Νέες ταραχές σε περιοχές με κυρίαρχο το προτεσταντικό στοιχείο συγκλονίζουν τη Βόρεια Ιρλανδία από τα τέλη Μαρτίου. Είκοσι τρία χρόνια μετά τη Συμφωνία του Μπέλφαστ, που έθεσε εν πολλοίς τέλος στις ταραχές που συγκλόνιζαν τη Βρετανία, οι εικόνες αυτές έφεραν στη μνήμη την εποχή των πικρών συγκρούσεων που άφησαν πάνω από 3.500 θύματα μέσα σε τριάντα χρόνια.
Τα επεισόδια
Ολα ξεκίνησαν την 29η Μαρτίου όταν ομάδες νεαρών ατόμων –ακόμη και 13 ετών– προκάλεσαν φθορές σε αστυνομικό όχημα με βόμβα μολότοφ. Το περιστατικό έλαβε χώρα σε περιοχή της πόλης Λόντοντερι, όπου κυρίαρχο είναι το προτεσταντικό στοιχείο, τα μέλη του οποίου ως επί το πλείστον αυτοπροσδιορίζονται ως Βρετανοί και επιθυμούν την ένωση με το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ είναι γνωστοί ως ενωτικοί ή πιστοί (unionists/ loyalists).
Εκτοτε σημειώνονται επεισόδια σχεδόν σε καθημερινή βάση σε μια σειρά από πόλεις, συμπεριλαμβανομένου και του Μπέλφαστ. Τα επεισόδια προκαλούνται κυρίως από ενωτικούς νεαρούς που επιτίθενται σε αστυνομικούς και οχήματα με τούβλα, κροτίδες και βόμβες μολότοφ.
Την προηγούμενη εβδομάδα η βία κινδύνευσε να κλιμακωθεί καθώς οι συγκρούσεις στο Μπέλφαστ έγιναν στα σύνορα της προτεσταντικής και της καθολικής κοινότητας, που υποστηρίζει την ένωση με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, τα μέλη της οποίας είναι γνωστά και ως δημοκρατικοί ή εθνικιστές (republicans/ nationalists).
Αν και δεν είναι ξεκάθαρο αν τα επεισόδια υποδαυλίζονται από οργανωμένες ομάδες, η βία ξεσπά σε πόλεις όπου ενωτικές παραστρατιωτικές ομάδες έχουν επιρροή. Υπάρχουν ενδείξεις ότι στελέχη της Ενωσης Αμυνας του Ολστερ (Ulster Defense Association – UDA) και της Εθελοντικής Δύναμης του Ολστερ (Ulster Volunteer Force – UVF) επιτρέπουν τα επεισόδια.
Αιτίες της έντασης
Οι φόβοι που εξέφρασαν οι πρώην πρωθυπουργοί Τόνι Μπλερ και Τζον Μέιτζορ για το Brexit σχετικά με την υπονόμευση της ειρήνης στη Βόρεια Ιρλανδία φαίνεται ότι επαληθεύονται.
Από την αρχή του έτους έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα σημάδια βίας, με τους ελέγχους στα λιμάνια του Μπέλφαστ και του Λαρν να αναβάλλονται λόγω απειλών στο προσωπικό. Οι έλεγχοι αυτοί προβλέπονται στο λεγόμενο Πρωτόκολλο της Βόρειας Ιρλανδίας.
Το πρωτόκολλο αυτό είναι μια ειδική διάταξη για τη μετά Brexit εποχή που κανονίζει τις μεταφορές αγαθών μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ, μέλος της οποίας παραμένει η Ιρλανδία.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει θέσει αυστηρά πρότυπα σε προϊόντα όπως κρέας, γάλα, αυγά και ψάρια, στα οποία πρέπει να γίνεται έλεγχος προτού εισέλθουν στο έδαφός της. Με σκοπό να αποφευχθεί να εγκατασταθεί ένα «σκληρό σύνορο», όπως αποκλήθηκε από τον Τύπο, στα όρια των δύο Ιρλανδιών (sic), πράγμα που στο παρελθόν προκάλεσε σφοδρές συγκρούσεις, το σύνορο Βρετανίας – ΕΕ ουσιαστικά μεταφέρθηκε στην Ιρλανδική θάλασσα που χωρίζει τα δύο νησιά. Ετσι οι έλεγχοι γίνονται στα λιμάνια της Βόρειας Ιρλανδίας και τα προϊόντα παίρνουν την άγουσα για το εσωτερικό του σμαραγδένιου νησιού ανεμπόδιστα.
Πάνω σε αυτό το ζήτημα έχει τις ρίζες της η δυσαρέσκεια των ενωτικών. Το πρωτόκολλο, το οποίο αναφέρεται κοινώς και ως «ιρλανδικό θαλάσσιο σύνορο», έχει βάλει επιπρόσθετα εμπορικά εμπόδια μεταξύ Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας, γεγονός που εκλαμβάνεται ως υποτίμηση της θέσης της Β. Ιρλανδίας μες στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Αυτό προκαλεί στους ενωτικούς αισθήματα εγκατάλειψης από το Λονδίνο, που υποσχέθηκε ότι δεν θα επιτρέψει τελωνειακούς ελέγχους για εμπορεύματα που περνούν την Ιρλανδική θάλασσα, ενώ παράλληλα τους δημιουργεί φόβο για την ευκολότερη δημιουργία μιας ενιαίας Ιρλανδίας.
Ελλείψεις σε ορισμένα προϊόντα από την αρχή του έτους στη Β. Ιρλανδία επιδείνωσαν τη σύγχυση. Το μεγαλύτερο κόμμα υπέρ της ένωσης με τη Βρετανία, το Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα (Democratic Unionist Party – DUP), έχει συλλέξει περισσότερες από 140.000 υπογραφές απαιτώντας από το Ηνωμένο Βασίλειο να αποσυρθεί από το πρωτόκολλο. Επίσης καλούν τη βρετανική κυβέρνηση να επικαλεστεί το άρθρο 16 του πρωτοκόλλου που προβλέπει την αναβολή της εφαρμογής όποιου σημείου της συμφωνίας προκαλεί οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα.
Υπάρχουν ενωτικοί που αποδίδουν τις βιαιότητες στην απόφαση να μην τιμωρηθούν στελέχη του Σιν Φέιν όταν παρέβλεψαν τους περιορισμούς λόγω πανδημίας και παρευρέθηκαν στην κηδεία του επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών του ΙΡΑ τον περασμένο Ιούνιο.
Οι επίμαχες αποκλίσεις
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει δείξει ότι δεν συμμορφώνεται με τις συμφωνημένες προβλέψεις του πρωτοκόλλου. Στις 3 Μαρτίου ο Βρετανός υπουργός για τη Β. Ιρλανδία Μπράντον Λιούις ανακοίνωσε παρατάσεις σε περιόδους χάριτος για προϊόντα σουπερμάρκετ με μια ευελιξία χειρισμών που δεν προβλέπεται από το κοινοτικό δίκαιο.
Ετσι η ΕΕ στράφηκε νομικά εναντίον της Βρετανίας, κίνηση που συνοδεύτηκε από την επιστολή του αρμόδιου Ευρωπαίου επιτρόπου Μάρος Σέφκοβιτς στις 15 Μαρτίου, με την οποία καταδικάζει τη μονομερή υποχώρηση από τα συμπεφωνημένα.
Από τότε τα δύο μέρη βρίσκονται σε συνομιλίες, με τις πληροφορίες από πλευράς ΕΕ να κάνουν λόγο για εξάλειψη του 90% των ελέγχων αν το Ηνωμένο Βασίλειο ευθυγραμμίσει τις προδιαγραφές των προϊόντων του με εκείνες της ΕΕ.