Το Vox μετά την επιτυχία του στις τοπικές εκλογές στρέφει το βλέμμα του στην κυβέρνηση, αφού αναμένεται να παίξει τον ρόλο του «αναγκαίου εταίρου» για το Λαϊκό Κόμμα
Η Ισπανία φαίνεται να γέρνει όλο και δεξιότερα και ο παραδοσιακά συντηρητικός πολιτικός σχηματισμός, το Λαϊκό Κόμμα, φαίνεται να είναι μπροστά από το κυβερνών Σοσιαλιστικό Κόμμα στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Ομως το ανησυχητικό σημάδι των επερχόμενων εκλογών είναι η άνοδος και η καθιέρωση των ακροδεξιών του Vox ως τρίτης δύναμης, οι οποίοι χρησιμοποιούν ανοιχτά εθνικιστική, ρατσιστική και ομοφοβική ρητορική.
Τροχιοδεικτική βολή
Η Ισπανία είχε τοπικές εκλογές στις 28 Μαΐου, στις οποίες το Λαϊκό Κόμμα κατάφερε να αυξήσει τις περιοχές στις οποίες απλώνει τη θεσμική σκιά του. Αρκετές περιφερειακές και δημοτικές διοικήσεις πέρασαν από το Σοσιαλιστικό Κόμμα στο Λαϊκό, ενώ η ανατροπή στις τοπικές ενότητες της Ανδαλουσίας ήταν η πιο εντυπωσιακή μια και ήταν παραδοσιακό προπύργιο της κεντροαριστεράς. Σε αρκετές όμως περιφέρειες και δήμους το Λαϊκό Κόμμα δεν κατάφερε να λάβει την απόλυτη πλειοψηφία και συνεργάστηκε με το Vox, το οποίο κατ’ αυτό τον τρόπο μπήκε σε μια σειρά από τοπικές κυβερνήσεις. Το αποτέλεσμα αυτών των εκλογών ήταν ο λόγος που ανάγκασε τον Πέδρο Σάντσεθ να φέρει ένα εξάμηνο πιο σύντομα τις εθνικές εκλογές για να ανακόψει τη δυναμική του Λαϊκού Κόμματος.
Ο επικεφαλής του Λαϊκού Κόμματος Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό στην παρουσίαση του προγράμματός του την περασμένη εβδομάδα δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο συνεργασίας με το Vox σε περίπτωση που του λείπουν οι απαραίτητες ψήφοι για να κυβερνήσει. Ο Φεϊχό προέβη σε μερική αναδίπλωση γι’ αυτήν τη δήλωση ώστε να μην αποθαρρύνει τους κεντρώους ψηφοφόρους –που τα προηγούμενα χρόνια προτιμούσαν τους Ciudadanos– οι οποίοι στις τοπικές εκλογές του Μαΐου προτίμησαν το Λαϊκό Κόμμα. Παρά το γεγονός αυτό, η πραγματικότητα στο τοπικό επίπεδο, με τη συνεργασία με το Vox να είναι κοινή πρακτική, προϊδεάζει τον ψύχραιμο παρατηρητή για ενδεχόμενη κυβερνητική συνεργασία.
Το ακροδεξιό μόρφωμα υπάρχει εδώ και περίπου δέκα χρόνια, ξεκινώντας την πορεία του ως διάσπαση του Λαϊκού Κόμματος από απογοητευμένους δεξιούς που πίστευαν ότι οι συντηρητικοί έχουν «μαλακώσει» πολύ. Η «φράξια» αυτή ήθελε να διαλυθούν οι περιφερειακές κυβερνήσεις και να επιστρέψει όλη η εξουσία στο κεντρικό κράτος… Για αρκετά χρόνια βρίσκονταν στο περιθώριο της πολιτικής σκηνής και τα διάφορα κόλπα που δοκίμασαν, όπως το ξεδίπλωμα μιας τεράστιας σημαίας της Ισπανίας στον βράχο του Γιβραλτάρ και παραληρηματικά σχόλια που έκαναν λόγο για «ψυχοπαθείς φεμιναζί» που είναι πολύ άσχημες για να τις βιάσουν ομαδικά, δεν βοήθησαν στην ανατροπή αυτής της εικόνας περιθωριοποίησης.
Απενοχοποίηση
Το πρώτο μεγάλο σημάδι ότι το Vox μπορεί να παίξει ρόλο στα πολιτικά πράγματα ήρθε το 2017, μετά το δημοψήφισμα του Οκτωβρίου για την ανεξαρτησία της Καταλονίας. Η προοπτική ανεξαρτητοποίησης ενός κομματιού της χώρας ξύπνησε τα εθνικιστικά αντανακλαστικά των Ισπανών. Ο εθνικισμός στη χώρα είχε την κηλίδα της αιματηρής δικτατορίας του Φράνκο και οι περισσότεροι πολίτες που ασπάζονταν αυτή την αντίληψη δεν το εκδήλωναν ανοιχτά, μέχρι που ήρθε το Vox και τον απενοχοποίησε βάζοντάς τον πάλι στο τραπέζι του δημόσιου διαλόγου. Με την οικονομική κρίση να αποτελεί πεδίον δόξης λαμπρό για τη λαϊκιστική ρητορική του, το Vox σημείωσε την πρώτη του εκλογική επιτυχία το 2018 κερδίζοντας δώδεκα έδρες στην αυτόνομη κοινότητα της Ανδαλουσίας. Επειτα από μερικούς μήνες κέρδισε 24 έδρες στο κοινοβούλιο και αυτήν τη στιγμή είναι τρίτη δύναμη στην Ισπανία, με 52 έδρες σε σύνολο 350 εδρών της Κάτω Βουλής.
Με την πιθανότητα εισόδου του σε μια κυβέρνηση το Vox θα παρασύρει το Λαϊκό Κόμμα ακόμη πιο δεξιά. Ασπάζεται έναν οικονομικό φιλελευθερισμό με μειωμένο κράτος και περικοπές στα κοινωνικά επιδόματα. Σε αυτό το πεδίο υπάρχει περιθώριο συνεργασίας με το Λαϊκό Κόμμα χωρίς μεγάλες τριβές, παρά το γεγονός ότι ο Φεϊχό έχει υποσχεθεί μείωση φόρων. Οι περικοπές στα επιδόματα έρχονται σε αντίθεση με τον «επιδοματικό σοβινισμό» άλλων ακροδεξιών μορφωμάτων στην Ευρώπη, όπως ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν. Παράλληλα, ο εθνικισμός είναι ο κύριος άξονας του προγράμματός του. Το Vox θέλει να προστατεύσει τις «ισπανικές αξίες» απέναντι σε εξωτερικές και εσωτερικές απειλές, που ενσαρκώνονται οι μεν στους μετανάστες και οι δε στους αυτονομιστές.
Αντίπαλοι της δημοκρατίας
Στη ρητορική τους χρησιμοποιούν απλοποιημένα, αταβιστικά σχήματα με γερή δόση μανιχαϊσμού. Μιλούν για μια κοινωνία διχασμένη στα δύο: μια ηθική και ενάρετη «ζωντανή Ισπανία» (España viva) και μια διεφθαρμένη «αντι-Ισπανία» (Anti-España), η οποία θέλει να επιβάλει μια «προοδευτική δικτατορία». Το Vox αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως υπερασπιστή του απλού Ισπανού απέναντι σε αυτές τις απειλές κι ας μην είναι «απλοί Ισπανοί» οι υποστηρικτές του.
Αναλύσεις του London School of Economics έδειξαν ότι η εκλογική υποστήριξη στο Vox δεν προέρχεται από τις δεξαμενές ψηφοφόρων από τις οποίες αντλούν παραδοσιακά τη στήριξή τους τα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη. Οι ψηφοφόροι του Vox τείνουν να είναι άντρες που ταυτίζονται με τη Δεξιά και είναι δυσαρεστημένοι με τη λειτουργία της δημοκρατίας. Ωστόσο η υποστήριξη στο Vox δεν προέρχεται από τους «χαμένους» της παγκοσμιοποίησης ή την «απογοητευμένη» εργατική τάξη. Οι ψηφοφόροι του Vox τείνουν να προέρχονται από υψηλά εισοδηματικά στρώματα, είναι σχετικά νέοι και το μορφωτικό τους επίπεδο είναι άνω του μέσου όρου.
