Ίλον ο βάρβαρος

Ενα συναρπαστικό και συνάμα τρομακτικό ανάγνωσμα για τη ζωή και την καριέρα ενός αμείλικτου τεχνοκράτη με τεράστια δύναμη και ελάχιστη ενσυναίσθηση.

Ο Ιλον Μασκ δεν είναι αίνιγμα ούτε ένας σκοτεινός τύπος για τον οποίο γνωρίζουμε λίγα πράγματα. Στην πραγματικότητα ξέρουμε περισσότερα από όσα μπορούμε να αντέξουμε, ιδίως μετά τη λεπτομερή βιογραφία του από τον μετρ του είδους Γουόλτερ Αϊζακσον, ο οποίος έχει υπογράψει επίσης βιογραφικές μελέτες για τους Αλμπερτ Αϊνστάιν, Λεονάρντο ντα Βίντσι, Μπέντζαμιν Φράνκλιν, Στιβ Τζομπς και Χένρι Κίσιντζερ. Το βιβλίο με τίτλο «Ιλον Μασκ του Γουόλτερ Αϊζακσον. Η επίσημη βιογραφία», που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, ολοκληρώθηκε μετά δύο χρόνια στενής παρακολούθησης του Μασκ από τον βιογράφο του, ο οποίος είχε πλήρη πρόσβαση στην προσωπική και επαγγελματική ζωή του, στα αρχεία του, καθώς και σε ανθρώπους-κλειδιά στη ζωή και την καριέρα του. Προσέγγισε ακόμη και τον αποξενωμένο πατέρα του, Ερολ Μασκ, τον οποίο ο ίδιος του ο γιος έχει χαρακτηρίσει «διαβολικό».

Το τρελό υβρίδιο του Τόμας Εντισον

Διαβάζοντας τις 710 σελίδες της βιογραφίας του πανίσχυρου επιχειρηματία που είναι στο επίκεντρο της συζήτησης παγκοσμίως σοκάρεσαι με την αμφιλεγόμενη και αντιφατική συμπεριφορά του ανθρώπου που κατέχει περισσότερη δύναμη από οποιονδήποτε άλλο στον πλανήτη. Ο μεγιστάνας της τεχνολογίας που όταν αγόρασε το Twitter απέλυσε χωρίς δεύτερη σκέψη το 80% του προσωπικού και πιστεύει ότι «η συναδελφικότητα είναι αντιπαραγωγική» είναι ο ίδιος άνθρωπος που οραματίζεται να φτιάξει αποικίες στον Αρη «για να διασώσει τον ανθρώπινο πολιτισμό και τη δημοκρατία». Ο ίδιος άνθρωπος που κατασκευάζει ένα στρατό ηλεκτρικών οχημάτων Tesla για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης είναι αποξενωμένος από την ίδια την ανθρωπότητα, αρχής γενομένης από τους πιο στενούς συνεργάτες του. Η βάναυση συμπεριφορά του απέναντι στους υπαλλήλους του όταν είναι «σε φάση δαίμονα» με προσβολές και άγρια ξεσπάσματα θυμού θυμίζει αυτήν του πατέρα του απέναντι στον ίδιο, σύμφωνα με το βιβλίο. Δεν έχει καμία ενσυναίσθηση στην αλληλεπίδραση με τον διπλανό του, δεν δίνει δεκάρα για τα δικαιώματα των εργαζομένων του και δεν πιστεύει σε τίποτε πέρα από τη «μανιακή αίσθηση του κατεπείγοντος». Αυτό είναι το στιλ με το οποίο διοικεί, με έντονα στοιχεία κοινωνιοπάθειας, με τρελά χρονοδιαγράμματα, ξαφνικές απολύσεις, ιδιότροπη λήψη αποφάσεων και χωρίς ίχνος ευαισθησίας, την οποία θεωρεί μεγάλη αδυναμία σ’ έναν ηγέτη. Ο Ιλον Μασκ περιγράφεται ως ένας ανώριμος άντρας-παιδί και ο συγγραφέας αναρωτιέται: «Αραγε η τόλμη και η ύβρις που κάνουν τον Μασκ να προσπαθεί να πετύχει επικά κατορθώματα δικαιολογούν την κακή συμπεριφορά του, την αναισθησία του, την άγνοια κινδύνου; Τις φορές που φέρεται σαν μαλάκας;». Μερικά από τα πολλά ερωτήματα με τα οποία ο συγγραφέας προσπαθεί να προσεγγίσει το «φαινόμενο Μασκ». «Είναι κλόουν, ιδιοφυΐα, οραματιστής, σόουμαν, επιχειρηματίας, πολιτικός προβοκάτορας ή ένα τρελό υβρίδιο του Τόμας Εντισον;», αναρωτιέται το περιοδικό «Time». Ισως είναι όλα αυτά μαζί: μια μεγαλομανής ιδιοφυΐα που θεωρεί τον εαυτό της διαπλανητικό γκουρού ή μεταμοντέρνο Καίσαρα, που κερδίζει δισεκατομμύρια από κρατικές συμβάσεις για διαστημικές αποστολές της Space X και οι εταιρείες του ελέγχουν μέρα με τη μέρα περισσότερο το διαδίκτυο, το σύστημα μεταφοράς, τις επικοινωνίες, την ενέργεια και την ασφάλεια.

