Σαν κακόγουστη φάρσα ακουγόταν στα αυτιά Αμερικανών διπλωματών η προεκλογική δέσμευση του Ντόναλντ Τραμπ να αναγνωρίσει ως ισραηλινή πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ και να μεταφέρει εκεί την αμερικανική πρεσβεία. Στα χέρια του Τραμπ η φάρσα έγινε απόφαση, άκρως ανιστόρητη και επικίνδυνη τόσο για τη Μέση Ανατολή όσο και για τις ΗΠΑ.
Οι αναλυτές προσπαθούν να εξηγήσουν γιατί ο πρόεδρος επέλεξε σε αυτή την κρίσιμη στιγμή να εξαπολύσει μια απόφαση-χειροβομβίδα στο υπ’ αριθμόν ένα άλυτο πρόβλημα της Μέσης Ανατολής εδώ και δεκαετίες: την ισραηλινο-παλαιστινιακή διένεξη για την ιερή πόλη. Η απάντηση κρύβεται σε έναν συνδυασμό προσωπικών σκοπιμοτήτων, μικροκομματικών υπολογισμών, ψευδαισθήσεων για γρήγορες και ριζικές λύσεις και τζόγου πολιτικών συμβούλων με αβέβαιο μέλλον.
Τέσσερις λόγοι εξηγούν, με μια πρώτη ματιά, την εμπρηστική απόφαση.
Ευαγγελικοί και Εβραίοι λομπίστες
Η απόφαση Τραμπ συσπειρώνει τον σκληρό πυρήνα των ακραίων ψηφοφόρων του, τους χριστιανούς ευαγγελιστές, αλλά και τα μεγάλα πορτοφόλια των υπερσυντηρητικών του αμερικανοεβραϊκού λόμπι, όπως ο 84χρονος πολυεκατομμυριούχος των καζίνο του Λας Βέγκας και μεγαλοχρηματοδότης του Τραμπ Σέλντον Αντελσον.
Προεδρικότερος του εαυτού του
Ταυτόχρονα εμφανίζεται προεδρικότερος του εαυτού του, ένας ηγέτης που τηρεί τις υποσχέσεις του παρά τον καταιγισμό διεθνών αντιδράσεων, τις πιέσεις στο εσωτερικό, τον κίνδυνο παγκόσμιας ανάφλεξης. Με απλά λόγια, η απόφαση μεταφράζεται σε δύναμη και χρήμα για τον πρόεδρο, σε μια περίοδο που η δημοτικότητά του μειώνεται και ο ίδιος πιέζεται σοβαρά από τη δικαστική έρευνα για τις προεκλογικές σχέσεις του με τη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν.
Ο γαμπρός του έχει «το» σχέδιο
Αρχιτέκτονας του ριψοκίνδυνου εγχειρήματος του Λευκού Οίκου είναι ο 36άχρονος γαμπρός του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, παρά τις αντιδράσεις των υπουργών Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον και Αμυνας Τζέιμς Ματίς. Ο Κούσνερ, ένας θρησκόληπτος, υπερορθόδοξος Εβραίος, είδε τον ρόλο του να περιορίζεται μετά την καταστροφική συμβουλή που έδωσε τον περασμένο Μάιο στον πεθερό του: να απολύσει τον διευθυντή του FBI Τζέιμς Κόμι. Αυτή θεωρείται η τελευταία ζαριά του Κούσνερ προκειμένου να διατηρήσει τη θέση του στη δυτική πτέρυγα του Λευκού Οίκου.
Η ομάδα Κούσνερ, η οποία αποτελείται από ανθρώπους που συνεργάζονταν απευθείας με το Ισραήλ και τους Εβραίους εποίκους, έχει αναλάβει εν λευκώ την αμερικανική εξωτερική πολιτική στη Μέση Ανατολή. Κατά καιρούς αξιωματούχοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με ανώνυμες δηλώσεις στους «New York Times» εκφράζουν μεγάλη δυσαρέσκεια γιατί ο μεγαλομεσίτης ακινήτων Κούσνερ λειτουργεί χωρίς κανέναν έλεγχο και αναλαμβάνει αποστολές στη Μέση Ανατολή, όπως έκανε πρόσφατα στη Σαουδική Αραβία, χωρίς να ενημερώνει τους διπλωμάτες.
Ενα ασυνάρτητο όραμα ειρήνης
Ο γαμπρός του Τραμπ φέρεται να πιστεύει σε ένα ασυνάρτητο όραμα ειρήνης: ότι οι Παλαιστίνιοι, υπό τις πιέσεις των Σαουδαράβων, θα φοβηθούν και θα συρθούν σε μια συμφωνία με ελάχιστα ανταλλάγματα. Το σχέδιο, που λέγεται ότι προτάθηκε ανεπισήμως στην Παλαιστινιακή Αρχή, προβλέπει παλαιστινιακό κράτος με δεκάδες διάσπαρτες και ασύνδετες μεταξύ τους περιοχές στα κατεχόμενα. «Προσωρινά» η παλαιστινιακή κυβέρνηση θα έχει περιορισμένη κυριαρχία επί αυτών των εδαφών. Οι παράνομοι Εβραίοι έποικοι θα παραμείνουν στη Δυτική Οχθη, η ανατολική Ιερουσαλήμ δεν θα δοθεί στους Παλαιστίνιους, οι πρόσφυγες πολέμων δεν θα επιστρέψουν στις εστίες τους. Τόσο η Ουάσινγκτον όσο και το Ριάντ διέψευσαν ότι υιοθετούν ένα τέτοιο σχέδιο, αλλά οι φήμες επιμένουν. Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι όποιος ηγέτης αραβικού κράτους δεχτεί ένα τέτοιο «προδοτικό» σχέδιο δεν θα μπορεί να σταθεί στην εξουσία ούτε μία μέρα.
Το όνειρο ενός παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ ενώνει εδώ και δεκαετίες τον αραβικό κόσμο. Αυτό το όνειρο συνθλίφτηκε με την απόφαση Τραμπ, ο οποίος προφανώς εκτιμά πως δεν θα υπάρξουν μεγάλες πολιτικές αναταράξεις. Οι παραδοσιακοί συντηρητικοί σύμμαχοι των Αμερικανών, δηλαδή η Σαουδική Αραβία, η Ιορδανία και η Αίγυπτος, καταδίκασαν δημόσια την απόφαση. Ολοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου να πέσει κι άλλο λάδι στη φωτιά που ήδη καίει στη Μέση Ανατολή.
Η αμερικανική απόφαση δίνει επιχειρήματα σε τζιχαντιστικές ένοπλες οργανώσεις που προπαγανδίζουν τον μέχρις εσχάτων πόλεμο μουσουλμάνων –χριστιανών.
Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι ο Τραμπ έχει την ψευδαίσθηση ότι η βίαιη ανακίνηση του μεσανατολικού θα προσκαλέσει άτυπη συμμαχία Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ εναντίον του Ιράν. Στους τίτλους τέλους του προεδρικού αφηγήματος το υπ’ αριθμόν ένα θέμα που θα ορίσει τις εξελίξεις είναι το μπρα ντε φερ μεταξύ των σιιτών του Ιράν και των σουνιτών της Σαουδικής Αραβίας, οι οποίοι έχουν χάσει την ψυχραιμία τους από την αυξανόμενη επιρροή της Τεχεράνης στη Μέση Ανατολή.
Πόλη ιερή και επικίνδυνη
Το όνομά της βρίσκεται στις καρδιές χριστιανών, Εβραίων και μουσουλμάνων. Είναι ιερή πόλη και για τις τρεις μεγαλύτερες μονοθεϊστικές θρησκείες του πλανήτη. Η ιστορία της Ιερουσαλήμ συχνά αποτελεί μια σειρά συγκρούσεων, αιματοχυσιών και πολέμων. Κατακτήθηκε, καταστράφηκε και στάθηκε ξανά στα πόδια της αμέτρητες φορές.
Στο κέντρο βρίσκεται η παλιά πόλη. Περιστοιχίζεται από τείχος και μοιράζεται σε τέσσερα τμήματα: το χριστιανικό, το μουσουλμανικό, το εβραϊκό και το αρμενικό.
Στη χριστιανική συνοικία βρίσκεται ο πιο ιερός τόπος της γης για τους χριστιανούς: ο Ναός του Πανάγιου Τάφου, όπου οι πιστοί πιστεύουν ότι σταυρώθηκε, πέθανε και αναστήθηκε ο Χριστός. Λειτουργεί από τους εκπροσώπους των διαφορετικών δογμάτων και είναι η έδρα του ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
Η μουσουλμανική συνοικία, η μεγαλύτερη από όλες, περιλαμβάνει το τέμενος Αλ-Ακσα και τον Θόλο του Βράχου. Είναι ο τρίτος πιο ιερός τόπος για το Ισλάμ μετά τη Μέκκα και τη Μεδίνα στη Σαουδική Αραβία. Οι πιστοί πιστεύουν ότι ο προφήτης Μωάμεθ ταξίδεψε εκεί από τη Μέκκα, προσευχήθηκε και αναλήφθηκε στον παράδεισο.
Στην εβραϊκή πλευρά βρίσκεται το Δυτικό τείχος ή Τείχος των Δακρύων, το οποίο κατά την παράδοση είναι τμήμα του Δεύτερου Ναού της Ιερουσαλήμ. Οι Εβραίοι πιστεύουν ότι εκεί βρισκόταν ο θεμέλιος λίθος από τον οποίο δημιουργήθηκε ο κόσμος.
Η Ιερουσαλήμ είναι και πανίσχυρο πολιτικό σύμβολο. Πολλοί Ισραηλινοί τη θεωρούν «αιώνια και αδιαίρετη» πρωτεύουσά τους. Μετά την ίδρυση του ισραηλινού κράτους, το 1948, την ανακήρυξαν επίσημα πρωτεύουσα. Σήμερα φιλοξενεί την Κνεσέτ, δηλαδή το κοινοβούλιο, την προεδρική και την πρωθυπουργική κατοικία και το ανώτατο δικαστήριο του Ισραήλ. Μετά τον πόλεμο των έξι ημερών, το 1967, το Ισραήλ κατέλαβε και το ανατολικό τμήμα της πόλης από την Ιορδανία. Η διεθνής κοινότητα απέρριψε ως παράνομη την προσάρτηση και το θεωρεί κατεχόμενο τμήμα της Παλαιστίνης από τους Ισραηλινούς. Στην προοπτική της λύσης «δύο λαοί – δύο κράτη» (που με την άστοχη πρωτοβουλία Τραμπ περνάει από την κατάψυξη στα αζήτητα) η μεν δυτική πλευρά θα είναι πρωτεύουσα του Ισραήλ, η δε ανατολική πρωτεύουσα της Παλαιστίνης.
[ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ]
1187
Ο σουλτάνος Σαλαντίν πολιορκεί και παίρνει την πόλη από τα χέρια των σταυροφόρων
1517
Οι Οθωμανοί του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή καταλαμβάνουν την πόλη και διατηρούν τον έλεγχό της επί 400 χρόνια, μέχρι το 1917
1948
Η πρόταση να τεθεί η Ιερουσαλήμ υπό τη διοίκηση του ΟΗΕ μπαίνει στο συρτάρι καθώς ξεσπάει ο πρώτος αραβοϊσραηλινός πόλεμος, που κατέληξε στην προσάρτηση, μεταξύ άλλων, της δυτικής Ιερουσαλήμ στο νεογέννητο Ισραήλ