούνταν ένα βήμα για να το ανακοινώσει ο πρωθυπουργός του Κατάρ.
“Κυριολεκτικά, οι διαπραγματεύσεις διεξήχθησαν μέχρι και 10 λεπτά πριν από τη συνέντευξη Τύπου. Έτσι, τα πράγματα συμφωνήθηκαν την τελευταία στιγμή”, είπε η πηγή που γνωρίζει τις συνομιλίες.
Το BBC μίλησε με αρκετούς αξιωματούχους σε όλες τις πλευρές των διαπραγματεύσεων για να συνθέσει το πώς εκτυλίχθηκαν οι τελευταίες δύσκολες ημέρες της μυστικής διαδικασίας.
Η αλλαγή της δυναμικής των διαπραγματεύσεων
Το συνολικό πλαίσιο της συμφωνίας που επιτεύχθηκε στις 15 Ιανουαρίου ήταν σε γενικές γραμμές το ίδιο με την πρόταση που παρουσίασε ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν κατά τη διάρκεια ομιλίας του στον Λευκό Οίκο τον περασμένο Μάιο. Χρησιμοποιεί την ίδια προσέγγιση τριών φάσεων και περιλαμβάνει κατάπαυση του πυρός, τους ισραηλινούς ομήρους να απελευθερώνονται με αντάλλαγμα Παλαιστίνιους αιχμαλώτους και σταδιακή απόσυρση του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα.
Ωστόσο, πηγές που γνωρίζουν τις συζητήσεις συμφώνησαν ότι η δυναμική των συνομιλιών άλλαξε αποφασιστικά στα μέσα Δεκεμβρίου και ο ρυθμός επιταχύνθηκε.
Η Χαμάς, που είχε ήδη έρθει σε δεινή θέση μετά από τη δολοφονία του ηγέτη της Γιάχια Σινγουάρ από το Ισραήλ στη Γάζα δύο μήνες νωρίτερα, είχε απομονωθεί όλο και περισσότερο. Η σύμμαχός της Χεζμπολάχ με έδρα τον Λίβανο είχε αποδεκατιστεί και είχε συμφωνήσει σε εκεχειρία με το Ισραήλ. Η υποστηριζόμενη από το Ιράν κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία είχε επίσης σαρωθεί.
Η άποψη στην Ουάσιγκτον είναι ότι η Χαμάς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την ιδέα ότι «το ιππικό ερχόταν να τη σώσει», όπως είπε ένας Αμερικανός αξιωματούχος.
«Είναι δύσκολο να υπερεκτιμηθεί πώς ουσιαστικά άλλαξε η εξίσωση και τι προέκυψε στους υπολογισμούς της Χαμάς», λέει ένας ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν που γνωρίζει τις συνομιλίες.
Ισραηλινός αξιωματούχος που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του είπε ότι η Χαμάς «δεν βιάζεται» να συνάψει συμφωνία και ότι «υπαγόρευε» αντί να διαπραγματευτεί. Είπαν ότι αυτό άλλαξε μετά τον θάνατο του ηγέτη της και τις ισραηλινές επιχειρήσεις εναντίον των συμμάχων της Χαμάς στην περιοχή.
Επιπλέον, είπε ο αξιωματούχος, «δημιουργήθηκε ορμή και από τις δύο κυβερνήσεις των ΗΠΑ» – τον Λευκό Οίκο Μπάιντεν και την επερχόμενη ομάδα Τραμπ.
«Δεν θα μπορούσαμε να πετύχουμε μια τέτοια συμφωνία μέχρι να αλλάξουν οι συνθήκες», πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Στις 12 Δεκεμβρίου, η διαπραγματευτική ομάδα του Μπάιντεν επισκέφθηκε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου Τζέικ Σάλιβαν, ο απεσταλμένος στη Μέση Ανατολή Μπρετ ΜακΓκουρκ και ο διευθυντής της CIA Μπιλ Μπερνς ήταν όλοι παρόντες.
Αμερικανός αξιωματούχος, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας, είπε ότι η συνάντηση διήρκεσε «πολλές ώρες» και επικεντρώθηκε στη «νέα περιφερειακή εξίσωση» και «πώς εκτοξεύουμε από την κατάπαυση του πυρός στον Λίβανο σε έναν ακόμη γύρο εντατικών συζητήσεων» για τη Γάζα.
Ο ρόλος του Τραμπ
Υπήρχε επίσης ένα άλλο κομμάτι στη σκακιέρα σε αυτή τη σκηνή: ο Ντόναλντ Τραμπ.