Εξάρτηση από κακοποιητικά πρότυπα

Ο Ιλον Μασκ γεννήθηκε την Πρετόρια της Νότιας Αφρικής την εποχή του απαρτχάιντ. Και είναι μεγάλη παράλειψη σε μια τόσο προβεβλημένη βιογραφία το σκληρό και απάνθρωπο καθεστώς που ίσχυε όσο ο Μασκ μεγάλωνε να μην κατέχει κεντρικό ρόλο στην περιγραφή των παιδικών και εφηβικών χρόνων του. Αντιθέτως, το συγγραφικό μαχαίρι μπαίνει βαθιά στην περιγραφή τού άκρως προβληματικού οικογενειακού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο γαλουχήθηκε, με έναν πατέρα που τον βασάνιζε ψυχολογικά αποκαλώντας τον άχρηστο και ηλίθιο στα συχνά και απροειδοποίητα ξεσπάσματα εναντίον του επειδή δεν ήταν σαν τα άλλα παιδιά. Ο Ερολ Μασκ δεν άντεχε ότι ο γιος του ήταν κλεισμένος στον κόσμο του, αφηρημένος, απόμακρος και εθισμένος στα βιντεοπαιχνίδια, ένα πανέξυπνο παιδί με σύνδρομο Ασπεργκερ που δυστυχώς αντιμετωπιζόταν με βαναυσότητα και στο σχολείο. Διέφερε, ξεχώριζε, ήταν αλλιώτικος και το πλήρωνε με ξύλο, τραυματισμούς, επισκέψεις σε νοσοκομεία και κοινωνικό αποκλεισμό. Κι όμως, ο Ιλον επέλεξε να μετακομίσει με τον συνωμοσιολόγο και ρατσιστή πατέρα του μετά το διαζύγιο των γονιών του, μια απόφαση για την οποία σύμφωνα με τον βιογράφο του μετανιώνει μέχρι σήμερα αλλά είναι ενδεικτική του σταθερού μοτίβου εξάρτησης από αρνητικά πρότυπα που τον ταλαιπωρεί σε όλη τη μέχρι τώρα ζωή του.

Εθισμένος στα δράματα

Στην προσωπική ζωή του Ιλον Μασκ με τα διαζύγια, τα δέκα παιδιά από διαφορετικές γυναίκες και τη σχεδόν καταστροφική ερωτική σχέση του με την ηθοποιό Αμπερ Χερντ, η οποία του άφησε ανεξίτηλα ψυχολογικά τραύματα, φαίνεται καθαρά η έλλειψη κάθε έννοιας συντροφικότητας και η σύνδεση της αγάπης και του έρωτα με την κακοποίηση. Ο ίδιος ο Μασκ δηλώνει: «Είμαι συχνά χαζός, αλλα ειδικά στον έρωτα, περισσότερο», αλλά ο βιογράφος του επιμένει ότι με κάθε σχέση του, επαγγελματική ή προσωπική, αναπαράγει το κακοποιητικό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε. Ακρως προβληματική είναι και η σχέση του με τη διεμφυλική κόρη του Τζένα, η οποία δεν θέλει να έχει οποιαδήποτε σχέση μαζί του, γεγονός που τον ταράζει και τον αποσταθεροποιεί σε μεγάλο βαθμό. Αλλά το πλέον ανησυχητικό όλων είναι ότι ο άνθρωπος που δυσκολεύεται να συνδεθεί με τους άλλους ανθρώπους και δεν μπορεί να σώσει ούτε τον εαυτό του θεωρεί ότι μπορεί να γίνει ο σωτήρας της ανθρωπότητας.