Οι διαδηλώσεις και η κρίση, τα οπλικά συστήματα και γιατί οι δύο χώρες θέλουν να αποφύγουν πιθανή ένοπλη αναμέτρηση
Για περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες η απειλή του πολέμου είναι κύρια αναφορά σε κάθε επικοινωνία μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Πολιτειών και πάγια μέθοδος κάθε πλευράς για την εξομάλυνση πολιτικών αντιφάσεων στο εσωτερικό της.
Στο πλαίσιο αυτό η δολοφονία Σουλεϊμανί –πρώτη εκτέλεση αξιωματούχου ξένης χώρας από τις ΗΠΑ μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου– συνιστά αναμφίβολα μια τομή. Καθοριστικό χαρακτηριστικό της παρούσας συγκυρίας ωστόσο είναι η άνευ προηγουμένου αδυναμία των ηγεσιών και των δύο χωρών, οι οποίες –για διαφορετικούς λόγους– έχουν ζωτικό συμφέρον να αποφύγουν τον πόλεμο.
Κλυδωνισμοί στο Ιράν
Η κατά λάθος κατάρριψη του αεροσκάφους των ουκρανικών αερογραμμών, την οποία εκπρόσωποι του καθεστώτος παραδέχτηκαν σχεδόν αυτομαστιγούμενοι, αναδεικνύει αφενός τη νευρικότητα και την απόλυτη στρατιωτική μειονεξία του Ιράν, ο τεχνικός εξοπλισμός του οποίου δεν του επέτρεψε να διαχωρίσει ένα επιβατικό αεροσκάφος από έναν επιθετικά κινούμενο πύραυλο. Αφετέρου καθιστά σαφές ότι τα περιθώρια συσπειρωτικής εκμετάλλευσης της σύγκρουσης με τις ΗΠΑ έχουν ήδη εξαντληθεί. Μόλις λίγες ημέρες μετά την εκτέλεση Σουλεϊμανί η εσωτερική πληγή της χώρας υπό τη μορφή των μεγαλύτερων σε έκταση αντικαθεστωτικών διαδηλώσεων που έχει γνωρίσει από τη σύστασή της η Ισλαμική Δημοκρατία, εδώ και 40 χρόνια, εξακολουθεί να αιμορραγεί.
Σε κείμενο φοιτητών της πολυτεχνικής σχολής της Τεχεράνης (https://www.jadaliyya. com/Details/40488/Statementby-University-Students-inTehran-Protesting-Downingof-Flight-752), το οποίο πρωτοδιακινήθηκε στις 11 Ιανουαρίου μέσω της εφαρμογής Telegram, διαβάζουμε: «Σήμερα το κακό μάς περικυκλώνει από παντού. Την ώρα που οικονομική πολιτική και καταστολή πνίγουν τον λαό, η σκιά του πολέμου σχηματίζεται πάνω από τα κεφάλια μας. Αυτό που έχει χαθεί από την πα
ρούσα πολιτική συγκυρία, εν μέσω συνεχιζόμενων απειλών στρατιωτικών δυνάμεων, είναι η φωνή του λαού. Ενός λαού ο οποίος πάνω απ’ όλα λαχταρά ελευθερία και ισότητα. […] Σήμερα καθήκον μας είναι να αντιταχθούμε στο σύνολο των καταπιεστών, είτε αυτοί έχουν τη μορφή μιας αυταρχικής κυβέρνησης είτε μιας ιμπεριαλιστικής δύναμης. Αυτές τις μέρες που όλοι μιλούν για την εθνική ασφάλεια, για εμάς έχει έρθει η στιγμή να ρωτήσουμε τι σημαίνει η λέξη ασφάλεια. Ασφάλεια για ποιες ομάδες, ποιες τάξεις, ποια κοινωνικά στρώματα; Δεν φοβόμαστε να βροντοφωνάξουμε: η ασφάλεια των φτωχών, των περιθωριοποιημένων και των εκτοπισμένων Ιρανών λεηλατείται εδώ και χρόνια!».