Στις 16 Δεκεμβρίου, εβδομάδες μετά τη νίκη του Τραμπ, το BBC μίλησε με έναν αξιωματούχο της Χαμάς που ήταν ασυνήθιστα αισιόδοξος για τις προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός, υπονοώντας ότι φαινόταν να είναι πιο σοβαρές.
Ο αξιωματούχος – που είχε λάβει μέρος σε όλες τις συνομιλίες από τον Νοέμβριο του 2023 – εμφανίστηκε καθησυχασμένος από το γεγονός ότι ένας σύμβουλος του επερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ είχε στείλει μήνυμα στους μεσολαβητές λέγοντας ότι ο Τραμπ ήθελε μια συμφωνία πριν από την ορκωμοσία του.
Ο Τραμπ είχε επίσης προειδοποιήσει ότι θα «υπάρξει μεγάλο πρόβλημα» εάν η Χαμάς δεν συμφωνούσε να απελευθερώσει τους ομήρους – αλλά ο Παλαιστίνιος αξιωματούχος ήταν θετικός.
«Αυτή τη φορά, η πίεση δεν θα περιοριστεί στη Χαμάς, όπως συνηθιζόταν υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν», είπε ο αξιωματούχος. “Θα υπάρξει επίσης πίεση στον Νετανιάχου. Είναι αυτός που εμποδίζει τη συμφωνία και ο Τραμπ φαίνεται να το καταλαβαίνει πολύ καλά”.
Ωστόσο, η πρόβλεψη του ίδιου αξιωματούχου ότι μια συμφωνία θα μπορούσε να γίνει μέχρι τα Χριστούγεννα αποδείχθηκε αισιόδοξη.
Κατά τον Δεκέμβριο, η διαδικασία παρέμεινε πλαισιωμένη από προβλήματα. Το Ισραήλ απέκλεισε δημόσια την απελευθέρωση ορισμένων κρατουμένων υψηλού προφίλ, ενώ ο Λευκός Οίκος κατηγόρησε τη Χαμάς ότι έβαλε εμπόδια για τις απελευθερώσεις ομήρων.
Ένας αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν είπε: «Η Χαμάς [αρνούνταν] να συμφωνήσει – και αυτό ήταν μια ανάλυση σε εκείνο το σημείο – στη λίστα των ομήρων που θα απελευθερώνονταν στην πρώτη φάση της συμφωνίας.
“Αυτό είναι πολύ βασικό. Αυτή είναι μια συμφωνία απελευθέρωσης ομήρων. Αν δεν συμφωνήσετε με τη λίστα των ομήρων που θα βγουν, δεν πρόκειται να υπάρξει συμφωνία.”
Ο ίδιος αξιωματούχος είπε ότι η Χαμάς έκανε «εντελώς αναληθείς» ισχυρισμούς ότι δεν γνώριζε την τοποθεσία των ομήρων και πρόσθεσε: «Κρατήσαμε τη γραμμή και ουσιαστικά φύγαμε από το τραπέζι μέχρι η Χαμάς να συμφωνήσει με τη λίστα των ομήρων».
Το θέμα των στρατιωτών ομήρων
Ένας ανώνυμος Ισραηλινός αξιωματούχος είπε ότι η Χαμάς προσπάθησε να αποκρύψει τον αριθμό των ζωντανών ομήρων και «προσπάθησε να υπαγορεύσει ότι θα μας στείλουν μόνο πτώματα».
Από την πλευρά της, η Χαμάς ισχυρίστηκε ότι το Ισραήλ πρόσθεσε απροσδόκητα 11 ονόματα στη λίστα των ομήρων που ήθελε να απελευθερωθούν σε πρώτη φάση. Η Χαμάς τους θεωρούσε έφεδρους στρατιώτες, και ως εκ τούτου δεν δικαιούνταν να απελευθερωθούν μαζί με τις γυναίκες, τους τραυματίες και τους ηλικιωμένους ομήρους που θα απελευθερωθούν στην πρώτη φάση.
Η πόρτα έμεινε ανοιχτή στους μεσολαβητές του Κατάρ και της Αιγύπτου να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους και στις 3 Ιανουαρίου, υπήρξε μια προφανής ανακάλυψη όταν η Χαμάς πρότεινε την απελευθέρωση 110 Παλαιστινίων κρατουμένων που εκτίουν ισόβια κάθειρξη ως αντάλλαγμα.
Υπήρχαν ήδη καθιερωμένοι όροι αναφοράς για τέτοιες συναλλαγές. Για κάθε όμηρο που επρόκειτο να απελευθερώσει η Χαμάς, το Ισραήλ θα έπρεπε να παρέχει αυτό που είχε γίνει γνωστό στην ονοματολογία του σχεδίου συμφωνίας ως «κλειδί» – δηλαδή έναν συμφωνημένο αριθμό ή ακόμη και συγκεκριμένες ταυτότητες Παλαιστινίων κρατουμένων.
