Ισπανία: Η επομένη των εκλογών για τα δύο μεγάλα κόμματα

Ο Πέδρο Σάτσεθ κατάφερε να βγει σχετικά αλώβητος από τη σκληρή εκλογική αναμέτρηση, παρά την ήττα, ενώ βρίσκεται πιο κοντά στο σχηματισμό κυβέρνησης από ό,τι ο Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό, που κέρδισε τις εκλογές. Η αναμέτρηση αυτή διαμορφώνει μια ενδιαφέρουσα επόμενη μέρα στα δύο μεγάλα κόμματα, αφού αφήνει χώρο για υποχωρήσεις και διαπραγματεύσεις που είναι σίγουρο ότι θα αλλάξουν το σκηνικό.

Μεσουρανεί το δεξιό αστέρι της Μαδρίτης

Την Κυριακή το βράδυ, μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, ο Φεϊχό βρέθηκε στα γραφεία του Λαϊκού κόμματος στην οδό Γένοβας στη Μαδρίτη, και – όπως επιτάσσει η παράδοση- βγήκε στο μπαλκόνι για να πανηγυρίσει με τους φίλους του κόμματος τη νίκη στις εκλογές. Πολλοί κάνουν λόγο για ανατροπή των προγνωστικών, καθώς η νίκη του δεν του επιτρέπει να συγκυβερνήσει με το ακροδεξιό Vox. Η αλήθεια είναι ότι μετά τις περιφερειακές εκλογές του Μαΐου επικράτησε, αδικαιολόγητα, ένα κλίμα αισιοδοξίας για θρίαμβο, πράγμα που ενισχύθηκε από τις δημοσκοπήσεις στον απόηχο των περιφερειακών εκλογών. Αυτό έγινε μάλλον αβάσιμα, καθώς βασίστηκε στον αριθμό των περιφερειών και των μεγάλων δήμων που κέρδισε το Λαϊκό κόμμα. Όντως, οι υποψήφιοι του κόμματος του Φεϊχό κέρδισαν τη συντριπτική πλειονότητα των περιφερειών και των δήμων, όμως η πτώση του Σοσιαλιστικού κόμματος δεν ήταν τέτοια που να δικαιολογεί την αντίληψη περί κατάρρευσης στις εθνικές εκλογές. Αυτό αποτυπώθηκε και στις δημοσκοπήσεις της τελευταίας προεκλογικής εβδομάδας, που η διαφορά των δυο κομμάτων φαινόταν να μειώνεται μέχρι και στις δύο μονάδες, αφού οι Ισπανοί φαίνεται ότι δεν πείστηκαν από την ακροδεξιά ρητορική του Αμπασκάλ, ούτε από την επιχείρηση του Φεϊχό για προσωπική επίθεση στον Σάντσεθ.

Παρόλα αυτά, ο Φεϊχό πίστεψε ότι ένα «γαλάζιο κύμα» μπορεί να σαρώσει την Ισπανία και επένδυσε επικοινωνιακά στη φθορά του Σάντσεθ μετά από τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης. Μάλιστα, έφτασε στο σημείο να υποσχεθεί προεκλογικά ότι αν δεν κυβερνήσει, θα παραιτηθεί από την προεδρία του Λαϊκού κόμματος. Μετά τα χτεσινά αποτελέσματα, οι έδρες που έλαβαν το Λαϊκό κόμμα και το ακροδεξιό Vox δεν φτάνουν για ένα συνασπισμό της σκληρής Δεξιάς. Το αποτέλεσμα; Στη συγκέντρωση νίκης του κόμματος στη Μαδρίτη, το κοινό να φωνάζει το όνομα της προέδρου της τοπικής αυτόνομης κοινότητας, Ισαμπέλ Ντίαθ Αγιούσο.

Η Αγιούσο αποτελεί το νέο αστέρι της ισπανικής Δεξιάς. Έκανε το όνομά της κατά τη διάρκεια της πανδημίας, προβάλλοντας αντίσταση στις οδηγίες για περιορισμούς της εθνικής κυβέρνησης, με μια ρητορική που ακροβατούσε μεταξύ λαϊκισμού και ατόφιας συνωμοσιολογίας. Η στάση της στην πανδημία είχε τόσο μεγάλο αντίκτυπο, που το ποσοστό θανάτων από κορονοϊό ήταν το μεγαλύτερο σε όλη την Ισπανία, ενώ ο φόρτος εργασίας και απαξίωση των νοσοκομείων οδήγησε τους υγειονομικούς σε μεγάλες απεργίες το περασμένο φθινόπωρο.

Η τάση της ανόδου της έχει προβληματίσει πολλούς μέσα στο κόμμα, όμως δε φαίνεται ότι θα σταματήσει να ενισχύεται. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η Αγιούσο έλαβε περί τις 160.000 ψήφους περισσότερες στις περιφερειακές εκλογές της Μαδρίτης από ό,τι ο Φεϊχό στις εθνικές εκλογές, στην ίδια περιοχή… Ο αρχηγός του Λαϊκού κόμματος ζήτησε να πάρει διερευνητική εντολή από τον βασιλιά, παρά το γεγονός ότι δεν… βγαίνουν τα κουκιά για μια κυβέρνηση με πλειοψηφία μεγαλύτερη από εκείνη που είναι ικανός να συμπήξει ο Σάντσεθ. Έτσι, ο Φεϊχό, αργά ή αργότερα, θα αποτελέσει παρελθόν από το τιμόνι του Λαϊκού κόμματος, με την λαϊκίστρια Αγιούσο να είναι στην ευνοϊκότερη θέση να αναλάβει τα ηνία.

