Ακόμη και την αποφυλάκιση βιαστών έχει επιτρέψει ο νόμος «solo ‘‘sí’’ es ‘‘sí’’» για την αποτροπή των βιασμών που ισχύει από τον Οκτώβριο
Μια «νομική τρύπα» στον νόμο για την εγγύηση της σεξουαλικής ελευθερίας, που προωθείται από το πιο αριστερό κομμάτι της ισπανικής κυβέρνησης, έχει προκαλέσει μια ανεπιθύμητη συνέπεια για τους υποστηρικτές του: τη μείωση της ποινής για ορισμένους καταδικασμένους για σεξουαλικά εγκλήματα. Ο νόμος προβλέπει ελαφρύτερες ποινές για μια σειρά από αδικήματα, με αποτέλεσμα να προκαλείται ένα νομικό-πολιτικό κομφούζιο στην ισπανική κοινή γνώμη, που στο κέντρο του έχει την υπουργό Ισότητας, μέλος των Podemos Ιρένε Μοντέρο και το δικαστικό σύστημα της χώρας.
Ανεπιθύμητα αποτελέσματα
Από τότε που άρχισε να εφαρμόζεται ο νέος νόμος, στα τέλη Οκτωβρίου, αρκετές δεκάδες παραβατών που καταδικάστηκαν βάσει της παλιάς νομοθεσίας έλαβαν αυτόματη μείωση των ποινών τους, συμπεριλαμβανομένου ενός άντρα που κακοποίησε σεξουαλικά τη 14χρονη θετή του κόρη. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αφέθηκαν ελεύθεροι. Αυτό συνέβη εξαιτίας της διαχρονικής πρόβλεψης να ισχύουν οι ποινές της πιο ευνοϊκής νομοθεσίας.
Η αλλαγή του νομικού καθεστώτος, η οποία εγκρίθηκε έπειτα από συζήτηση τεσσάρων χρόνων και πλέον, δεν περιλάμβανε μια μεταβατική διάταξη για τον περιορισμό των υποθέσεων που υπόκεινται σε αναθεώρηση της ποινής, ένα είδος κανόνων που θεσπίζουν τη μετάβαση από τον ένα νόμο στον άλλο. Αυτή είναι μια διάταξη που συνήθως επισυνάπτεται στους νέους νόμους που τροποποιούν τον ισπανικό Ποινικό Κώδικα.
Ο νόμος για τη σεξουαλική ελευθερία έχει καταργήσει τη διάκριση μεταξύ σεξουαλικής κακοποίησης και σεξουαλικής επίθεσης. Τώρα οποιαδήποτε σεξουαλική αλληλεπίδραση χωρίς συγκατάθεση θεωρείται επίθεση. Ωστόσο, αυτή η αναδιατύπωση των συμπεριφορών έχει επίσης διευρύνει το φάσμα των κυρώσεων που επιβάλλονται σε αυτές τις συμπεριφορές, οι οποίες μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι ελάχιστες και μέγιστες ποινές είναι χαμηλότερες.
Αυτό το γεγονός εκμεταλλεύτηκαν οι δικηγόροι ορισμένων καταδικασθέντων, οι οποίοι έχουν το δικαίωμα να προσαρμόσουν την ποινή τους στον νέο νόμο εάν είναι ευνοϊκότερη γι’ αυτούς.
Η «τοξική αρρενωπότητα»
Για την Ισπανίδα υπουργό Ισότητας Ιρ. Μοντέρο το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι «υπάρχουν δικαστές που δεν συμμορφώνονται με τον νόμο» λόγω του «machismo», που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «τοξική αρρενωπότητα», ζητώντας να ενισχυθεί η εκπαίδευση στην ισότητα των φύλων στο δικαστικό σύστημα.
Σύμφωνα με την υπουργό, ο νόμος είναι καλά διατυπωμένος και το πρόβλημα έγκειται στην εφαρμογή και ερμηνεία του από δικαστές που δεν μπορούν να δουν τα πράγματα από την οπτική των γυναικών.
Η επικεφαλής των κοινωνικών δικαιωμάτων των Podemos Ιόνε Μπελάρα είπε επίσης ότι οι δικαστές εφαρμόζουν «κακώς» τον νέο νόμο και κατηγόρησε ένα μέρος του δικαστικού σώματος ότι αυτοσυστήνεται ως «αντιπολίτευση στην κυβέρνηση συνασπισμού και ιδιαίτερα στο υπουργείο Ισότητας».
Η απάντηση των δικαστών
Απέναντι στην κριτική οι δικαστές διαβεβαιώνουν ότι διατηρούν τη δέσμευσή τους προς τα θύματα, αλλά ότι ο νέος νόμος μπορεί να δώσει αφορμή για ερμηνείες. Μάλιστα, τοπικό δικαστήριο στη Μαδρίτη επέμεινε ότι θα συνεχίσει τη μείωση των ποινών σε καταδικασθέντες, όπως έχει κάνει μέχρι στιγμής.
Το Γενικό Δικαστικό Συμβούλιο, ένα είδος ανώτατου δικαστικού συμβουλίου, είχε ήδη προειδοποιήσει σε έκθεση πριν από την έγκριση του νόμου ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε «αναθεώρηση των ποινών στις οποίες έχουν επιβληθεί οι ανώτατες».
Διάφορα συνδικαλιστικά σώματα δικαστών, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου στη χώρα –της Ενωσης Επαγγελματιών Δικαστών–, ζήτησαν την παραίτηση της υπουργού Ισότητας για τις επιθέσεις της στους δικαστές και για την πρόκληση «αχρείαστου και καταστροφικού πόνου» στα θύματα.
Στην κυβέρνηση συνασπισμού οι Σοσιαλιστές είναι ανοιχτοί στην αναθεώρηση του νόμου. Ο ίδιος ο πρόεδρος της κυβέρνησης Πέδρο Σάντσεθ έχει επισημάνει ότι εναπόκειται στους δικαστές και τους εισαγγελείς να «ενοποιήσουν» το δόγμα που θα οδηγεί ή όχι σε μείωση των ποινών σ’ αυτό το θέμα.
Η κοινωνία ζήτησε τις μεταρρυθμίσεις
Ο Nόμος της Oλοκληρωμένης Εγγύησης της Σεξουαλικής Ελευθερίας, όπως είναι ο επίσημος τίτλος, έχει την προέλευσή του στη διαβόητη υπόθεση «La manada», η οποία προκάλεσε διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα και ήγειρε το αίτημα εκ μέρους της ισπανικής κοινωνίας να μεταρρυθμίσει η κυβέρνηση τους νόμους για την προστασία των γυναικών από σεξουαλικές επιθέσεις και σκληρότερες τιμωρίες γι’ αυτούς που τα διαπράττουν.
Σε αυτή την υπόθεση πέντε άντρες βίασαν μια 18άχρονη στην Παμπλόνα και καταδικάστηκαν σε 15ετή κάθειρξη. Παραδόξως ο νέος νόμος θα μπορούσε να επιβάλει χαμηλότερη ποινή σε έναν από τους δράστες. Ο δικηγόρος του έχει ήδη πει ότι υπό το φως του νέου νόμου θα ζητήσει μείωση της ποινής τουλάχιστον σε έναν από τους καταδικασθέντες.
Ο νόμος είναι γνωστός ως «μόνο το ‘‘ναι’’ είναι ‘‘ναι’’» λόγω ενός από τα πιο σημαντικά και ταυτόχρονα πιο συζητήσιμα αξιώματά του: αυτό της συναίνεσης πριν από οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη. «Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι υπάρχει συναίνεση μόνο όταν έχει εκφραστεί ελεύθερα με πράξεις που, ενόψει των συνθηκών της κάθε περίπτωσης, εκφράζουν ξεκάθαρα τη βούληση του προσώπου» αναφέρεται στο νομικό κείμενο.
Αυτό σημαίνει ότι μια σεξουαλική επίθεση δεν συνεπάγεται απαραίτητα τη χρήση βίας ή ότι το θύμα έχει προσπαθήσει να αντισταθεί. Ο νέος νόμος τιμωρεί επίσης την παρενόχληση στον δρόμο και την ψηφιακή σεξουαλική βία μεταξύ άλλων εγκλημάτων.