Ένας αμερικανός αξιωματούχος είπε: “Υπάρχει μια εξίσωση για το πόσοι Παλαιστίνιοι αιχμάλωτοι βγαίνουν έξω. Έτσι για τις γυναίκες στρατιώτες, για παράδειγμα, υπάρχει ένα κλειδί. Και για τους ηλικιωμένους άνδρες, υπάρχει ένα κλειδί. Και για τις γυναίκες πολίτες, υπάρχει ένα κλειδί. Και αυτό έχει Όλα έχουν επεξεργαστεί και οι κρατούμενοι έχουν κατονομαστεί, εκατοντάδες και εκατοντάδες κρατούμενοι στη λίστα».
Ο φάκελος ανταλλαγής στις διαπραγματεύσεις – Παλαιστίνιοι αιχμάλωτοι για ομήρους που κρατούσε η Χαμάς – έγινε γνωστός ως «τα κλειδιά».
Τους χώριζαν λιγα μέτρα
Οι συναντήσεις που εκτείνονται μέχρι τις μικρές ώρες των καυτών βραδιών της Ντόχα έγιναν κοινές κατά την τελική ευθεία των διαπραγματεύσεων.
Τον τελευταίο μήνα είχαν εξελιχθεί στις λεγόμενες «συνομιλίες εγγύτητας», με τις δύο πλευρές στο ίδιο διώροφο κτίριο, σύμφωνα με πολλαπλές μαρτυρίες αξιωματούχων που γνωρίζουν τις λεπτομέρειες.
Ανώτερος αμερικανός αξιωματούχος είπε ότι η αντιπροσωπεία της Χαμάς ήταν στον πρώτο όροφο και του Ισραήλ στον παραπάνω όροφο. Οι διαμεσολαβητές έτρεξαν κομμάτια χαρτιού ανάμεσά τους. Χάρτες με προτάσεις αποχώρησης των ισραηλινών στρατευμάτων και λεπτομέρειες σχετικά με ομήρους ή αιχμαλώτους που είχαν συνταχθεί για απελευθέρωση μεταφέρθηκαν πέρα δώθε.
«Αυτό απαιτεί τεράστιο όγκο δουλειάς και, πρέπει να πω, ότι όλα αυτά δεν είχαν ολοκληρωθεί, πραγματικά, μέχρι τις [τελευταίες] ώρες», είπε ο αξιωματούχος.
Μέσα στο κτίριο, οι αντιπροσωπείες συναντήθηκαν χωριστά με ανώτερα στελέχη από το Κατάρ και την Αίγυπτο. Μεταξύ εκείνων που εμπλέκονται στενά στις λεπτομέρειες ήταν και ο πρωθυπουργός του Κατάρ Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν Αλ Θάνι.
Το τέλος του παιχνιδιού
Όταν ο άνθρωπος του Τραμπ στη Μέση Ανατολή έφτασε στο Ισραήλ στις 11 Ιανουαρίου, ήταν Σάββατο.
Ζητήθηκε από τον Βίτκοφ να περιμένει μέχρι να τελειώσει το Σάββατο πριν συναντήσει τον Νετανιάχου, αλλά, κατά παράβαση των συνηθειών, ο απεσταλμένος αρνήθηκε και ζήτησε να συναντηθεί αμέσως με τον πρωθυπουργό.
Ο Νετανιάχου φαίνεται να έχει δεχτεί σοβαρό ισχυρό οπλισμό κατά τη διάρκεια της συνάντησης και η παρέμβαση από το στρατόπεδο Τραμπ για να κάνει την ισραηλινή κυβέρνηση να παραμερίσει τις τελικές της επιφυλάξεις φαίνεται να ήταν κρίσιμη.
Η συνάντηση φέρεται να ήταν διστακτική και το μήνυμα προς τον Νετανιάχου από τον επερχόμενο πρόεδρο ήταν ξεκάθαρο: Ο Τραμπ θέλει μια συμφωνία – τώρα ολοκληρώστε το.
Σχολιάζοντας αυτές τις συνομιλίες, ένας Ισραηλινός αξιωματούχος που ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος είπε ότι ήταν μια «πολύ σημαντική συνάντηση».
Διαβάστε επίσης
Συντάξεις πείνας σε 1,2 εκατ. μη μισθωτούς
«Καμπανάκι» ΔΝΤ: Απειλή για την παγκόσμια οικονομία οι πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ
Πρόεδρος «Φωτιά και τσεκούρι» – Αυτή την Κυριακή στο Documento
ΗΠΑ: Τι ακολουθεί μετά την απαγόρευση του TikTok – Οι «μνηστήρες» και οι αντιδράσεις