Κερδισμένο στοίχημα, με παραχωρήσεις

Από την άλλη πλευρά, τα πράγματα είναι πιο αισιόδοξα στη σοσιαλδημοκρατική μπάντα του πολιτικού φάσματος. Ο Πέδρο Σάντσεθ όχι μόνο κατάφερε και κράτησε το κεφάλι του πάνω στους ώμους, από τους οποίους πολλοί μες στο κόμμα ήθελαν να πέσει, αλλά είναι και σε πλεονεκτική θέση να σχηματίσει αυτός συγκυβέρνηση με τα άλλα αριστερά και τοπικά κόμματα.

Μετά τις περιφερειακές εκλογές του Μαΐου και τη νίκη του Λαϊκού κόμματος, ο Σάντσεθ προχώρησε σε μια κίνηση στρατηγικής: επέσπευσε τις εθνικές εκλογές κατά πέντε μήνες, έχοντας πολλαπλή στόχευση. Καταρχάς, ήθελε να κερδίσει «δημοκρατικούς πόντους», αφού προτίμησε να αποταθεί στη λαϊκή ετυμηγορία για το αν το σχέδιό του για τη χώρα («Ιβηρική» ενεργειακή εξαίρεση, νόμος τρανς, νόμος «το ναι είναι ναι», εκπτώσεις ΦΠΑ στα βασικά είδη διατροφής κπλ) τυχαίνει ακόμα της στήριξης των πολιτών. Επίσης, με την κίνηση αυτή, δεν θα άφηνε τον αντίπαλό του να χτίσει μια ολόκληρη επικοινωνιακή εκστρατεία πάνω στις δάφνες από τις περιφερειακές εκλογές, ενώ η εσωκομματική αντιπολίτευση θα σώπαζε για λίγο, χωρίς ωστόσο να μην καθιστά σαφές ότι αν έπεφτε κάτω από τις 90 έδρες το Σοσιαλιστικό κόμμα, ο Σάντσεθ θα έπρεπε να παραιτηθεί. Η τακτική αυτή απέδωσε καρπούς, και κάνει τον Σάντσεθ ισχυρό μέσα στο κόμμα του αλλά του δίνει και τη δυνατότητα να ανανεώσει τη θητεία του ως πρωθυπουργός για άλλα τέσσερα χρόνια.

Ο Σάντσεθ, όμως, όπως και το 2019, θα πρέπει να κάνει παραχωρήσεις για να πετύχει την δημιουργία ενός συνασπισμού που να μπορεί να κατέχει τόσες έδρες ώστε τουλάχιστον να έχει τη σχετική πλειοψηφία στο Κογκρέσο. Η Γιολάντα Ντίαθ, πρώην υπουργός Εργασίας στην κυβέρνησή του, αναμένεται να τον στηρίξει. Όμως τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα με το βασκικό κόμμα EH-Bildu και τους καταλανούς Junts και Δημοκρατική Αριστερά Καταλωνίας (ERC). Ο Σάντσεθ τα τελευταία χρόνια έχει προσπαθήσει να γίνει πιο διαλλακτικός απέναντι στα τοπικά κόμματα. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της προσπάθειας είναι ο νόμος για τη λήθη και τη συμφιλίωση, που έχει να κάνει με την δράση της βασκικής ΕΤΑ, ενώ η κυβέρνηση Σάντσεθ ήταν αυτή που έδωσε χάρη στους αυτονομιστές καταλανούς πολιτικούς, οι οποίοι –όσοι δεν πρόλαβαν να διαφύγουν στο εξωτερικό- φυλακίστηκαν για το περίφημο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλωνίας, τον Οκτώβριο του 2017.

Όμως, άλλοι καταλανοί πολιτικοί, όπως ο Κάρλες Πουτζαντεμόν, η Κλάρα Πονσατί και ο Τόνι Κομίν, διέφυγαν στις Βρυξέλλες, για να ξεφύγουν από τις δαγκάνες της ισπανικής δικαιοσύνης με το να εκλεγούν ευρωβουλευτές, σε μια δίωξη που έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας πολιτικής καταδίκης. Ο Πουτζντεμόν, που συνδέεται με τους Junts, που έχει εξαπολύσει μύδρους κατά της αυταρχικότητας του ισπανικού κράτους, έχει ήδη δηλώσει ότι δεν πρόκειται να δώσει στήριξη στον Σάντσεθ χωρίς ανταλλάγματα. Πρόσφατα μάλιστα ήρθη η ασυλία του από το ευρωκοινοβούλιο έπειτα από αίτημα ισπανού δικαστή.

Το αποτέλεσμα είναι ότι αν ο Σάντσεθ θέλει να κυβερνήσει ξανά, θα πρέπει να κάνει παραχωρήσεις φιλεργατικές για να ικανοποιήσει την Ντίαθ, αλλά και να φανεί ξανά κατευναστικός στις τοπικιστικές ανησυχίες της Βασκωνίας και της Καταλωνίας. Αυτό θα έχει πολιτικό κόστος, αφού αναμένεται να του εξασφαλίσει ότι θα συνεχίσει να κατηγορείται από τους δεξιούς αντιπάλους, από τον ακροδεξιό Σαντιάγο Αμπασκάλ του Vox μέχρι την Αγιούσο, ότι έχει τη στήριξη τρομοκρατών («σας ψηφίζει ο Τσαπότε», διαβόητο μέλος της ΕΤΑ, ήταν ένα από τα συνθήματα που ακούγονταν συχνά σε δεξιές συγκεντρώσεις), αποσχιστών και κομμουνιστών. Το πόσο είναι δυνατό να αντέξει και να αποτελέσει ανάχωμα στην άνοδο της Δεξιάς, που σημειώνεται σε όλη την Ευρώπη, μένει να διαπιστωθεί. Η εκλογική πτώση του Vox είναι ένα αισιόδοξο μήνυμα σε αυτή την κατεύθυνση.