Πιεσμένος από την οργή των διαδηλωτών και των αιτημάτων παραίτησης του πνευματικού ηγέτη αγιατολάχ Χαμενεΐ, ο πρωθυπουργός της χώρας Χασάν Ροχανί έδειξε διατεθειμένος να προχωρήσει σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις, δηλώνοντας ότι «πρωτομάστοράς μας είναι ο λαός και εμείς ο υπηρέτης του. Ο υπηρέτης οφείλει να επιδεικνύει ταπεινότητα, αυθυποβολή και ειλικρίνεια».
Φτώχεια, ανεργία και μεγαλοϊδεατισμός
Η ισλαμική επανάσταση υποσχέθηκε κοινωνική δικαιοσύνη, δημοκρατία και ελευθερία αλλά και ένα ανεξάρτητο από τα παιχνίδια εξουσίας των μεγάλων δυνάμεων Ιράν. Ωστόσο σήμερα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του καθεστώτος, έως και 40 εκατομμύρια Ιρανοί ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ εκτιμάται ότι το 50-70% των Ιρανών εργαζομένων αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας.
Το 14% των Ιρανών ζει σε σκηνές, ενώ το 1/3 του αστικού πληθυσμού της χώρας σε παραγκουπόλεις. Δέκα έως δεκατρία εκατομμύρια Ιρανοί είναι πλήρως αποκλεισμένοι από ιατροφαρμακευτική και κοινωνική ασφάλιση, ενώ το 50% των εργαζομένων βρίσκεται σε ελαστική σχέση απασχόλησης.
Σύμφωνα με προβλέψεις της ερευνητικής υπηρεσίας του ιρανικού κοινοβουλίου, για το 2021 η ανεργία ενδέχεται να αγγίξει ακόμη και το 26%, ενώ τουλάχιστον ένας στους τέσσερις νέους ανθρώπους είναι άνεργος – κάποιες εκτιμήσεις μιλούν ακόμη και για 40%. Ως αποτέλεσμα, οι Ιρανοί νέοι εγκαταλείπουν μαζικά την πατρίδα τους, καθιστώντας τη χώρα παγκόσμια πρωταθλήτρια στο γνωστό και στους νέους της χώρας μας «σπορ» του brain drain (χωρίς επιστροφή έξοδος πτυχιούχων από τη χώρα).
Παρά το γεγονός ότι οι οικονομικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από την κυβέρνηση Τραμπ, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, είναι ιδιαίτερα αυστηρές καθώς αποτρέπουν και τρίτες χώρες διά της απειλής από οποιαδήποτε εμπορική συναλλαγή με το Ιράν, η εξαθλίωση μεγάλων τμημάτων του ιρανικού
λαού δεν είναι αποτέλεσμα αποκλειστικά εξωγενών παραγόντων. Αντιθέτως, την ίδια στιγμή που το μορφωτικό επίπεδο του ιρανικού λαού έχει αυξηθεί ραγδαία και η πλειονότητα των φοιτητών στα πανεπιστήμια της χώρας είναι γυναίκες, το καθεστώς, έχοντας πρώτο μέλημα την εξυπηρέτηση των οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων της πελατείας του, αδυνατεί να προσφέρει προοπτικές κοινωνικής ανέλιξης και επαγγελματικής αποκατάστασης στις εν λόγω κατηγορίες.
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές ιδιωτικοποίησης και η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας που προωθήθηκαν από το καθεστώς κατά τη δεκαετία του 1990 εξυπηρέτησαν τα οικονομικά συμφέροντα λίγων και επηρέασαν αρνητικά τη μεγάλη πλειονότητα των Ιρανών εργαζομένων, ναρκοθετώντας μακροπρόθεσμα τη βάση οικοδόμησης κοινωνικής συναίνεσης και εντέλει την ομαλή αναπαραγωγή της εξουσίας του ίδιου του καθεστώτος.