Η σκηνοθέτιδα και μεταφράστρια της τραγωδίας «Ιων» μας μιλά για την ιδέα της παράστασης και το ανέβασμά της στη Ν. Υόρκη
Ο «Ιων» του Ευριπίδη πρόκειται να παρουσιαστεί στο Μανχάταν την άνοιξη του 2019, καθώς έχει ενταχθεί στο επίσημο ρεπερτόριο του θεάτρου The Tank.
Συνομιλούμε με τη σκηνοθέτιδα και μεταφράστρια του έργου Ιόλη Ανδρεάδη λίγους μήνες προτού η παράσταση με τους Κωνσταντίνο Μπιμπή, Δήμητρα Χατούπη και Νίκο Τουλιάτο κάνει το μεγάλο ταξίδι.
Σε λίγες μέρες ξεκινάει η περιοδεία της παράστασής σας «Ιων» του Ευριπίδη ανά την Ελλάδα, για να φτάσει μέχρι τη Νέα Υόρκη. Πώς ξεκίνησε και πού αποδίδετε τη μεγάλη επιτυχία της που την οδηγεί εκτός συνόρων;
Η πρώτη ιδέα ανήκει στον Θοδωρή Γκόνη. Εκείνος κάλεσε εμένα και τους συνεργάτες μου, πέρυσι το καλοκαίρι, να ενταχθούμε στο εργαστήρι–camp αρχαίου δράματος που διοργάνωσαν το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας και το Φεστιβάλ Φιλίππων στις Κρηνίδες με αφορμή την 60ή επέτειό του. Μόλις έμαθα το νέο της συμμετοχής μου ξεκίνησα με μεγάλη όρεξη να μεταφράζω το κείμενο από τα αρχαία και να επιλέγω τους τρεις σκηνικούς περφόρμερ για την παράσταση που είχα φανταστεί. Φτάνοντας εκεί δουλέψαμε εντατικά, με σπάνια συγκέντρωση, σε ιδανικές συνθήκες επαφής με τη φύση, τους ανθρώπους και τον πολιτισμό του τόπου. Νομίζω σε αυτά τα τρία οφείλεται και η επιτυχία της παράστασης: στη γλώσσα της, γιατί στηρίζεται σε νέα μετάφραση, σημερινή, που μιλιέται χωρίς να χάνει τις ρίζες του Λόγου, στους τρεις περφόρμερ –στο δέσιμό τους, το ταλέντο τους και στον τρόπο που πιστεύουν στην παράσταση– και στην προετοιμασία της παράστασης στις Κρηνίδες, δηλαδή στη φροντίδα και την αγάπη των ανθρώπων εκεί, τα οποία μας ακολουθούν έκτοτε όπου παίζουμε. Αυτή η παράσταση είναι σαν ένα μικρό, έξυπνο και ήρεμο παιδί που βγήκε από «καλή μήτρα».
Ως σκηνοθέτης μοιάζει να σας χαρακτηρίζουν η αγάπη για την έρευνα και οι «χαμηλοί τόνοι». Κατά πόσο αυτός ο συνδυασμός είναι συνειδητή επιλογή;
Το είδος της έρευνας στο οποίο πιστεύω και υπηρετώ δεν γίνεται με τυμπανοκρουσίες. Εννοώ πως αδυνατώ να κατανοήσω το πώς η οίηση κι ο εγωκεντρισμός μπορούν να επιτρέψουν την ουσιαστική επικοινωνία με το υλικό σου και με τους συνεργάτες σου. Υπό αυτή την έννοια οι χαμηλοί τόνοι είναι μια φυσική κατάσταση παρά μια συνειδητή επιλογή.
Εχετε σκηνοθετήσει 28 παραστάσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Αυτό το «σώμα» της δουλειάς σας το αξιοποιείτε κάπως ή διαλέγετε να περνάτε στην επόμενη παράσταση ξεχνώντας τις προηγούμενες;
Ισχύουν και τα δύο. Από τη μια, η δουλειά ενός καλλιτέχνη ως «σώμα» με τις διαδρομές του, τις πληγές του, τις μνήμες του. Από την άλλη, οι παραστάσεις είναι έργα τέχνης – άρα αυτονομούνται. Θεωρώ πως τόσο το παρελθόν που λειτουργεί ως εργαλείο όσο και η στιγμή της σύλληψης που «έρχεται από το μέλλον» πορεύονται αλληλένδετα στη ζωή ενός δημιουργού και τον καθορίζουν εξίσου.
Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν εκδοθεί έξι θεατρικά έργα που υπογράφετε ως συγγραφικό δίδυμο με τον συνεργάτη σας Αρη Ασπρούλη και τα οποία συχνά τα ονομάζετε «μεταγραφές». Τι εννοείτε με αυτό τον χαρακτηρισμό;
Μεταγραφή ονομάζουμε κάτι που ξεφεύγει από την απλή διασκευή. Οπως συμβαίνει για παράδειγμα στον πειραματικό ήχο έτσι και στα κείμενα, όταν «πειράζεται» και η δομή εκτός από το περιεχόμενο ή όταν μετακινείται ο στόχος προκύπτει νέο έργο το οποίο ανεξαρτητοποιείται τόσο από το πρωτότυπο που αν το ονομάσεις διασκευή αδικείς και τα δύο. Με αυτήν τη μέθοδο έχουμε δουλέψει πάνω στους Αρτώ, Σαίξπηρ, Ελιοτ, Σεφέρη, Μολιέρο, Μακμίλαν και Ευριπίδη.
Διαβάζοντας για σας, στέκεται κανείς στο ανεξάρτητο του προφίλ σας αλλά και στο μη εύκολα κατατάξιμο: ανεξάρτητες παραγωγές, παρουσία σε Ελλάδα και εξωτερικό, σημαντικές διακρίσεις. Δεν σας ενδιαφέρουν οι θεσμοί; Ή για να το πω αλλιώς, πιστεύετε ότι ο καλλιτέχνης μπορεί να είναι ελεύθερος εντός των θεσμών;
Ασφαλώς με ενδιαφέρουν. Οι καλλιτέχνες της γενιάς μου, είτε δηλώνουν ανεξάρτητοι είτε όχι, θεωρούν «ευλογία» την ένταξή τους σε κάποιο θεσμό. Και πώς αλλιώς, αφού οι θεσμοί προσφέρουν τις καταλληλότερες συνθήκες, ώστε να εμβαθύνει κανείς στην τέχνη του, απαλλαγμένος σε έναν βαθμό από την ανασφάλεια της ελεύθερης αγοράς. Ταυτόχρονα η ευλογία αυτή μπορεί να εξελιχθεί και σε «κατάρα», αν η ένταξη αυτή «κοιμίσει» την ψυχή του δημιουργού. Να τον καθησυχάσει τόσο πως «έφτασε κάπου» που να θολώσει το πραγματικό πεδίο μάχης, εκείνο στο οποίο, παραφράζοντας τη «Μαχαμπαράτα», «ο άνθρωπος συνομιλεί με την ψυχή του».
Info
Ο «Ιων» θα παρουσιαστεί στις 24/7 στο Θέατρο Πέτρας (Πετρούπολη), στις 25/7 στο Θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη (Βύρωνας), στις 27/7 στο Ρωμαϊκό Ωδείο (Πάτρα), στις 23/9 στο Δημοτικό Θέατρο Αλσους (Δ. Κιντής), Ηλιούπολη. Ωρα έναρξης 21.15
Το ταξίδι της παράστασης στη Νέα Υόρκη πραγματοποιείται με την ευγενική υποστήριξη του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας. Η παραγωγή της περιοδείας στην Ελλάδα πραγματοποιείται από το Θέατρο Αλφα.Ιδέα. Η νέα μετάφραση του έργου από την Ιόλη Ανδρεάδη κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική
